Οι ρόλοι που προσφέρονται σε μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες ηθοποιούς, αν και όταν βρίσκουν δουλειά, τείνουν να τις τυποποιούν ως κουτσομπόλες ή στριμμένες γριές. «Πάρα πολλές φορές οι μεγαλύτερες γυναίκες που εμφανίζονται σε ταινίες εμπίπτουν μόνο σε τρεις κατηγορίες: πρησμένη, πικρόχολη αλκοολική, θύμα του Αλτσχάιμερ ή γλυκούλα γιαγιά με τα χέρια σταυρωμένα, το πολύ-πολύ να πλέκει. Αυτό είναι όλο! Πού είναι όλοι οι χαρακτήρες τους οποίους έχουν δουλέψει πολύ σκληρά και έχουν πετύχει πολύ στην καριέρα τους, και είναι επίσης πολύ έξυπνοι και περίπλοκοι;», αναρωτήθηκε σε συνέντευξή της στο Tatler η 64χρονη ηθοποιός Ελίζαμπεθ Μακ Γκόβερν, η οποία υποδύθηκε την Κόρα Κρόουλι, κόμισσα του Γκράνθαμ, στην πολύ επιτυχημένη βρετανική σειρά «Ο Πύργος του Ντάουντον».

Τα στοιχεία είναι ακράδαντα…

Ωστόσο, η εκτίμηση της Μακ Γκόβερν δεν είναι απλά μια προσωπική της αίσθηση. Η νέα έκθεση του «Boxed In» –το project του κρατικού Πανεπιστημίου του Σαν Ντιέγκο (SDSU) στην Καλιφόρνια, το οποίο διενεργείται εδώ και 27 χρόνια–, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες αρχίζουν να εξαφανίζονται από την οθόνη περίπου μετά την ηλικία των 30. Για την ακρίβεια, η πλειονότητα των γυναικών (60%) σε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες στο διάστημα 2023-2024 ήταν 20 και 30 ετών, μόνο το 29% ήταν άνω των 40 και μόλις 5% άνω των 60 ετών.

Mια έκθεση του Geena Davis Institute, το οποίο ίδρυσε η ηθοποιός Τζίνα Ντέιβις πριν από 20 χρόνια, αποκάλυψε ότι σε όλον τον κόσμο οι γυναικείοι χαρακτήρες 50+ ετών είναι πιο πιθανό να απεικονίζονται στερεοτυπικά, πιο «γερασμένοι, αδύναμοι, μη ελκυστικοί και παλιομοδίτικοι», σε σύγκριση με τους χαρακτήρες ανδρών αντίστοιχης ηλικίας.

Ακόμη, όπως γράφει στους Sunday Times του Λονδίνου η Σάρα Ντάιτουμ, σύμφωνα με έρευνα του φιλανθρωπικού ιδρύματος «Centre for Ageing Better», στην Αγγλία, ενώ οι ρόλοι για άνδρες και γυναίκες μειώνονται με την ηλικία, η μείωση για τις γυναίκες είναι σημαντικά μεγαλύτερη: το 40,9% των γυναικείων χαρακτήρων είναι ηλικίας 18-34 ετών και μόνο το 10,1% είναι άνω των 65 ετών, σε σύγκριση με το 14,2% των ανδρικών χαρακτήρων.

Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι διαπιστώσεις είναι σοκαριστικά σεξιστικές, αλλά και ιδιαίτερα διεστραμμένες, αφού στον πραγματικό κόσμο οι γυναίκες ζουν περισσότερα χρόνια, αλλά και πιο υγιή, σε σχέση με τους άνδρες, επισημαίνει η Ντάιτουμ.

Εκτός από αυτό, όμως, υπάρχουν επίσης στοιχεία που δείχνουν ότι οι γυναίκες είναι πιο αφοσιωμένοι θεατές από τους άνδρες. Θεωρητικά, λοιπόν, θα έπρεπε να είναι προς το συμφέρον της βιομηχανίας του θεάματος να πει περισσότερες ιστορίες για γυναίκες κάθε ηλικίας. Και η αντίσταση σε αυτό το φαινόμενο λέει πολλά για την κοινωνική στάση απέναντι στις γυναίκες που γερνούν.

Η αηδία που θεωρείται ότι προκαλούν οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας είναι τόσο μεγάλη, ώστε έχει κτιστεί γύρω της ακόμη και ένα υποείδος ταινιών τρόμου/θρίλερ, το «hagsploitation», με πρωταγωνίστρια μια «psycho-biddy», δηλαδή μια πρώην λαμπερή σταρ μεγαλύτερης ηλικίας, η οποία υποδύεται κάποια τρελή που τρομοκρατεί τους πάντες γύρω της.

Η Μπέτι Ντέιβις, για παράδειγμα, μια από τις κορυφαίες ηθοποιούς δραματικών ταινιών κατά τη Χρυσή Εποχή του Χόλιγουντ –αλλά επίσης ντίβα, βίαιη, κακιά και εκδικητική στην προσωπική της ζωή–, προτού καν κλείσει τα 60 υποδυόταν τρομακτικές ηλικιωμένες γυναίκες σε ταινίες όπως το «Τι απέγινε η Μπέιμπι Τζέιν;» (1962) και η «Εξομολόγηση σε ένα πτώμα» («The Nanny», 1965).

…αλλά οι γυναίκες ηθοποιοί 60+ αντιστέκονται

Η Ελίζαμπεθ ΜακΓκόβερν, όμως, δεν το βάζει κάτω. Τώρα πρωταγωνιστεί στο θεατρικό έργο για τη σκανδαλώδη ζωή της Αβα Γκάρντνερ, «Ava: The Secret Conversations», το οποίο βασίζεται στην ομώνυμη αυτοβιογραφία της φαμ φατάλ του Χόλιγουντ. «Σκέφτηκα ότι καμιά άλλη δεν επρόκειτο να το κάνει, οπότε είπα “απλώς σήκω και κάν’ το”. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό για τις κόρες μου να βλέπουν την αναπαράσταση μεγαλύτερων σε ηλικία προσώπων, τα οποία όμως είναι ακόμα ζωντανά, σέξι, ελκυστικά, έξυπνα, ζωτικά», λέει στη συνέντευξή της.

Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα πράγματα βελτιώνονται για τις γυναίκες μιας κάποιας ηλικίας, τουλάχιστον ως προς την ποιότητα των ρόλων που τους προσφέρονται, καθώς έχει γίνει αντιληπτό ότι οι θεατές θέλουν να βλέπουν μεγαλύτερες γυναίκες στην οθόνη ως τρισδιάστατες πρωταγωνίστριες και όχι ως παθητικά θύματα ή υποστηρικτικές γιαγιάδες, σημειώνει η Σάρα Ντάιτουμ στους Sunday Times.

Στη νέα ταινία του Netflix «The Thursday Murder Club», για παράδειγμα, με μια ομάδα συνταξιούχων που εξιχνιάζουν εγκλήματα από την άνεση του πολυτελούς οίκου ευγηρίας τους, πρωταγωνιστούν η 73χρονη Σίλια Ιμρι και η 80χρονη Ελεν Μίρεν, οι οποίες δεν έχουν καμία διάθεση να ξεχαστούν σε κάποια γωνιά βρίσκοντας παρηγοριά στις καραμέλες τους.

Η Ιμρι έχει πει για την ηλικία της ότι είναι κίνητρο και όχι λόγος για να επιβραδύνει. «Πρέπει να είμαι πιο γενναία και όχι πάντα σε δευτερεύοντες ρόλους», δήλωσε το 2020. Και τόνισε: «Με τον χρόνο που μου απομένει, πρέπει να ανέβω αυτή τη σκάλα και να φτάσω σε υψηλότερα επίπεδα».

Η Μίρεν και η Ιμρι έχουν παρελθόν στη βρετανική τηλεόραση, η οποία αναμφισβήτητα αποτελεί ένα από τα πιο φιλικά περιβάλλοντα για μεγαλύτερες σε ηλικία ηθοποιούς, σημειώνει η Ντάιτουμ στους Times. Το Χόλιγουντ, αντίθετα, ήταν ανέκαθεν ένα βάναυσο μέρος για τις γυναίκες μέσης ηλικίας και άνω.

Μια ακραία αλλά ενδεικτική περίπτωση είναι αυτή της Ρέιτσελ Γκρίφιθς, η οποία στο «Blow» (2001) υποδύθηκε τη μητέρα του Τζόνι Ντεπ. ως αμερικανού βαρόνου κοκαΐνης. Η Γκρίφιθς ήταν 33 ετών όταν κυκλοφόρησε η ταινία, δηλαδή κατά μόλις πέντε χρόνια νεότερη από τον υποτιθέμενο γιο της. Ηταν ένα λάθος του κάστινγκ με διπλό ηλικιακό ρατσισμό: η Γκρίφιθς θεωρήθηκε, προφανώς, «ηλικιωμένη» στις αρχές των 30 της, αλλά υπονοήθηκε επίσης ότι μια ηθοποιός σε πιο κατάλληλη ηλικία δεν θα ήταν ελκυστική για τους θεατές.

Μια τέτοια αντιμετώπιση κάνει τη συνεχιζόμενη βασιλεία της 64χρονης Τζούλιαν Μουρ ακόμη πιο εντυπωσιακή. Η συνομήλική της Αμερικανίδα ΜακΓκόβερν έχει πει ότι σε συνεντεύξεις τη ρωτούν για την ηλικία της «από τότε που ήμουν 28» (αυτό το δυσοίωνο έτος πριν τα 30…). Φέτος, όμως, η Μουρ εμφανίζεται στη σειρά του Netflix «Sirens», ενώ πέρυσι πρωταγωνίστησε στην τολμηρή σειρά εποχής «Mary & George» και στην ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ «Το διπλανό δωμάτιο», μαζί με την επίσης 64χρονη Τίλντα Σουίντον, σε ρόλους πλούσιους κα περίπλοκους.

Στο «Mary & George», που διαδραματίζεται στην Αγγλία του 17ου αιώνα, η Μουρ υποδύθηκε την αδίστακτη κόμισα Μέρι Βίλιερς. Ο ρόλος της χειριστικής μητέρας του Τζορτζ Βίλιερς, η οποία σπρώχνει τον γιο της στο κρεβάτι του βασιλιά Ιακώβου Α’, θα μπορούσε εύκολα να τη βάλει στο καλούπι της «μάγισσας», καθώς ο Τζορτζ γίνεται ο πιο αγαπημένος και παντοδύναμος εραστής του βασιλιά και εκείνη εκμεταλλεύεται τις διασυνδέσεις της στην αυλή. Αντίθετα, η Μαίρη απεικονίζεται ως μια χαρισματική (αν και ανήθικη) πολιτικός.

Στο μεταξύ, το «Διπλανό δωμάτιο» ασχολείται ρητά με τη θνητότητα, καθώς η Μουρ υποδύεται τη φίλη της Σουίντον, η οποία έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει – κάτι που ίσως δεν συμβαδίζει με το στερεότυπο περί «ευθραυστότητας». (Στην ταινία του 2014 «Still Alice: Κάθε στιγμή μετράει», η Μουρ έχει ήδη υποδυθεί μια καθηγήτρια Γλωσσολογίας με τα πρώτα σημάδια Αλτσχάιμερ). Αλλά, το πιο σημαντικό, ο Αλμοδόβαρ αφηγείται σοβαρά και τρυφερά μια ιστορία για τα τελικά στάδια της ζωής.

Τις λατρεύει η γενιά Αλφα

Μήπως υποθέτετε ότι οι μεγαλύτερες ηθοποιοί γοητεύουν κυρίως το κοινό μεγαλύτερης ηλικίας; Λάθος! Η Τζοάνα Λάμλεϊ, 79 ετών, θριάμβευσε στο TikTok κατά την προώθηση του «Δις εξαμαρτείν» («Fool me once»), μιας σειράς του Netflix που είναι βασισμένη στα βιβλία του Χάρλαν Κόμπεν, ιδίως χάρη σε ένα μαγευτικά περίεργο βίντεο κλιπ στο οποίο εκφράζει την αγάπη της για τα κρύα φασόλια… Και τώρα, στην δεύτερη σεζόν του «Wednesday», την πολυαγαπημένη κωμική σειρά τρόμου της γενιάς Αλφα (της πρώτης δημογραφικής ομάδας του 21ου αιώνα), υποδύεται την Εστερ Φραμπ, μια γιαγιά μεν, αλλά όχι του… γλυκού νερού, αφού είναι μέλος της γνωστής οικογένειας Ανταμς.

Η Τζιν Σμαρτ, 73 ετών, απολαμβάνει μια παρόμοια διαγενεακή επιτυχία χάρη στο βιτριολικό χιούμορ του χαρακτήρα της στην πολυβραβευμένη μαύρη κωμική σειρά «Hacks» του HBO. Αν και η Σμαρτ εργάζεται με συνέπεια από το 1979, έφτασε αναμφισβήτητα στο αποκορύφωμα της καριέρας της με τον ρόλο της Ντέμπορα Βανς, πρώην σταρ της stand-up comedy και νυν ξεπεσμένης ντίβας, ο οποίος της χάρισε αναρίθμητα βραβεία και διθυραμβικές κριτικές, αποδεικνύοντας ότι το πραγματικό ταλέντο δεν γερνάει, απλώς ωριμάζει.

https://www.youtube.com/watch?v=QpE4893PxqE

Ακόμα και στον σωματικά πιο απαιτητικό κόσμο του θεάτρου, οι μεγαλύτερες σε ηλικία ηθοποιοί τα καταφέρνουν μια χαρά. Η 69χρονη Λέσλι Μάνβιλ, για παράδειγμα, κέρδισε το 2025 το βρετανικό θεατρικό βραβείο Λόρενς Ολιβιέ καλύτερου Α’ γυναικείου ρόλου για την καθηλωτική (και πολύ σέξι) ερμηνεία της Ιοκάστης στην εκρηκτική διασκευή του «Οιδίποδα Τυράννου» από τον Ρόμπερτ Αϊκ, που συνεχίζεται στο Γουέστ Εντ (πέρυσι την είδαμε επίσης στην ERT1 και στο ERTflix στη σειρά μυστηρίου «Οι φόνοι της κίσσας» («Magpie murders») με συμπρωταγωνιστή τον Αλέξανδρο Λογοθέτη). Την ίδια χρονιά, η συνομήλική της Ιμέλντα Στόντον κέρδισε το βραβείο καλύτερης ηθοποιού σε μιούζικαλ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο «Hello, Dolly!».

Στην πραγματικότητα, η άνοδος της σχετικά μεγάλης ηλικίας ηθοποιού είναι τέτοια, ώστε τουλάχιστον μία νεότερη ηθοποιός έφτασε να αναρωτιέται δυνατά μήπως το εκκρεμές έχει μετατοπιστεί πολύ μακριά της, παρατηρεί η Ντάιτουμ στους Sunday Times. Πέρυσι, η πρωταγωνίστρια της σειράς «Μπρίτζερτον», Φίμπι Ντίνεβορ, 30 ετών, δήλωσε στη London Evening Standard: «Είναι μια πραγματικά καλή εποχή για τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, κάτι που είναι καταπληκτικό. Από την άλλη, υπάρχει πολύς χώρος για νεαρούς άνδρες που είναι όλοι πολύ ταλαντούχοι, αλλά δεν υπάρχουν πολλοί ρόλοι για γυναίκες ηθοποιούς της δικής μου ηλικιακής ομάδας».

Η Ντίνεβορ είναι πιθανώς πολύ απαισιόδοξη για τις δικές της προοπτικές, σχολιάζει η Ντάιτουμ στους Sunday Times, γιατί είναι μάλλον απίθανο η βιομηχανία του κινηματογράφου και της τηλεόρασης να έχει θεραπευτεί από την εμμονή της με τις νέες και όμορφες γυναίκες. Αλλά ακόμα κι αν υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτά που λέει η αγγλίδα ηθοποιός, υπάρχει και ελπίδα.

Οι γυναίκες ηθοποιοί δεν χρειάζεται πλέον να φοβούνται ότι η καριέρα τους θα τελειώσει μόλις φτάσουν στα… βαθιά γεράματα των (απίστευτο!) 30. Αν τολμήσουν να περιμένουν, είναι πιθανό ότι οι σπουδαιότεροι ρόλοι τους θα έρθουν στην έβδομη ή ακόμα και στην όγδοη δεκαετία της ζωής τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News