Δεν ξέρω πόσες ώρες έχω αφήσει την τηλεόραση να παίζει στη συχνότητα του MTV. Κανένα άλλο κανάλι δεν έτυχε τέτοιας αφοσίωσης, να μένει ο τηλεθεατής του συντονισμένος εκεί για ώρες. Τηλεθεατής και μαζί ακροατής, μιας και τα όρια μεταξύ οθόνης και ραδιοφώνου ήταν δυσδιάκριτα στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Αυτά, βέβαια, συνέβησαν σε μια άλλη εποχή. Κι εγώ, ως millennial, ήμουν μάλλον η τελευταία γενιά που έζησε το MTV σε εκείνη την πρώτη, καθοριστική για τη μουσική κουλτούρα, εκδοχή του. Η ανακοίνωση για το οριστικό κλείσιμο του καναλιού μοιάζει με το τέλος μιας εποχής. Η μητρική εταιρεία Paramount Global ανακοίνωσε ότι πέντε μουσικά κανάλια του θα σταματήσουν να εκπέμπουν οριστικά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Το κύριο κανάλι θα συνεχίσει, αλλά θα μεταδίδει κυρίως ριάλιτι, τηλεοπτικές σειρές και ψυχαγωγία.

Λίγο ενδιαφέρει η αλλαγή το κοινό που κάποτε συντονιζόταν πιστά με το MTV για να έχει τη διπλή απόλαυση, της μουσικής θέασης και ακρόασης. Το κοινό αυτό είχε εγκαταλείψει τη συνήθειά του γιατί όποτε επανερχόταν, διαπίστωνε με θλίψη ότι τίποτα δεν θυμίζει πια το κανάλι που κάποτε αγάπησε. Το τέλος έφτασε στα αφτιά μας αδιάφορο, και αν κάτι μας στενοχώρησε είναι ότι σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής που τη φέρουμε νοσταλγικά στη μνήμη μας επειδή τότε ήμασταν νέοι. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Η αλήθεια είναι ότι το ψάρι είχε βρωμίσει από καιρό και το ότι αποφάσισαν να το πετάξουν στα σκουπίδια, μόνο στενόχωρο δεν μοιάζει. Ετσι κι αλλιώς, στα σκουπίδια είχε παραδοθεί τα τελευταία χρόνια, στα χαζά ψυχαγωγικά προγράμματα και στα ριάλιτι. Ενας ξεπεσμός που πήγαινε παρέα με την αποδυνάμωση της ίδιας της μουσικής βιομηχανίας ως φορέα πολιτισμού, αισθητικής και κοινωνικού διαλόγου.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, τα μουσικά βιντεοκλίπ δεν ήταν ακόμη θεσμός. Τότε ήρθε το MTV. Το πρώτο τραγούδι που προβλήθηκε, το «Video Killed the Radio Star», λειτούργησε σχεδόν προφητικά. Ο ήχος δεν ήταν πια ο μόνος πρωταγωνιστής στη μουσική, είχε την εικόνα να συναγωνίζεται μαζί του. Η εμφάνιση ενός καλλιτέχνη, το πώς παρουσιάζεται ενώπιον του κοινού, έχτισε ολόκληρους κόσμους γύρω από κάθε σταρ της μουσικής. Και το MTV έγινε η απόλυτη σκηνή του.

Οπτική αφήγηση, μια νέα γλώσσα επικοινωνίας με το κοινό. Ενα εύρημα πάνω στο οποίο πάτησαν τα αστέρια της μουσικής βιομηχανίας, από τον πλέον δυνατό μέχρι το τελευταίο κρίκο της. Δεν υπήρχε περίπτωση να βγει τραγούδι χωρίς οπτική αφήγηση μέσω ενός βιντεοκλίπ που συχνά συζητιόταν και επηρέαζε περισσότερο κι από τη μελωδία. Το βίντεο κλιπ του «Macarena» (Los del Rio) έκανε όλα τα κοριτσάκια να χορεύουν με τις κινήσεις του χορευτικού και τα βίντεο κλιπ της Μαντόνα να ντύνονται στα πάρτι σαν κι αυτή.

Ολοι μπορούμε να καταλάβουμε γιατί ένα μουσικό κανάλι άρχισε να δυσκολεύεται από τη στιγμή που η τηλεόραση, αλλά και η μουσική μπήκαν στην τροχιά της ψηφιακής εποχής. Το θέμα είναι αν ένα κανάλι τέτοιου μεγέθους θα μπορούσε να προσαρμοστεί δημιουργικά στη νέα πραγματικότητα και να μην εγκαταλείψει τη μουσική του ταυτότητα, όπως συνέβη στην περίπτωση του MTV. Θα μπορούσε να εξελιχτεί σε μια νέου τύπου μουσική πλατφόρμα αντί να επιλέξει το δρόμο της ευκολίας;

Στην ουσία, αυτό έκανε προσπαθώντας να μείνει βιώσιμο, πήρε την εύκολη λύση και την έκανε βασικό μοχλό λειτουργίας του, σαν τριτοδεύτερο κανάλι. Ηταν σουρεαλιστικό να το βλέπεις, εσύ που το ήξερες από παλιά, από βήμα καλλιτεχνικής καινοτομίας, να γίνεται βήμα καθημερινής κοινοτοπίας, με τη μουσική να τοποθετείται απλώς στο φόντο, σαν συνοδευτική υπόκρουση στο εύπεπτο.

Από την άλλη, σκέφτεσαι πόσο έχει αποδυναμωθεί γενικότερα η μουσική βιομηχανία, κυρίως ως προς το δημιουργικό κομμάτι της. Στις πλατφόρμες η μουσική είναι αριθμητικά δεδομένα, είναι streams, likes, playlists κ.τ.λ. Οι αλγόριθμοι χτίζουν πια την εικόνα στους καλλιτέχνες και το κοινό περνάει από πάνω τους, και πάνω από τις μουσικές τους, και δεν ακουμπάει. Δεν δένεται συναισθηματικά, ακούει και πάει παρακάτω για να καταναλώσει λίγο περιεχόμενο ακόμα.

Η μουσική δεν καθορίζει πια την εποχή, αλλά καθορίζεται η ίδια από την εποχή. Και το κλείσιμο του MTV ως ένα βαθμό λειτουργεί σαν καθρέφτης. Μας αναγκάζει να αναρωτηθούμε όχι μόνο τι συνέβη στη μουσική βιομηχανία, αλλά και τι συνέβη σε εμάς. Αν τα τραγούδια ήταν κάποτε τρόπος να εκφράζεις ποιος είσαι, σήμερα μοιάζουν περισσότερο με εργαλείο για να ξεχνάς.

Το πραγματικό τέλος του MTV δεν έχει να κάνει με τη μουσική του ταυτότητα αλλά με το γεγονός ότι λίγοι πλέον θα τη νοσταλγήσουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News