Πριν από μια δεκαετία θα ακουγόταν σχεδόν αστεία η πιθανότητα να καταφέρει η Ρωσία να απειλήσει τη συλλογική Δύση. Αποδυναμωμένη και με πολλά εσωτερικά προβλήματα, η χώρα του Βλαντίμιρ Πούτιν έμοιαζε πιο απομονωμένη και ανίσχυρη από ποτέ. Και όμως, χρειάστηκε πολύ λίγος χρόνος για να αντιστραφεί αυτή η πραγματικότητα. Σήμερα η Ρωσία απειλεί ευθέως τη Δύση και ειδικότερα την Ευρώπη, παρότι η ίδια παραμένει εσωτερικά αδύναμη. Και αυτό, όπως γράφει ο αναλυτής Μαρκ Μπρόλιν στην Telegraph, είναι «ένα από τα πιο παράδοξα φαινόμενα της εποχής».

Η πιο αδύναμη Ρωσία στη σύγχρονη Ιστορία κατάφερε να «γονατίσει» ολόκληρη τη Δύση και να την οδηγήσει σε αμυντική στάση. Ενα εξουθενωμένο καθεστώς, που συγκέντρωσε όλες τις δυνάμεις του για να επιβληθεί σε έναν μικρότερο γείτονα αλλά κατέκτησε μόνο ένα κλάσμα της επικράτειάς του, βρέθηκε να επιβάλλει τον τόνο των συζητήσεων για την «ειρήνη». Πώς τα κατάφερε αυτά ο Βλαντίμιρ Πούτιν; Αυτό, σύμφωνα με την Telegraph, είναι το βασικό ερώτημα που θα έπρεπε εξαρχής να πλαισιώνει το σχέδιο Τραμπ – Πούτιν.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, με όλες τις αδυναμίες του, έχει το προνόμιο ότι επιβάλλει πραγματικές διαπραγματεύσεις. Μέσα σε λίγες ημέρες, η Ευρώπη συζήτησε για τη Ρωσία, την Ουκρανία και την ασφάλεια πιο σοβαρά από οποιαδήποτε στιγμή μετά την εισβολή. Ομως η αφετηρία της πρότασης Τραμπ – Πούτιν ήταν θεμελιωδώς λανθασμένη: επιβραβεύεις έναν επιτιθέμενο με κλεμμένα εδάφη και αφοπλίζεις το θύμα· κάτι τέτοιο δεν θα έπρεπε να είναι ποτέ αποδεκτό για τον «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου», εκτός αν είναι πραγματικά αναπόφευκτο. Και δεν είναι.

Οσοι πιστεύουν το αντίθετο, σύμφωνα με τον Μπρόλιν, «είναι εγκλωβισμένοι σε ένα νοητικό σχήμα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, όπου η Ρωσία εμφανίζεται ακόμη ως υπερδύναμη». Η πραγματικότητα, όμως, απέχει πολύ από αυτό. Η σημερινή Ρωσία είναι μια αποσαθρωμένη πετρο-κλεπτοκρατία, που βυθίζεται σε κάθε δείκτη ισχύος. Ο Πούτιν υπερεκτίμησε δραματικά τις δυνατότητές του στην Ουκρανία και τώρα μπλοφάρει. Οι μπλόφες εν καιρώ πολέμου δεν είναι ασυνήθιστες· ασυνήθιστο είναι το πόσο πρόθυμα τις πιστεύει η Δύση.

Εδώ και χρόνια η Δύση αντιμετωπίζει το Κρεμλίνο σαν να είναι ένας σκοτεινός πύργος με υπερφυσική ισχύ. Στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα καταφύγιο πανικόβλητων προπαγανδιστών, το τελευταίο υπόλειμμα μιας δεσποτικής παράδοσης του 19ου αιώνα στην Ευρώπη. Η «μαγεία» διατηρείται μόνο επειδή οι υπόλοιποι προβάλλουν επάνω στη Μόσχα μια δύναμη που δεν διαθέτει πραγματικά, μια δύναμη που στηρίζεται στον φόβο, στην αδράνεια και στους αυτοσχέδιους μύθους που υπηρετούν το καθεστώς.

Στο νέο βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ, «When Everyone Knows That Everyone Knows» (Οταν όλοι ξέρουν ότι όλοι ξέρουν), ο συγγραφέας εξηγεί ότι η εξουσία συχνά δεν βασίζεται στο τι πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι, αλλά στο τι νομίζουν ότι πιστεύουν οι άλλοι. Τα αυταρχικά καθεστώτα επιβιώνουν επειδή προσποιούνται ότι όλοι τα θεωρούν ακατανίκητα. Οταν αποκαλυφθεί ότι σχεδόν κανείς δεν το πιστεύει πραγματικά, το «ξόρκι» διαλύεται.

Αυτό που κρατά ζωντανή τη γοητεία της «πανίσχυρης Ρωσίας» εκτός των συνόρων της, γράφει η Telegraph, δεν είναι η πραγματικότητα, αλλά η γνωσιακή και θεσμική προκατάληψη της Δύσης προς την αρνητικότητα: η τάση να υπερεκτιμά τις απειλές και να υποτιμά τις ευκαιρίες. Οι γραφειοκρατίες έχουν συμφέρον να παρουσιάζουν τον ρωσικό «δράκο» ως μόνιμη απειλή· μια υπηρεσία που ασχολείται με τη Ρωσία έχει μεγαλύτερο προϋπολογισμό όταν η Μόσχα εμφανίζεται ως «υπερδύναμη». Τα ΜΜΕ, από την άλλη, πάντα προσελκύουν μεγαλύτερο κοινό όταν παρουσιάζουν αφηγήματα τύπου «Νταρθ Βέιντερ», αντί για την πραγματικότητα ενός αυταρχικού αλλά αδέξιου καθεστώτος.

Σε αυτό προστίθεται και μια βαθιά ριζωμένη απροθυμία, κυρίως της Αριστεράς, να αναγνωρίσει μια δυσάρεστη αλήθεια: ότι οι γραφειοκρατικές δομές, όσο «τακτοποιημένες» κι αν φαίνονται, δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τη χαοτική αλλά παραγωγική δυναμική των καπιταλιστικών δημοκρατιών. Γι’ αυτό άλλωστε οι ΗΠΑ ξεπερνούν σταθερά την ΕΕ και γι’ αυτό η γελοία, σχεδόν καρτουνίστικη, δεσποτική Ρωσία παραμένει οικονομικά καθηλωμένη.

Τα γνωστικά αυτά σφάλματα διαμόρφωσαν τη Δυτική σκέψη επί δύο δεκαετίες, γράφει ο Μπρόλιν. Στο μέλλον, οι ιστορικοί θα αναρωτιούνται πώς ένα καθεστώς μη εκλεγμένων μαφιόζων, με έναν εξαντλημένο στρατό που απέτυχε να κατακτήσει έναν μικρότερο γείτονα, κατόρθωσε να εκφοβίσει το ΝΑΤΟ, τη μεγαλύτερη στρατιωτική συμμαχία στην Ιστορία.

Σε πρακτικό επίπεδο η απάντηση είναι οδυνηρά απλή: ένας ευρωπαϊκός συνδυασμός εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, στρατιωτικής αδυναμίας και επικίνδυνης επανάπαυσης κάτω από την ομπρέλα άμυνας των ΗΠΑ. Αυτά θα μείνουν στην Ιστορία ως το προοίμιο του πολέμου, όπως και η εντυπωσιακή αποτυχία να ακουστούν οι προειδοποιήσεις της Πολωνίας, της Ουκρανίας, αλλά και του ίδιου του Τραμπ στην πρώτη θητεία του.

Σε βαθύτερο επίπεδο, όμως, η τελευταία δεκαετία ακολουθεί ένα πιο παλιό πολιτικό μοτίβο: ο νταής της γειτονιάς δεν επικρατεί επειδή είναι πράγματι δυνατός, αλλά επειδή οι υπόλοιποι τρομάζουν εύκολα από το ψέμα του. Τώρα όμως το αφήγημα μετακινείται.

Η ευρωπαϊκή αντίσταση στο προσχέδιο 28 σημείων του Τραμπ είναι ισχυρότερη από ποτέ. Η Ουκρανία έχει ακλόνητους συμμάχους στο αμερικανικό Κογκρέσο και η Ουάσινγκτον ήδη αναθεωρεί τα πιο προβληματικά σημεία των αρχικών προτάσεων. Η τελική συμφωνία δεν θα είναι ιδανική, αυτό το τρένο έχει ήδη φύγει, αλλά μπορεί να γίνει πολύ λιγότερο επικίνδυνη.

Στρατηγικά, σημειώνει η Telegraph, η ουσία είναι η εξής: Ο Τραμπ ανέδειξε το διακύβευμα για την Ουκρανία και την Ευρώπη υπαινισσόμενος ότι η αμερικανική στήριξη ίσως αποσυρθεί αν δεν επιτευχθεί συμφωνία. Αυτό ίσως αφύπνισε το Κίεβο και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αλλά για τη Ρωσία το κίνητρο να συμβιβαστεί μειώθηκε· αν η ομάδα του Πούτιν πιστεύει ότι η αμερικανική στήριξη μπορεί να καταρρεύσει, φυσικά και θα προτιμήσει να συνεχίσει τον πόλεμο.

Τώρα είναι η στιγμή να αυξηθεί το κόστος για τη Ρωσία, υποστηρίζει ο Μπρόλιν. Αυτό μπορεί να το πετύχει η Ευρώπη εάν δεσμευτεί ότι θα συνεχίσει τη στήριξη προς την Ουκρανία ακόμη και χωρίς την επίτευξη συμφωνίας. Με άμεση έγκριση επιθέσεων μεγάλης εμβέλειας ως απάντηση στα συνεχή ρωσικά πλήγματα με drones. Με διατήρηση της πίεσης στη ρωσική «μηχανή του πετρελαίου»: το ρωσικό αργό πωλείται ήδη σε πολύ χαμηλές τιμές, λόγω αυξανόμενων κινδύνων και περιορισμών. Η τιμή αυτή στραγγίζει αργά τα έσοδα του Κρεμλίνου, βάρος που μια υπερδιογκωμένη πολεμική οικονομία δυσκολεύεται να αντέξει. Και δίνοντας ένα σαφές μήνυμα: η Ρωσία δεν θα πετύχει ποτέ καλύτερη συμφωνία από τη σημερινή.

Δεν πρέπει να γίνει καμία συζήτηση περί ουκρανικού αφοπλισμού, καταλήγει η Telegraph. Ειρήνη χωρίς αποτροπή, όταν ο Πούτιν βρίσκεται ακριβώς δίπλα, δεν είναι ειρήνη, είναι ανακωχή. Ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος της Ρωσίας. Εάν χρειαστεί, ας «παγώσουν» οι γραμμές του μετώπου. Μια «παγωμένη γραμμή» δεν σημαίνει παγωμένη σύγκρουση για πάντα. Μπορεί να είναι μια παύση που απορρίπτει την de jure αναγνώριση κλεμμένων εδαφών, κλειδώνει ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας τώρα και επενδύει στην ικανότητα της Ουκρανίας να αναιρέσει τελικά την κατοχή. Αυτό δεν θα ήταν παράδοση, αλλά στρατηγική εξαγορά χρόνου.

Κυρίως, η Δύση πρέπει να αναθεωρήσει την εικόνα της για την πραγματική ισχύ της Ρωσίας. Οταν αντιμετωπίζεις μια καταρρέουσα κλεπτοκρατία ως υπερδύναμη, μικραίνεις εσύ ο ίδιος. Οταν τη βλέπεις όπως πραγματικά είναι, τότε κερδίζεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News