Εως πριν από λίγες ημέρες μια χειραψία του αμερικανικού προέδρου με έναν επικηρυγμένο από τις Ηνωμένες Πολιτείες ηγέτη της Αλ Κάιντα, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, θα έμοιαζε περισσότερο με υπερβολικά ευφάνταστη σκηνή σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Και όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ όχι απλώς κάθισε στο ίδιο τραπέζι με τον de facto ηγέτη της Συρίας Αχμέντ Αλ Σάρα, αλλά αναχωρώντας από τη Σαουδική Αραβία, βρήκε να πει γι’ αυτόν και λίγα καλά λόγια: «Είναι ένας νεαρός, ελκυστικός άνδρας με πολύ έντονο παρελθόν. Εχει μια πραγματική ευκαιρία να τα καταφέρει».

Εκτοτε δεν πέρασε πολύς καιρός έως ότου ο αμερικανός πρόεδρος αποφασίσει την άρση των κυρώσεων έναντι της Συρίας, κίνηση η οποία –παρότι είναι αρκετά πολύπλοκη στην εφαρμογή της– αφενός αποτελεί έμπρακτη ψήφο εμπιστοσύνης στο καθεστώς του Αλ Σάρα, αφετέρου παρέχει οξυγόνο στην οικονομία της πολύπαθης μετεμφυλιακής χώρας. Διότι μόνο αν εισρεύσουν κεφάλαια και πόροι θα μπορέσει να επιβληθεί, έστω επιφανειακά, η νομιμότητα στη Συρία.

Μόλις την περασμένη Τρίτη, ακολούθησαν οι ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών, οι οποίοι αποφάσισαν την αναστολή των κυρώσεων, με τρόπο «σταδιακό, υπό προϋποθέσεις και αναστρέψιμο». Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρωπαϊκή Ενωση αντιλαμβάνονται ότι προκειμένου να σταθεροποιηθεί η πλέον σημαντική χώρα, τουλάχιστον γεωγραφικά, της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να στηρίξουν –θέλοντας και μη– τον Αλ Σάρα.

Τι ακριβώς αναζητεί ο Ντόναλντ Τραμπ στην κινούμενη άμμο της Συρίας, όπου το νέο καθεστώς δεν διστάζει να επιτίθεται στους παλαιούς αντιπάλους του, χριστιανούς, αλαουίτες και όποιον άλλο αμφισβητεί την εξουσία του; Προφανώς, η νέα αμερικανική διοίκηση δεν νοιάζεται ιδιαιτέρως για τέτοιου είδους διώξεις. Αυτό που ενδιαφέρει τον Λευκό Οίκο και το στενό περιβάλλον του Ντόναλντ Τραμπ είναι να ευθυγραμμίσει τη Δαμασκό με τον αραβικό κόσμο, καταλήγοντας ενδεχομένως στη συμπερίληψή της στις Συμφωνίες του Αβραάμ.

Δι’ αυτής της οδού οι Αμερικανοί επιχειρούν να αποτραβήξουν παντελώς τη Συρία από την ήδη απομειωμένη επιρροή του Ιράν και κατ’ επέκταση της Ρωσίας. Το συγκεκριμένο γεωπολιτικό σενάριο ταυτίζεται και με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, ενώ ταυτοχρόνως οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, μαζί με την Αγκυρα, ενδιαφέρονται ιδιαιτέρως να συμμετέχουν στην πολυδάπανη ανοικοδόμηση των ρημαγμένων υποδομών της χώρας.

Προκειμένου να αιτιολογήσει τη στήριξη στον Αλ Σάρα, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών περιέγραψε ακόμα πιο δραματικά την κατάσταση: «Αν δεν πετύχει η κυβέρνηση, τότε είναι πολύ πιθανό να βρεθούμε ξανά εν μέσω εμφυλίου πολέμου και μπροστά στο απόλυτο χάος». Στην Ουάσινγκτον, τουλάχιστον σε επίπεδο διπλωματικού κατεστημένου, γνωρίζουν ότι ο εκ του μακρόθεν έλεγχος της Συρίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Εξ ου και επιδιώκουν συγκλίσεις με τους άμεσους εμπλεκόμενους επί του εδάφους και της πολιτικής, με πρώτη την Τουρκία.

Κατόπιν συνάντησης δύο εκ των υφυπουργών Εξωτερικών, Ουάσινγκτον και Αγκυρα εξέδωσαν κοινό ανακοινωθέν στο οποίο, εκτός από την ανάδειξη των ισχυρών διμερών σχέσεων, χαιρετίστηκε η απόφαση Τραμπ για άρση των κυρώσεων και αναγνωρίστηκε η ανάγκη να διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα και η σταθερότητα της ενωμένης Συρίας – μια χώρα που, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, δεν πρέπει να μετατραπεί ξανά «σε ασφαλή παράδεισο για την τρομοκρατία». Λίγες ώρες μετά, ακολούθησε μια ακόμα ξαφνική επίσκεψη του επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν στη Δαμασκό, όπου και συναντήθηκε με τον Αλ Σάρα με πανομοιότυπη ατζέντα: Δράση υπέρ της πολιτικής σταθερότητας, αφοπλισμός του PKK/ YPG, εξασφάλιση των κέντρων κράτησης όπου βρίσκονται περιορισμένοι οι συλληφθέντες μαχητές του ISIS.

Η Τουρκία έχει κεφαλοποιήσει την έμμεση εμπλοκή της στην ανατροπή του Ασαντ και ασκεί δυναμική επιρροή στο νεοπαγές καθεστώς της Δαμασκού, τόσο επί των διαδικασιών που αφορούν την πολιτική μετάβαση όσο και στην όρθωση των νέων δομών εξουσίας, με πρωτεύοντα τον στρατό. Διαθέτει τη διπλωματική ισχύ να επιβάλει τις δικές της θέσεις στον Αλ Σάρα, αλλά και τις δυνατότητες να εξοπλίσει, έστω εν μέρει, τη Συρία, την ώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια να τεθούν όλες οι ένοπλες δυνάμεις υπό ενιαία, κεντρική διοίκηση.

Ο έλεγχος της πολιτικής και της στρατιωτικής εξουσίας στην Δαμασκό καθιστά την Αγκυρα κυρίαρχη δύναμη στη μετεμφυλιακή Συρία, τουλάχιστον επί του πεδίου, ενώ ο κοινός βηματισμός με τις Ηνωμένες Πολιτείες δίνει στον Ερντογάν την ευκαιρία να εμφανιστεί στα μάτια του Τραμπ ως ένας πολύτιμος και αναντικατάστατος εταίρος στην ευρύτερη περιοχή και δη στην υλοποίηση των μεγαλεπήβολων αμερικανικών σχεδίων στη βάση των Συμφωνιών του Αβραάμ.

Επιπλέον, και σε συνδυασμό με τον εν εξελίξει αφοπλισμό του PKK, η Τουρκία διευρύνει το σύστημα ασφαλείας και τον ζωτικό χώρο της προς τα νότια, θέτοντας ενδεχομένως οριστικά στο περιθώριο τις αποσχιστικές τάσεις των Κούρδων – ένα μείζον ζήτημα που απασχολεί διαχρονικά σημαντικό μέρος της τουρκικής κοινωνίας. Ταυτοχρόνως, η αχανής συριακή επικράτεια μετατρέπεται σε ασφαλέστερο σκαλοπάτι μεταξύ της δυτικής συμμαχίας και της Μέσης Ανατολής, με την Τουρκία του Ερντογάν να κρατά πλέον τα κλειδιά των μελλοντικών εξελίξεων.

Ποιος είναι, όμως, ο ρόλος του Ισραήλ στην πολύπλοκη εξίσωση της Συρίας, με δεδομένη την κυριαρχία του Τελ Αβίβ στα υψίπεδα του Γκολάν και ενώ οι ισραηλινές δυνάμεις συνεχίζουν να χτυπούν εξειδικευμένους στόχους επί του εδάφους προκειμένου να εκμηδενίσουν τις πιθανότητες να στραφεί η Δαμασκός εναντίον τους; «Είναι η δεύτερη φορά που ο Τραμπ προσβάλλει τον Νετανιάχου. Η πρώτη ήταν όταν μίλησε μπροστά του με θερμά λόγια για τον Ερντογάν. Η δεύτερη είναι τώρα που καθιστά τον Αλ Σάρα, έναν στυγνό τζιχαντιστή, εταίρο του, κι ενώ ταξιδεύει στη Μέση Ανατολή, δεν σταματά στην Ιερουσαλήμ», λέει στο Protagon έμπειρος έλληνας διπλωμάτης με άριστη γνώση της περιοχής.

Ο ίδιος, όμως, προσθέτει ότι «τα πράγματα παραμένουν μπερδεμένα», καθώς μπορεί φαινομενικά οι σχέσεις του Τραμπ με τον Νετανιάχου να είναι κλονισμένες, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το Ισραήλ θα σταματήσει να είναι ο υπ’ αριθμόν ένα σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή. Το ιδανικό σενάριο για τον αμερικανό πρόεδρο θα ήταν να φέρει εγγύτερα όλους τους εμπλεκόμενους: την Τουρκία με το Ισραήλ, το Ισραήλ με τη Συρία, τους Αραβες με το Ισραήλ. Να επιστρέψει δηλαδή στην προ της 7ης Οκτωβρίου 2023 κατάσταση, όταν αυτό που έλειπε για να υλοποιηθούν οι Συμφωνίες του Αβραάμ ήταν η σύγκλιση της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ.

Μη διαθέτοντας άλλες επιλογές, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΕ και η Τουρκία επιχειρούν να χτίσουν μια νέα εποχή στη Συρία χρησιμοποιώντας παλιά και επικίνδυνα υλικά. Μετά και τις φρικαλεότητες εις βάρος των «αντιφρονούντων» κοινοτήτων από το καθεστώς, ουδείς μπορεί να εγγυηθεί ότι ο Αλ Σάρα, όταν πια αισθανθεί περισσότερο θωρακισμένος, δεν θα στρέψει ξανά τα όπλα στο εσωτερικό, οδηγώντας τη χώρα σε ακόμα έναν εμφύλιο με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις και εκ νέου εμπλοκή τρίτων παραγόντων στη συριακή επικράτεια.

Στην Αθήνα παρακολουθούν με ενδιαφέρον τις εξελίξεις, γνωρίζοντας ότι ο βαθμός της ελληνικής επιρροής συναρτάται από τις διαθέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στη συζήτηση με θέμα τη Συρία που διοργάνωσε υπό την προεδρία της η Ελλάδα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης επανέλαβε τις πάγιες θέσεις της Αθήνας που αφορούν τη συμπερίληψη στους πολιτικούς θεσμούς όλων των μειονοτήτων, την προστασία των χριστιανικών πληθυσμών και τον απόλυτο σεβασμό του νέου καθεστώτος στο Διεθνές Δίκαιο και δη το Δίκαιο της Θάλασσας.

Ανώτερες διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η κατάσταση στη χώρα πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί σταθεροποιημένη, επιμένουν όμως –σε κοινή γραμμή με ΗΠΑ και ΕΕ– ότι το εν λόγω καθεστώς θα πρέπει να έχει την ευκαιρία ώστε να αποδείξει τις πραγματικές προθέσεις του. Σημειώνουν, επίσης, ότι η διαδικασία άρσης των κυρώσεων οφείλει να πραγματοποιηθεί υπό προϋποθέσεις και να διέπεται από την αρχή της αναστρεψιμότητας, καθώς αυτό που φοβούνται στην Αθήνα, εξ ου και η επίκληση στο Δίκαιο της Θάλασσας και στον σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων των γειτονικών κρατών, είναι η επιρροή της Αγκυρας στη Δαμασκό να οδηγήσει σε μια πιθανή συμφωνία οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, αγνοώντας την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Οπως συνηθίζουν να λένε από την Αθήνα «τα σύνορα της Συρίας με την Κύπρο, είναι ευρωπαϊκά σύνορα, άρα οι εταίροι θα πρέπει σύσσωμοι να σταθούν στο πλευρό της Λευκωσίας», προφανώς με μοναδικό «όπλο» την εκ νέου επιβολή κυρώσεων. Βέβαια, μια τουρκοσυριακή συμφωνία θα αποτελούσε στρατηγικό βήμα της Αγκυρας να επιβάλει de facto το θεώρημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» στην Ανατολική Μεσόγειο. Το γεγονός αυτό θα οδηγούσε Ελλάδα και Τουρκία, ακόμα μια φορά, σε τροχιά αντιπαράθεσης και μάλλον ουδείς θα ασχολείτο σοβαρά με την επαναφορά ή όχι των ευρωπαϊκών κυρώσεων έναντι της Συρίας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News