Πρώτα φάνηκε το κεφάλι της με τα μαλλιά της πλεγμένα κοτσίδια και ύστερα το έξυπνο, χαριτωμένο μουτράκι της. Μπαινόβγαινε στο άνοιγμα –παιχνίδι κι αυτό!– με το παλλόμενο πορτάκι χαμηλά στη σιδερένια, γκρίζα πόρτα των λιγοστών τετραγωνικών. Η Ασμα, ούτε δυόμισι ετών, διαμένει στο ίδιο κελί με τη μητέρα της, την Μπ., καταδικασμένη σε κάθειρξη ετών στις γυναικείες φυλακές του Ελεώνα, στη Θήβα. Το 2023 θα φέρει τη μικρή ένα βήμα πιο κοντά στο ίδρυμα, που θα τη στεγάσει όταν αποχωριστεί την Μπ. Σκάρτοι έξι μήνες έχουν μείνει. Οι μωρομάνες των φυλακών δεν έχουν το δικαίωμα να κρατούν κοντά τους τα μικρά τους πέρα από τα τρία τους χρόνια.

Ε, και;, θα πείτε. Αλλη μια δακρύβρεχτη ιστορία από τις πολλές. Η Ασμα δεν είναι το μοναδικό παιδί με βάσανα. Είναι και τα παιδιά της αποκαθηλωμένης (στο στάδιο της δικαστικής διερεύνησης, έστω) Κιβωτού του Κόσμου, και τα αναρίθμητα κακοποιημένα παιδιά, τα ταλαιπωρημένα ανήλικα που μας έχουν αφήσει εμβρόντητους για το πόση δυστυχία μπορεί να χωρέσει παραδίπλα.

Με την Ασμα, όμως, είναι αλλιώς. Γιατί ποτέ ξανά δεν είχα αντικρίσει παιδί στη φυλακή. Μια τζούρα οξυγόνου σε κατάσταση ασφυξίας. Στιγμιότυπο του μέλλοντος στον παγωμένο χρόνο. Ποτέ ξανά δεν είχα αναρωτηθεί τόσο επίμονα για ξένο πλάσμα ποιος θα το παίρνει αγκαλιά όταν «ορφανέψει».

Ούτε την Ασμα ούτε την Μπ. θα είχα γνωρίσει, αν δεν «συνόδευα» –και με άλλες συναδέλφους– δημοσιογραφικά, μια ηλιόλουστη μέρα του Νοεμβρίου, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου κατά την επίσκεψή της στο σωφρονιστικό κατάστημα της Θήβας. Εμπειρία-δώρο.

Τη σκέφτηκα τη μικρή χθες για πολλοστή φορά. Χριστούγεννα. Τώρα που η αλληλεγγύη, η ευσπλαχνία, γίνονται καθήκον φευγαλέο. Στο έλεος στηρίζεται αυτές τις μέρες και η Ασμα. Στα δώρα που της προσφέρουν, μαζί με εκείνη και σε όλα τα μικρά των –καμιά δεκαριά– κελιών της πτέρυγας, μια τοπική κομματική οργάνωση, χριστιανικές ενώσεις… Το δώρο της μουσικής από το συγκρότημα Δυτικά Μονοπάτια, που πήγε και έπαιξε για χάρη τους.

Είναι αλήθεια, τα κάθε λογής «πακέτα» με ζωηρά περιτυλίγματα μπορούν να φωτίσουν το μουντό χρώμα της φυλακής, δεν αλλάζουν όμως καθοριστικά την τύχη μιας δίχρονης-τρίχρονης ύπαρξης. Τι θα μπορούσε να αναστρέψει μια προδιαγεγραμμένη, δύσκολη πορεία; Θα βρεθούν άραγε πονετικοί άνθρωποι για μια βραχεία αναδοχή, προσωρινοί γονείς-προστάτες να τη μεγαλώσουν; Ή θα περιμένει στο ίδρυμα έως ότου ξαναδεί την Μπ. σε δωμάτιο χωρίς γκρίζες, σιδερένιες πόρτες;

Θα είναι άραγε ένα δύσκολο παιδί; Υγιώς περίεργο σίγουρα θα είναι, έκανε μεγάλο αγώνα (τραβώντας τη μάσκα προστασίας μου) να ανακαλύψει το πρόσωπο της συνομιλήτριας της μάνας της. Σαν καρουζέλ περνούν από μπροστά μου οι εικόνες του πεπρωμένου της Ασμας. Μαύρες και φωτεινές, χαρούμενες και θλιβερές. Η Ασμα μαθήτρια, αθλήτρια. Η Ασμα μαραμένη. Ποιους φανερούς και κρυφούς κινδύνους θα συναντήσει στο διάβα της από το ίδρυμα; Και πώς θα είναι όταν βγει από ’κεί; Μοίρα σε εκκρεμότητα.

Η αρχή της εμπειρίας στη δομή είναι τραυματική. Δεν τηρούνται εξάλλου τόσο αυστηρά τα πρωτόκολλα απομάκρυνσης των παιδιών από τους γονείς, την όποια οικογένεια αδυνατεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Δεν υπάρχει και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί με ειδική κατάρτιση δίνουν τη θέση τους σε αστυνομικούς «καλών προθέσεων», που ακόμη και έξω από προαύλια και σχολικές μονάδες προσπαθούν να πείσουν ανυποψίαστα ανήλικα ότι πρέπει να τους ακολουθήσουν σε μέρος άγνωστο, μακριά από τους συνήθεις –μα οικείους– εφιάλτες τους.

Με περιπολικά πηγαίνουν πολλές φορές παιδιά σε ιδρύματα, χωρίς να γνωρίζουν από πριν τίποτα για τη νέα συνθήκη… «Σε λίγο καιρό θα γυρίσεις πάλι στη μαμά σου». Προσδοκίες φρούδες. Και σοκ όταν συνειδητοποιούν ότι το «σε λίγο» μπορεί να είναι χρόνια.

Δύσκολη και η στιγμή που θα πρέπει η Ασμα και κάθε Ασμα να μάθει την προσωπική ιστορία της. Γιατί είναι έγκλειστη η μάνα της, γιατί η ίδια δεν μπόρεσε να μείνει μαζί της – παρότι η Μπ. μοιάζει να τη λατρεύει. Πώς πήγαν τα πράγματα στραβά και γιατί η ίδια πρέπει να σηκώσει το βάρος μιας ευθύνης που δεν της αναλογεί. Να συμφιλιωθεί με την έννοια της φυλακής, ακόμη και όταν πια δεν θα τη θυμάται.

Ειδικοί ομολογούν ότι είναι αρκετά τα παιδιά που, αν και μεγαλώνουν δύσκολα, σε δομές προστασίας (και δεν είναι όλες οι δομές ίδιες, βεβαίως), τραβούν τον δρόμο της «κανονικότητας». Σπουδάζουν, μαθαίνουν τέχνες, αξιοποιούν το νοητικό και συναισθηματικό δυναμικό τους, κάνουν δικές τους οικογένειες, ανακαλύπτουν τον γονεϊκό ρόλο. Τον ρόλο που κάποτε έχασαν οι δικοί τους γεννήτορες, αιτία κι αφορμή για να «ξεσπιτωθούν» τα ίδια. Η ευκαιρία της ζωής δεν πάει χαμένη.

Κάτι μου λέει ότι και η Ασμα θα τα καταφέρει. Στο μέλλον, ίσως μπορέσω να σας πω το πώς.

ΥΓ.: Το κείμενο βασίστηκε σε πληροφορίες που έδωσαν στο Protagon η Ιωάννα Λαγουμιτζή, κοινωνική λειτουργός, υπεύθυνη της Κοινωνικής Υπηρεσίας των σπιτιών στο Χαμόγελο του Παιδιού, και ο Γιώργος Μακρής, διευθυντής των γυναικείων φυλακών του Ελεώνα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News