Ολοι αναμένουν τις εξελίξεις μετά τις πρώτες διευκρινίσεις της αιγυπτιακής πλευράς ότι, αν μη τι άλλο, δεν απειλείται ο ιστορικός και θρησκευτικός χαρακτήρας της Μονής της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Και είναι ακριβώς αυτός που λειτουργεί σαν «ασπίδα» απέναντι σε οποιαδήποτε ενέργεια απαξίωσης του μνημείου της UNESCO.

Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες έως την περίοδο ακμής και τους νεότερους χρόνους η Μονή έχει επιβιώσει στο πέρασμα της Ιστορίας διατηρώντας τους «θησαυρούς» της, ανάμεσά τους έγγραφα και εικόνες εγκαυστικής τεχνικής. Ακολουθούν ορισμένοι από τους σημαντικότερους σταθμούς και τα κειμήλιά της.

Αγία Ελένη και όσιος Ιουλιανός

Μετά το διάταγμα της ανεξιθρησκίας του 313 μ.Χ οι Σιναΐτες μοναχοί οργανώνουν τη ζωή τους κυρίως στους πρόποδες του όρους Χωρήβ, εκεί όπου σύμφωνα με τη βιβλική παράδοση αντίκρισε ο Μωυσής τη Φλεγόμενη Βάτο (ή Βλάστη). Εκεί οικοδομείται και ο πύργος «της Αγίας Ελένης», την ύπαρξη και θέση του οποίου διέσωζε η σιναϊτική παράδοση αποδίδον­τάς τον στην Αγία Ελένη κα­τά το προσκύνημά της στους Αγίους Τόπους (326). Περίπου το 363, πάλι, ο προσκυνητής μοναχός όσιος Ιουλιανός από τη Μεσοποταμία, ανέγειρε ναό στην κορυφή του βράχου, όπου τοποθετείται για πρώτη φορά μόνιμος «προσμονάριος» (επιστάτης) προς φύλαξη και διακονία.

Το δώρο του Ιουστινιανού

Υστερα από αίτηση των Σιναϊτών ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α (527-565) οικοδομεί στον τόπο της Βάτου μοναστήρι προς τιμή της Θεοτόκου με απόρθητο τείχος και Βασιλική, κα­θώς επίσης και μια εξίσου μεγαλοπρεπή Βασιλική στην Κορυφή. Προβλέπει, εξάλλου, τη μόνιμη εγκατάσταση στρατιωτών προς υπεράσπιση των μοναχών καθώς και σιτηρέσια από την Αίγυπτο. Γι’ αυτό και οι Σιναΐτες έως σήμερα μνημονεύουν χωρίς διακοπή επί 1500 χρόνια στις καθημερινές ακολουθίες τα ονόματα των ιδρυτών της Μονής: «Ὑπὲρ τῶν μακαρίων καὶ ἀοιδίμων κτιτόρων τῆς ἁγίας Μο­νῆς ταύτης Ἰουστινιανοῦ καὶ Θεοδώρας τῶν αὐτοκρατόρων…». Με τον τρόπο της, η Μονή έκτοτε συμβολίζει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πρώιμης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθώς ιδρύεται σε μια περιοχή όπου μεσουρανούσε ο αρειανισμός, και ήδη από τα μέσα του 7ου αιώνα, μετά την αραβική εισβολή στην Αίγυπτο, αποκόπηκε από τον κορμό της Αυτοκρατορίας.

Το «ασφαλιστήριο» του Μωάμεθ

Κατόπιν αιτήσεως των μοναχών, που επιδεικνύουν οξυδέρκεια στο συγκεκριμένο ζήτημα, ο Μωάμεθ παραχωρεί στη Μονή ασφαλιστήριο το δεύτερο έτος της Εγίρας, δηλαδή το 623 μ.Χ. Σύμφωνα με τη σιναϊτική παράδοση, ο ιδρυτής της νέας θρησκείας είχε επισκεφτεί το Σινά κατά τη διάρκεια των εμπορικών περιοδειών. Ο λεγόμενος «αχτιναμές», επικυρωμέ­νος με το αποτύπωμα της παλάμης του, διατρανώνει την εύνοιά του προς τους μοναχούς, ζητά από τους μουσουλμάνους να τους υπερασπίζον­ται, ενώ προστατεύει τη Μονή και την περιουσία της από οποιαδήποτε ζημία. Το πρωτότυπο μεταφέρθηκε από τους Οθωμανούς στην Κωνσταντινούπολη και στη μονή δόθηκαν επικυρωμένα αντίγραφα για τις ανάγκες της.

Ο Αριστοτέλης στο Σινά

Ενας πρώτος πυρήνας βιβλίων είχε συγκροτηθεί από τον 6ο αιώνα, στα χρόνια του Ιουστινιανού, ενώ είναι επίσης πιθανόν το αυτοκρατορικό περιβάλλον να δώρισε στη μονή έναν αριθμό αναγκαίων βιβλίων, όπως το Ψαλτήρι, τα Ευαγγέλια κ.ά. Εκατό περίπου χρόνια μετά την ίδρυση της Mονής προκύπτει, από τον «Οδηγό» του Αναστασίου του Σιναΐτη, ότι στη βιβλιοθήκη της θησαυρίζονταν και έργα εθνικών όπως οι «Κατηγορίες» του Αριστοτέλη. Ο πρώτος γνωστός κατάλογος, πάντως, φέρεται να εκπονήθηκε από τον μοναχό Κοσμά, μετέπειτα πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, περίπου το 1740.

Τα δύο «λουκέτα»

Η Αγία Αικατερίνη του Σινά έκλεισε πρώτη φορά το 1982, όταν οι αιγυπτιακές δυνάμεις ανακατέλαβαν το Σινά ύστερα από την ισραηλινή κατοχή. Tον Ιούλιο του 2013, εξάλλου, αιγύπτιοι αξιωματούχοι ζήτησαν να κλείσει ξανά μετά την απομάκρυνση του πρώην προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι, η οποία προκάλεσε αναταραχή σε ολόκληρη τη χώρα και επιθέσεις εκδίκησης σε χριστιανικές εκκλησίες. Ειδικά οι Κόπτες Χριστιανοί της Αιγύπτου, που αποτελούν περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού, κατηγορήθηκαν για την υποκίνηση της αποχώρησης του Μόρσι, παρ’ όλο που η πτώση του είχε υποστήριξη από όλες τις θρησκείες.

Η ουράνια σκάλα

Μία πρωτότυπη σύνθεση φιλοτεχνήθηκε, για πρώτη φορά ίσως, σε κώδικα που περιέχει την «Ουρανόδρομο Κλίμακα» (10ος αιώνας): παράλληλα προς το κείμενο σχεδιάστηκε μια κλίμακα με διαγώνια πατήματα, στην κορυφή της οποίας ο Παντοκράτωρ ατενίζει τους αγγέλους που υποβοηθούν την αναρρίχηση των πιστών, ενώ στη βάση της ζωγραφίστηκε κοιμώμενος ο Ιακώβ. Η κλίμακα αποτελούσε δημοφιλές ζωγραφικό θέμα της μοναστηριακής ζωής και τη συναντάμε στις μονές του Αγίου Ορους όσο και στα ορθόδοξα μοναστήρια της Σερβίας και της Ρουμανίας.

Η αρχαιότερη Βίβλος

Ο Σιναϊτικός Κώδικας χρονολογείται από τα μέσα του 4ου αιώνα και περιέχει την Καινή Διαθήκη, τμήμα της Παλαιάς, ενώ περιλαμβάνονται και δύο βιβλία που δεν αποτελούν μέρος της Καινής: η Επιστολή Βαρνάβα και ο Ποιμένας του Ερμά. Τον ανακάλυψε ο γερμανός μελετητής Κόνσταντιν φον Τίσεντορφ, ο οποίος σταδιακά τον μετέφερε στη Ρωσία. Το 1935 το τότε σοβιετικό καθεστώς πούλησε το χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο, όπου και βρίσκεται έως σήμερα. Ο Κώδικας είναι γραμμένος σε κεφαλαιογράμματη τετραγωνισμένη ελληνική γραφή και αποτελείται από 1.460 και πλέον σελίδες.

Ο Χριστός Παντοκράτωρ

Από τις περίπου 2.000 εικόνες που φυλάσσονται στο εσωτερικό της Μονής, οι 500 χρονολογούνται από τον 6ο έως και τον 15ο αιώνα. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται εξαιρετικά σπάνιες «κηρόχυτες» εικόνες, οι οποίες δημιουργήθηκαν με τη μέθοδο της εγκαυστικής ζωγραφικής. Ξεχωριστή θέση κατέχει η εικόνα του Παντοκράτορος, εμβληματικό έργο του 6ου αιώνα. Πρόκειται για μία από τις παλαιότερες σωζόμενες απεικονίσεις του Χριστού και μία από τις λίγες που επέζησαν της περιόδου της Εικονομαχίας. Εικάζεται ότι η ασυμμετρία στο βλέμμα του Ιησού –φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού– εκφράζει την ένωση της θείας και της ανθρώπινης φύσης – λεπτομέρεια πάντως που έχει απασχολήσει ερευνητές και θεολόγους.

Η Μεταμόρφωση στο Καθολικόν

Από τις σημαντικότερες αναπαραστάσεις της Μονής βρίσκεται στο λεγόμενο Καθολικό και είναι η Μεταμόρφωσις του Ιησού. Το πρωινό φως του ήλιου, όπως κατέρχεται από τα παράθυρα του αγίου Βήματος, υπενθυμίζει το ευαγγελικό χωρίο: «ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς» (Ματθ. ΙΖ΄, 2). Σύμφωνα με την ευαγγελική περικοπή, ο Χριστός φανέρωσε στο όρος Θαβώρ τη δόξα της θεϊκής του φύσεως στους τρεις μαθητές που έμελλε να του συμπαρασταθούν, ενώ στο πλάι του εμφανίστηκαν ο Μωυσής και ο προφήτης Ηλίας. Ο Χριστός παρουσιάζεται μέσα σε γαλάζια «δόξα», η οποία υποδηλώνει το άκτιστο φως που εξέπεμπε, ενώ διάφανες ακτίνες του κατευθύνονται προς τους Αποστόλους και προφήτες.

Ο Αγιος Πέτρος

Κωνσταντινουπολίτικο έργο τέχνης με εγκαυστική ζωγραφική, μία από τις πρώτες απεικονίσεις του Αποστόλου Πέτρου που κρατάει κλειδιά και σκήπτρο με σταυρό, όρθιος μπροστά σε αψίδα, με προτομές του Χριστού, της Μητέρας του Θεού και ενός άλλου νεαρού αγίου, πιθανότατα του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή, από πάνω του. Χρησιμοποιούνται σκόπιμα διαφορετικοί τρόποι απεικόνισης, καθώς οι προτομές εκατέρωθεν του Χριστού είναι πλήρως μετωπικές, ενώ ο Χριστός είναι ζωγραφισμένος σε όψη τριών τετάρτων, υποδηλώνοντας την παρουσία του και στους δύο κόσμους. Ο Πέτρος, φυσικά, κυριαρχεί στη σκηνή και παρουσιάζεται ως ο πρίγκιπας των αποστόλων.

---

Αντλήθηκαν πληροφορίες από τα sinaimonastery.com, mused.com και Κ. Σπ. Στάικος, Η ιστορία της βιβλιοθήκης στον δυτικό πολιτισμό, τόμ. ΙΙΙ, εκδ. Κότινος 2007.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News