Τεράστιο ντόρο έχει προκαλέσει στο Παρίσι και ειδικά στο περίφημο Σεν Ζερμέν ντε Πρε, το πάλαι ποτέ κέντρο της πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής της πρωτεύουσας της Γαλλίας, η έκδοση του «Le Temps Gagné», του τελευταίου συγγραφικού πονήματος του γάλλου φιλοσόφου Ραφαέλ Εντοβέν.

Στην 500 σελίδων αυτομυθοπλασία του (autofiction – ένα «μπέρδεμα» της αυτοβιογραφίας με τη μυθοπλασία) ο Εντοβέν μιλάει έξω από τα δόντια για μερικά από τα πιο επιφανή μέλη της σύγχρονης παρισινής ιντελιγκέντσιας, με την πλοκή να εκτυλίσσεται στο σικ 6ο διαμέρισμα της πρωτεύουσας της Γαλλίας, στον περίγυρο των «σοσιαλιστών της σαμπάνιας», σύμφωνα τουλάχιστον με την Le Figaro.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται ο διάσημος γάλλος φιλόσοφος Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, γνωστός ανά τον κόσμο ως BHL, αλλά και η κόρη του, η συγγραφέας Ζιστίν Λεβί, με την οποία ήταν παντρεμένος ο Ραφαέλ Εντοβέν. Ο γάμος τους, ωστόσο, είχε άδοξο τέλος. Τον συντάραξε η Κάρλα Μπρούνι, που πριν ξελογιάσει τον Ραφαέλ Εντοβέν, με τον οποίο απέκτησε και ένα παιδί, είχε σχετιστεί, ερωτικά φυσικά, και με τον πατέρα του, τον επίσης φιλόσοφο, εκδότη και δημοσιογράφο Ζαν-Πολ Εντοβέν.

Η μετέπειτα Πρώτη Κυρία της Γαλλίας (ως σύζυγος πλέον του Νικολά Σαρκοζί) την οποία ο Εντοβέν χαρακτηρίζει στο βιβλίο του «ιδανική γυναίκα» είναι ένα από τα ελάχιστα πρόσωπα κατά του οποίου δεν βάλλει ο συγγραφέας, περιγράφοντας τη στενάχωρη νεότητά του.

Ο ίδιος δηλώνει πως δεν πρόκειται για ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών». Ο 71χρονος πατέρας του, ωστόσο, αποκήρυξε δημόσια τον 46χρονο γιο του. Οχι γιατί του πήρε από την αγκαλιά την Κάρλα Μπρούνι, αλλά επειδή το βιβλίο «συνέτριψε» τον ίδιο, πνίγοντας συγχρόνως αγαπημένα πρόσωπα «σε μια θάλασσα αγνωμοσύνης».

«Δεν μου αρέσει η προσωπική ζωή των ανθρώπων να ξετυλίγεται κατ’ αυτόν τον τρόπο δημοσίως. Γιατί να πρέπει να υποστώ εγώ και οι αγαπημένοι μου αυτήν τη συμπεριφορά, που εδράζεται στην αδιακρισία και την υποτίμηση; Ποιος έχει το δικαίωμα να βγάζει δίχως τη συναίνεσή μας και για την προσωπική του ευχαρίστηση τις μάσκες τις οποίες ο καθένας από εμάς πιθανώς να χρειάστηκε να φορέσει κατά τη διάρκεια της ζωής του;», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Εντοβέν ο Πρεσβύτερος στην Le Figaro. «Οπως είπε ο Καμί, τον οποίο ο γιος μου αρέσκεται τόσο πολύ να παραθέτει, “ένας άνδρας πρέπει να συγκρατείται”».

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Guardian η οικογενειακή διαμάχη μεταξύ των δύο γάλλων στοχαστών αποτελεί το σκάνδαλο της αποκαλούμενης στη Γαλλία «La rentrée», της μεγάλης επιστροφής στην κανονικότητα μετά τις καλοκαιρινές διακοπές η οποία συμπίπτει και με την έναρξη της νέας εκδοτικής περιόδου.

Το περιοδικό Gala χαρακτήρισε το βιβλίο «ευφυές», σημειώνοντας ότι στις σελίδες του ο συγγραφέας διηγείται «την κόλαση της παιδικής του ηλικίας και τη μακρά χειραφέτησή του από το να είναι “ο γιος του”…» πατέρα του. Η Figaro από την πλευρά της επισήμανε πως η έκδοση του βιβλίου είχε αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένας «πόλεμος χαρακωμάτων» μεταξύ των υποστηρικτών πατέρα και γιου.

«Θρηνώ. Η καρδιά μου είναι ραγισμένη. Είναι ένα απαίσιο βιβλίο για εκείνους, όπως εγώ και άλλοι, που αγαπήσαμε τον Ραφαέλ και τώρα πνιγόμαστε σε μια θάλασσα αχαριστίας. Ποτέ δεν θα φανταζόμουν ότι η ζωή μου, στην οποία εκείνος διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο, θα έπαιρνε τόσο στενάχωρη τροπή», σημείωσε ο πατέρας Εντοβέν. Αρκετοί βιβλιοκριτικοί, κάνοντας λόγο για οιδιπόδειο σύμπλεγμα, υποστήριξαν πως ο Ραφαέλ αποφάσισε να σκοτώσει τον πατέρα του.

Ο θάνατος του «στρατευμένου διανοούμενου»

Σύμφωνα, όμως, με τον Τζουζέπε Σκαράφια, ο υιός Εντοβέν, πέρα από τον πατέρα του, σκότωσε και ό,τι έχει απομείνει από τη γαλλική διανόηση. Σε κείμενό του στο Il Venerdi, το εβδομαδιαίο περιοδικό της La Repubblica, ο ιταλός συγγραφέας αναφέρει πως το «Le Temps Gagné» αποτελεί τη νεκρώσιμη ακολουθία της φιγούρας του «intellectuel engagé», του στρατευμένου διανοούμενου.

Γιατί οι σημερινοί διανοούμενοι – θαμώνες των καφέ και των μπιστρό του Σεν Ζερμέν ντε Πρε έχουν ελάχιστα κοινά με τον Εμιλ Ζολά, ο οποίος δεν δίστασε να υπερασπιστεί με το ιστορικό του «Κατηγορώ» τον Αλφρεντ Ντρέιφους που κατηγορήθηκε αδίκως για κατασκοπεία.

Και απέχουν παρασάγγες από τον Αντρέ Μαλρό, ο οποίος στα νιάτα του δεν σταματούσε να καταγγέλλει «τις κοινωνικές αδικίες και τις αποικιοκρατικές καταχρήσεις», αναφέρει ο ιταλός δημοσιογράφος. Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου ο Μαλρό έσπευσε να συνδράμει τις δυνάμεις των Δημοκρατικών, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας μικρής Πολεμικής Αεροπορίας. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο συγγραφέας και κριτικός της τέχνης Μαλρό εντάχθηκε αρχικά στον Γαλλικό Στρατό και στη συνέχεια στη Γαλλική Αντίσταση, ενώ αρκετά χρόνια μετά το 1958, όταν ο Ντε Γκολ επανήλθε στην εξουσία, ανέλαβε χρέη υπουργού Πολιτισμού της χώρας έως το 1969, καθαρίζοντας τις μαυρισμένες προσόψεις εξαιρετικών αρχιτεκτονημάτων της Γαλλίας και ιδρύοντας πλήθος «maisons de la culture» στη γαλλική επαρχία.

Καμιά σχέση δεν έχουν οι σύγχρονοι διανοούμενοι της Γαλλίας ούτε με τον «διακριτικό δανδή» Πιερ Ντριέ Λα Ροσέλ, ο οποίος έζησε μια σύντομη και τραγική και αντιφατική ζωή. Συγγραφέας και δοκιμιογράφος, φίλος των ντανταϊστών, αρχικά αριστερός και μετά δεξιός, άλλοτε φτωχός και άλλοτε πλούσιος χάρη στα χρήματα των γυναικών με τις οποίες σχετιζόταν, ο Πιερ Ντριέ Λα Ροσέλ παρασύρθηκε τελικά από τις Σειρήνες του φασισμού. Μετά το τέλος του πολέμου, όμως, δήλωνε πως εάν είχε επικρατήσει ο φασισμός, θα περνούσε στην αντίσταση. Ο φασισμός, ωστόσο, ηττήθηκε και εκείνος αυτοκτόνησε τελικά, παρά την προστασία που του πρόσφερε ο φίλος του Μαλρό.

Στρατευμένος υπήρξε φυσικά και ο Λουί Αραγκόν, ο οποίος «πέρασε από τον υπερρεαλισμό στον σταλινισμό και κατέστη σύμβολο του κομμουνιστή διανοούμενου», σημειώνει ο Σκαράφια. Ο κορυφαίος ποιητής είχε ταυτιστεί απόλυτα με τη σοβιετική πολιτική και όταν του προσήψαν ότι είχε αποδεχτεί την κομμουνιστική καταδίκη του φιλοσόφου και δοκιμιογράφου Πολ Νιζάν ο οποίος ήταν αντίθετος στο γερμανό-σοβιετικό σύμφωνο, εκείνος απάντησε πως «το Κόμμα μου είπε πως ο Νιζάν ήταν ένας προδότης και το δέχτηκα. Εγώ πάντα πιστεύω ό,τι μου λέει το Κόμμα». Μόνον μετά την εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στην τότε Τσεχοσλοβακία ο Αραγκόν καταδίκασε την ΕΣΣΔ και μόνον μετά τον θάνατο της συζύγου του Ελσα Τριολέ αποκάλυψε την ομοφυλοφιλία του.

Οσον αφορά τον μεγάλο αστέρα της γαλλικής αριστερής διανόησης στα μέσα του περασμένου αιώνα, είναι ευρέως γνωστό ότι ο Ζαν-Πολ Σαρτρ συγκαταλεγόταν μεταξύ των πιο μαχητικών διανοούμενων της εποχής του. Πέρα από φιλόσοφος και συγγραφέας, υπήρξε και ακτιβιστής, παρών σε όλα τα μεγάλα γεγονότα στην πατρίδα του και στον υπόλοιπο κόσμο, υποστηρικτής, για παράδειγμα, του Φιντέλ Κάστρο και όλων των επαναστατημένων. Δίπλα στον Σαρτρ μεγαλούργησε μια εξίσου στρατευμένη διανοούμενη της Γαλλίας η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η οποία προσέφερε στο παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα το «Δεύτερο Φύλο», ένα απόλυτο έργο αναφοράς για τις γυναίκες.

Ως δημόσιος στοχαστής ξεχώρισε φυσικά και ο Αλμπέρ Καμί, πνεύμα ελεύθερο και ιδιαίτερα αγωνιστικό που μαχόταν ακατάπαυστα για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, παίρνοντας θέση, λόγου χάρη, στο ζήτημα της Αλγερίας κατά της βίας από όπου κι αν προερχόταν αυτή.

Με το που έδυσε το άστρο του Σαρτρ, δημιουργήθηκε ο κύκλος των αποκαλούμενων «nouveaux philosophes», των νέων φιλοσόφων της Γαλλίας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί, ο Αλέν Φινκελκρότ, ο Πασκάλ Μπρικνέρ και ο Αντρέ Γκλικσμάν, στοχαστές που αξιοποίησαν ιδιαίτερα τα ΜΜΕ για την ανάδειξη των θέσεων και των απόψεών τους. Τώρα, ένας δικός τους βάλθηκε να τους αποδομήσει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News