Στις 10 Σεπτεμβρίου, το ΝΑΤΟ βίωσε τη σοβαρότερη παραβίαση του εναέριου χώρου του από την ίδρυσή του, πριν από περισσότερα από 75 χρόνια. Δεκαεννέα ρωσικά drones μπήκαν στον ουρανό της Πολωνίας, προκαλώντας συναγερμό. Ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε, χαρακτήρισε την αναχαίτιση «πολύ επιτυχημένη», υπογραμμίζοντας ότι σε αυτήν συμμετείχαν ιταλικά αεροσκάφη ανεφοδιασμού και γερμανικά συστήματα Patriot μαζί με ολλανδικά F-35.

Ωστόσο, τα πολωνικά και ολλανδικά μαχητικά κατέρριψαν μόνο ένα μικρό μέρος των εισβολέων. Το Σαββατοκύριακο, η Ρουμανία ανέφερε ότι επίσης εντόπισε ρωσικό drone στον εναέριο χώρο της. Ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έδειξε αδιαφορία για αυτήν την πρόκληση στη συνοχή του ΝΑΤΟ, δηλώνοντας ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι πόλεμος του Τραμπ». Το ερώτημα, λοιπόν, σύμφωνα με τον Economist, είναι αν η Συμμαχία μπορεί να προστατεύσει πραγματικά τον ευρωπαϊκό ουρανό.

Η αεράμυνα της Συμμαχίας αποτελείται από τρία σκέλη. Πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός των απειλών. Το ΝΑΤΟ διαθέτει 14 αεροσκάφη Εγκαιρης Προειδοποίησης και Ελέγχου (AWACS), με βάση τη Γερμανία, τα οποία επιτηρούν την εναέρια δραστηριότητα βαθιά στην Ουκρανία και τη Λευκορωσία. Τον στόλο αυτό συμπληρώνουν drones τύπου RQ-4D Phoenix που επιχειρούν από τη Σικελία, ενώ η Πολωνία έχει προχωρήσει σε αγορά αμερικανικών αερόστατων εξοπλισμένων με ραντάρ. Αμερικανικές δυνάμεις δοκιμάζουν επίσης ακουστικούς αισθητήρες, όπως αυτούς που χρησιμοποιεί η Ουκρανία για να ανιχνεύει τον ήχο των drones.

Το δεύτερο σκέλος είναι τα μαχητικά αεροσκάφη που αναπτύσσονται στην ανατολική Ευρώπη. Η Συμμαχία εναλλάσσει περιοδικά τις αποστολές επιτήρησης. Σήμερα, Ιταλία, Ισπανία και Ουγγαρία φυλάσσουν τον εναέριο χώρο της Βαλτικής, ενώ Ολλανδία και Νορβηγία εποπτεύουν την Πολωνία, με σκοπό την προστασία των διαδρόμων που διοχετεύουν δυτική βοήθεια στην Ουκρανία. Αυτά τα αεροσκάφη, εάν χρειαστεί, αναχαιτίζουν τα ρωσικά αεροπλάνα που πλησιάζουν. Ο Μακρόν ανακοίνωσε την αποστολή τριών γαλλικών Rafale στην Πολωνία.

Το τρίτο σκέλος αποτελείται από τα αντιαεροπορικά συστήματα εδάφους. Τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης διαθέτουν δικά τους ραντάρ και πυραύλους, ενώ έχουν ενισχυθεί με προηγμένα συστήματα Patriot από τη Γερμανία, την Ολλανδία και τις ΗΠΑ. Παράλληλα, αμερικανικά και ευρωπαϊκά πολεμικά πλοία εξοπλισμένα με ραντάρ και αναχαιτιστές περιπολούν στη θάλασσα, ενώ οι ΗΠΑ λειτουργούν σταθερά ραντάρ στην Πολωνία και τη Ρουμανία.

Ολα αυτά, σημειώνει ο Economist, συνδέονται -αν και όχι πλήρως- σε ένα σύστημα ολοκληρωμένης αεράμυνας και αντιπυραυλικής άμυνας (IAMD), υπό τον έλεγχο της Συμμαχικής Αεροπορικής Διοίκησης του ΝΑΤΟ, στη Γερμανία. Δύο κέντρα επιχειρήσεων, στη Γερμανία και στην Ισπανία, επιβλέπουν αντίστοιχα τον βόρειο και νότιο εναέριο χώρο της Ευρώπης.

Θεωρητικά, η Ευρώπη διαθέτει ένα εντυπωσιακό αμυντικό πλέγμα. Στην πράξη, όμως, αυτό παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες. Πολλά από τα μεγάλα συστήματα αεράμυνας έχουν σταλεί στην Ουκρανία, μειώνοντας τα διαθέσιμα αποθέματα στην ήπειρο. Η Γερμανία αποφάσισε, μετά από αμερικανική πίεση, να παραχωρήσει επιπλέον συστήματα Patriot στο Κίεβο, ενώ οι ΗΠΑ εκτρέπουν παραγγελίες άλλων χωρών, όπως της Ελβετίας, για να ενισχύσουν τους Ουκρανούς. Ο Ρούτε έχει δηλώσει ότι για να καλυφθούν οι επίσημες επιχειρησιακές ανάγκες του ΝΑΤΟ, θα πρέπει να αυξηθούν οι πόροι αεράμυνας κατά 400%. Ο Economist χαρακτηρίζει το έργο «τιτάνιο».

Τα ρωσικά drones που χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία συχνά είναι μικρού μεγέθους και άρα δύσκολο να εντοπιστούν από ραντάρ. Εχουν καταγραφεί πολλαπλές παραβιάσεις: θραύσματα σε ρουμανικό έδαφος (2023), πύραυλοι που πέρασαν στην Πολωνία (2024), drone που έπεσε στη Λετονία (2024) και νέες εισβολές στην Πολωνία αυτό τον μήνα. Σε μια περίπτωση, μια γυναίκα που έκανε ιππασία βρήκε τυχαία έναν ρωσικό πύραυλο κοντά στην πολωνική πόλη Μπίντγκοστς, 400 χλμ. από τα ουκρανικά σύνορα.

Ακόμη και όταν εντοπίζονται, τα drones αυτά είναι ασύμφορο να καταρρίπτονται με συστήματα Patriot, που έχουν σχεδιαστεί για αεροσκάφη, πυραύλους Cruise ή βαλλιστικούς πυραύλους. Τα drones που έπεσαν στην Πολωνία είναι εξαιρετικά φθηνά, από φελιζόλ, σχεδιασμένα ως δολώματα. Η χρήση ακριβών αναχαιτιστών εναντίον τους είναι άνιση, σύμφωνα με τον Economist. Οι αναλυτές προειδοποιούν: σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά οπλοστάσια παρουσιάζουν κενά στην αντιμετώπιση αεροσκαφών μικρής εμβέλειας, αφήνοντας την ήπειρο ανέτοιμη απέναντι στον τύπο πολέμου που βλέπουμε στην Ουκρανία.

Εξίσου σημαντικό ζήτημα είναι η πολιτική βούληση. Η ασπίδα του ΝΑΤΟ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ, οι οποίες υπό τον Τραμπ στρέφουν την προσοχή τους αλλού και εμφανίζονται απρόθυμες να διαθέσουν συστήματα στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές αεροπορίες διαθέτουν εκατοντάδες μαχητικά που περιπολούν καθημερινά, η διοίκηση και ο συντονισμός εξακολουθούν να βασίζονται σε αμερικανική τεχνογνωσία.

Μπορεί η Ευρώπη να καλύψει το κενό; Η Ουκρανία παραπονιέται ότι συχνά οι χώρες του ΝΑΤΟ υποβαθμίζουν τις ρωσικές παραβιάσεις για να αποφύγουν την κλιμάκωση. Η Πολωνία, αντίθετα, αντιμετώπισε ανοιχτά την τελευταία επιδρομή και κατηγόρησε τη Μόσχα ότι στόχευσε εσκεμμένα το έδαφός της, αλλά τα υπόλοιπα κράτη παραμένουν διστακτικά να ακολουθήσουν πιο επιθετικές τακτικές.

Οι κανόνες του ΝΑΤΟ απαγορεύουν κοινές επιχειρήσεις κατά στόχων πάνω από τη Λευκορωσία ή την Ουκρανία· απαιτείται ομοφωνία των 32 μελών, κάτι που η Ουγγαρία και η Σλοβακία θα μπλόκαραν. Σε περίπτωση γενικευμένης σύρραξης, οι κανόνες πιθανότατα θα αλλάξουν, καταλήγει ο Economist. Προς το παρόν, η Ευρώπη παραμένει σε θέση άμυνας, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στη δική της ασφάλεια και στο φόβο μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης.

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News