Δεν πρόκειται για εικόνα από το μέλλον, αλλά για μια τεχνολογία που είναι ήδη εδώ. Εκατομμύρια Android κινητά τηλέφωνα ανά τον κόσμο μπορούν πλέον να λειτουργούν ως «μικροσεισμογράφοι», παρέχοντας έγκαιρη ειδοποίηση σε περίπτωση σεισμικής δόνησης. Το γεγονός ότι το σύστημα αυτό εφαρμόζεται ήδη σε δεκάδες χώρες καθιστά την τεχνολογία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για μια σεισμογενή χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η έγκαιρη προειδοποίηση, ακόμη και κατά λίγα δευτερόλεπτα, μπορεί να σώσει ζωές.

Σύμφωνα με τους Financial Times, τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα είναι εξοπλισμένα με αισθητήρες επιτάχυνσης (accelerometers), οι οποίοι χρησιμοποιούνται σε καθημερινές λειτουργίες, όπως η αυτόματη περιστροφή της οθόνης ή η καταμέτρηση βημάτων. Ωστόσο η ίδια τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί και για έναν πολύ πιο κρίσιμο σκοπό: την ανίχνευση σεισμών. Οι αισθητήρες αυτοί καταγράφουν αιφνίδιες αλλαγές στην κίνηση του τηλεφώνου, εντοπίζοντας την κατεύθυνση και την ένταση των δονήσεων.

Οπως αναφέρει η έγκυρη οικονομική εφημερίδα, το σύστημα που αξιοποιεί αυτούς τους αισθητήρες σε Android συσκευές έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία σε 98 χώρες. Ονομάζεται Android Earthquake Alerts System (AEA) και προσφέρεται δωρεάν από την Google, ενσωματωμένο ως προεπιλογή στα Android τηλέφωνα. Η τεχνολογία βασίζεται στην ανάλυση δεδομένων από χιλιάδες κινητά τηλέφωνα, μετατρέποντάς τα σε ένα είδος «δικτύου σεισμογράφων» που λειτουργεί σε πραγματικό χρόνο.

Η αποτυχία στην Τουρκία

Η Google παραδέχτηκε αυτές τις ημέρες ότι το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για σεισμούς απέτυχε να ενημερώσει επαρκώς τους πολίτες κατά τον φονικό σεισμό στην Τουρκία το 2023. Σύμφωνα με όσα αποκάλυψε το BBC, θα μπορούσαν να είχαν σταλεί ειδοποιήσεις ανώτατου επιπέδου σε 10 εκατομμύρια άτομα εντός 158 χιλιομέτρων από το επίκεντρο – προειδοποιώντας τους έως και 35 δευτερόλεπτα πριν από τη δόνηση.

Αντ’ αυτού, μόνο 469 ειδοποιήσεις «Take Action» στάλθηκαν για τον πρώτο σεισμό των 7,8 Ρίχτερ. Η Google επιβεβαίωσε ότι 500.000 άνθρωποι έλαβαν μια ηπιότερη ειδοποίηση τύπου «Be Aware» που αφορά ελαφρύτερες δονήσεις και δεν ενεργοποιεί συναγερμό στην οθόνη. Παλιότερα, η εταιρεία είχε δηλώσει στο BBC ότι το σύστημα «λειτούργησε καλά». Ομως νέα στοιχεία δείχνουν πως η εικόνα ήταν πολύ χειρότερη από ό,τι φαινόταν αρχικά.

Στην Τουρκία, όπου τα κινητά με Android ξεπερνούν το 70% της αγοράς, ο σεισμός χτύπησε στις 04:17 τα ξημερώματα και οι περισσότεροι άνθρωποι κοιμόντουσαν. Πάνω από 55.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 100.000 τραυματίστηκαν όταν οι δύο μεγάλοι σεισμοί έπληξαν τη νοτιοανατολική Τουρκία. Το BBC επισημαίνει ακόμη ότι το AEA ήταν ενεργό την ημέρα του σεισμού, αλλά υποτίμησε τη δόνηση. Οπως αναφέρει η Google μετά την παραδοχή της αποτυχίας, «συνεχίζουμε να βελτιώνουμε το σύστημα με βάση όσα μαθαίνουμε από κάθε σεισμό».

Πώς λειτουργεί 

Σύμφωνα με τους FT, κανονικά, όταν πολλά κινητά σε μια περιοχή καταγράψουν ταυτόχρονα παρόμοια ξαφνική επιτάχυνση –όπως αυτή που προκαλείται από τα σεισμικά κύματα– τα δεδομένα αποστέλλονται σε διακομιστές της Google. Εκεί, οι αλγόριθμοι αναλύουν άμεσα αν πρόκειται πράγματι για σεισμό, εκτιμούν το μέγεθός του, τον χρόνο εκδήλωσης και το υπόγειο επίκεντρο. Εφόσον ο σεισμός ξεπερνά τα 4,5 Ρίχτερ, αποστέλλεται ειδοποίηση στους χρήστες της περιοχής, πολλές φορές δευτερόλεπτα πριν φτάσει το κυρίως κύμα.

Oπως σημειώνει η ιστοσελίδα ekathimerini.gr, η Ελλάδα έγινε τον Απρίλιο του 2021 η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που απέκτησε την καινοτόμο αυτή υπηρεσία προειδοποίησης σεισμών για τους χρήστες των κινητών με το λογισμικό της Google. Κάθε χρόνο στην Ελλάδα καταγράφονται από 1.000 έως 2.000 σεισμοί, αριθμός που αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ της σεισμικής δραστηριότητας στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Υπάρχει, ωστόσο, ένα σοβαρό ερώτημα που άπτεται του δημόσιου συμφέροντος και των φορέων πολιτικής προστασίας. Τα δεδομένα από τα κινητά τηλέφωνα και οι αλγόριθμοι που επιτρέπουν τον γρήγορο υπολογισμό και την ειδοποίηση θεωρούνται εμπιστευτικές πληροφορίες που ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες, στις οποίες οι ανεξάρτητοι σεισμολόγοι δεν έχουν εύκολη πρόσβαση.

Οπως επισημαίνουν οι Financial Times, οι κρατικές δομές και οι εκλεγμένες αρχές είναι αυτονοήτως υπεύθυνες για την ασφάλεια των πολιτών. Συνεπώς, είναι αναγκαίο να εξεταστεί από τη σκοπιά του δημοσίου συμφέροντος το τι σημαίνει όταν κρίσιμες πληροφορίες που μπορεί να κάνουν τη διαφορά βρίσκονται στα χέρια ιδιωτικών φορέων. «Το ζήτημα αυτό θα μας απασχολεί όλο και συχνότερα, καθώς οι εταιρείες τεχνολογίας βρίσκουν νέους τρόπους να αξιοποιούν τα δεδομένα που συλλέγονται από τις πανταχού παρούσες συσκευές μας», τονίζει η εφημερίδα.

Η εφαρμογή AEA της Google λειτουργεί, πάντως, όχι μόνο ως αυτόνομο σύστημα, αλλά και σε συνεργασία με εθνικά ή περιφερειακά δίκτυα έγκαιρης ειδοποίησης, όπως το ShakeAlert στις ΗΠΑ. Οι ειδοποιήσεις διαβαθμίζονται σε δύο επίπεδα: την ηπιότερη «Be Aware» (Να είστε ενήμεροι) και την πιο επείγουσα «Take Action» (Αναλάβετε δράση), η οποία μπορεί να παρακάμψει τις ρυθμίσεις σίγασης της συσκευής για να διασφαλιστεί ότι ο χρήστης θα την αντιληφθεί.

Στο άρθρο των FT σημειώνεται ότι μέχρι τον Μάρτιο του 2024 το AEA είχε καταγράψει περισσότερα από 11.000 σεισμικά γεγονότα και είχε αποστείλει πάνω από 1.200 ειδοποιήσεις. Η αξιοπιστία του συστήματος ήταν εξαιρετικά υψηλή, με ποσοστό επιβεβαίωσης άνω του 99%. Οι ελάχιστες ψευδείς ειδοποιήσεις οφείλονταν κυρίως σε καταιγίδες ή σε περιπτώσεις όπου πολλά τηλέφωνα δονούνταν ταυτόχρονα από μη σεισμικούς λόγους — πρόβλημα που διορθώθηκε με αναβάθμιση των αλγορίθμων.

Οπως αναφέρει η εφημερίδα, οι μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζονται σε ισχυρούς και σπάνιους σεισμούς, καθώς τα δεδομένα για την «εκπαίδευσης» του συστήματος για τέτοιες περιπτώσεις είναι περιορισμένα. Ετσι, στους καταστροφικούς σεισμούς της Τουρκίας το 2023 το σύστημα υποεκτίμησε τη σοβαρότητα και έστειλε ειδοποιήσεις χαμηλότερου επιπέδου. Ενα επιπλέον τεχνικό πρόβλημα ήταν ότι οι ίδιες οι ειδοποιήσεις προκαλούσαν δονήσεις στα τηλέφωνα, παρεμποδίζοντας την ακριβή ανίχνευση του κύριου σεισμικού κύματος.

Παρά την αποτελεσματικότητα του AEA, τα ζητήματα διαφάνειας και πρόσβασης στα δεδομένα παραμένουν. Αν και οι εταιρείες επικαλούνται την προστασία της ιδιωτικότητας, πολλοί ανεξάρτητοι σεισμολόγοι ζητούν πρόσβαση στους αλγόριθμους και στα πρωτογενή δεδομένα, ώστε να μπορούν να τα αξιολογούν επιστημονικά. Η απουσία ανεξάρτητης εποπτείας είναι ένα κρίσιμο σημείο προβληματισμού.

Η Google, σύμφωνα με τους Financial Times, δηλώνει πρόθυμη να συνεργαστεί με την ακαδημαϊκή κοινότητα μέσω προγραμμάτων φιλοξενούμενων ερευνητών, αλλά υπογραμμίζει ότι ο διαμοιρασμός δεδομένων από συσκευές χρηστών παραμένει τεχνικά και δεοντολογικά μια δύσκολη υπόθεση λόγω των αυστηρών κανόνων προστασίας της ιδιωτικότητας.

Η τεχνολογία, πάντως, εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς. Mέσα σε μόλις τρία χρόνια, από το 2020 έως το 2023, ο αριθμός των ανθρώπων που καλύπτονται από το AEA αυξήθηκε από 250 εκατομμύρια σε 2,5 δισ. Το γεγονός ότι μια ιδιωτική τεχνολογική εταιρεία προσφέρει πλέον κρίσιμη προστασία από φυσικές καταστροφές, σε κλίμακα που πολλές κυβερνήσεις δεν μπορούν να επιτύχουν, αναδεικνύει μια νέα πραγματικότητα στον τομέα της διαχείρισης κινδύνων.

Αυτή η εξέλιξη αφορά άμεσα χώρες όπως η Ελλάδα. Το ζητούμενο είναι η αξιοποίηση ενός τέτοιου τεχνολογικού εργαλείου να μπορεί να προσφέρει κρίσιμα δευτερόλεπτα σωτηρίας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης – υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι η τεχνολογία αυτή θα παραμείνει δημόσιο αγαθό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News