Οι Βρετανοί αστειεύονται χρησιμοποιώντας την έκφραση short shelf life, που αφορά τα προϊόντα με μικρή διάρκεια ζωής στο ράφι, για τις εναλλαγές πρωθυπουργών στη χώρα τους. Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα ήταν ο Μπόρις Τζόνσον και η Λιζ Τρας.

Μάλιστα για την τελευταία, που αποτελεί παρελθόν από τον περασμένο Οκτώβριο, η σκανδαλοθηρική εφημερίδα Daily Star σκάρωσε ένα πετυχημένο αστείο με ζωντανή ροή YouTube. Μέτρησε αν η Τρας, που προκάλεσε η ίδια χάος στην κυβέρνησή της, θα «άντεχε» περισσότερο από ένα μαρούλι σε ράφι σούπερ μάρκετ. Και το μαρούλι «κέρδισε»…

Διεθνώς, ακόμη πιο πρόσφατη περίπτωση είναι αυτή της πρωθυπουργού της Νέας Ζηλανδίας Τζασίντα Αρντερν, η οποία ανέβηκε στην εξουσία το 2017 και δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ότι θα παραιτηθεί έως τις 7 Φεβρουαρίου. Με ειλικρίνεια ανακοίνωσε ότι είχε «ξεμείνει από ενέργεια» η οποία ήταν απαραίτητη για να ηγηθεί της χώρας. 

Διαβάστε: Τζασίντα Αρντερν – Ενα βήμα πίσω για να πάει ο κόσμος μπροστά  

«Τι πήγε στραβά για την Τζασίντα Αρντερν» διερωτήθηκε η βρετανική Telegraph. Η απόφασή της φαίνεται να αντανακλά μια παγκόσμια τάση καθώς ο χρόνος παραμονής των πολιτικών ηγετών στην εξουσία φαίνεται να μικραίνει.

«Από τον Τραμπ που είχε μια μόνο θητεία στις ΗΠΑ, ως τους έξι πρωθυπουργούς της Ιταλίας σε μια δεκαετία και την περιστρεφόμενη πόρτα στην Ντάουνινγκ Στριτ το 2022» κάτι έχει αλλάξει σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν διαπίστωσε η βρετανική εφημερίδα. Παρόλο που η Νέα Ζηλανδία διεξάγει εκλογές κάθε τρία χρόνια, η τελευταία φορά που υπήρξε κυβέρνηση μιας θητείας ήταν το 1972. 

Πώς χάθηκε η ανθεκτικότητα των ηγετών; Κάποτε περνούσαν 8 έως 10 χρόνια πριν οι ψηφοφόροι κουραστούν από τις ηγεσίες. Σήμερα, το φαινόμενο των καπετάνιων του που πηδούν από τη γέφυρα του πλοίου στη θάλασσα επαναλαμβάνεται όλο και πιο συχνά. Επικαλούμενη τα στοιχεία έρευνας του Economist, και συγκεκριμένα το Economist Democracy Index, η Telegraph παρατήρησε ότι οι 28 ώριμες δημοκρατίες του πλανήτη είχαν 68 νέους ηγέτες τη δεκαετία του 2010 –τον υψηλότερο αριθμό των τελευταίων 40 ετών. 

Στον πίνακα πιο κάτω που απεικονίζει την κατάταξη με βάση τον αριθμό των νέων αρχηγών κυβερνήσεων από 2010 έως σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση πίσω από την Αυστρία, αριθμώντας συνολικά επτά πρωθυπουργούς.

Αρχίζοντας από τον Γιώργο Παπανδρέου, το νούμερο βγαίνει αν προσθέσει κανείς στους κ. Παπαδήμο, Σαμαρά, Τσίπρα και Μητσοτάκη τους δύο υπηρεσιακούς, τον Παναγιώτη Πικραμμένο (2012) και την Βασιλική Θάνου (2015). Επομένως, με στενά πολιτικά κριτήρια η Ελλάδα θα μπορούσε να αριθμεί πέντε αντί για επτά πρωθυπουργούς από το 201ο και να βρίσκεται πιο κάτω από την Ιταλία (6) και μαζί με τη Βρετανία. Σε κάθε περίπτωση όμως ψηλά, λόγω της πολιτικής αστάθειας που προκάλεσε στη χώρα η περιπέτεια των μνημονίων, ιδιαίτερα κατά το πρώτο μισό της περασμένης δεκαετίας. 

Στις 28 ώριμες δημοκρατίες που εξετάστηκαν, 22 νέοι ηγέτες έχουν ήδη αναλάβει καθήκοντα από τότε που χτύπησε η πανδημία το 2020, γεγονός που υποδηλώνει ότι η τρέχουσα δεκαετία είναι πιθανό ότι θα σηματοδοτήσει έναν ακόμα μικρότερο «κύκλο ζωής» για τους ηγέτες. Τι συμβαίνει λοιπόν;

«Φταίνε τα social media»… 

Ο Μάθιου Γκούντγουιν, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, πιστεύει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιταχύνουν τις εξελίξεις προσθέτοντας ένταση στο 24ωρο του κύκλου των ειδήσεων. Παρατήρησε ότι πριν από το Διαδίκτυο, οι ηγέτες είχαν τον χρόνο να σκεφτούν τα λάθη και να διαμορφώσουν μια καλά επεξεργασμένη αντίδραση. Η σημερινή εποχή όμως κινείται με την ταχύτητα των hashtag και απαιτεί συχνά μια άμεση συγγνώμη και την ανάληψη της ευθύνης. Ενώ οι πολιτικές μπορούν να γίνουν αντιδημοφιλείς και να αντιμετωπίζονται με εκκλήσεις για την παραίτηση μιας κυβέρνησης στα social media. πριν ακόμη εφαρμοστούν.

«Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν φέρει μια νέα διάσταση στην πολιτική» ανέφερε ο Γκούντγουιν. Οι ψηφοφόροι αλλάζουν συχνότερα γνώμη. Στη Βρετανία, τα τελευταία 10 χρόνια, το 60% ψηφοφόρων μετακινήθηκαν από το ένα κόμμα στο άλλο. Η τάση αντανακλάται και σε άλλες δυτικές δημοκρατίες, ενώ στην Ελλάδα το είδαμε σαφέστατα με το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2012 – 2015.  

Απαντώντας στο WhatsApp εν κινήσει 

Ο σερ Αντονι Σέλντον, συγγραφέας και καθηγητής σύγχρονης ιστορίας, επισήμανε στην Telegraph την ένταση που προσθέτει στην καθημερινότητα των ηγετών η διαρκής ανάγκη για μια άμεση απάντηση. Η Θάτσερ είχε την πολυτέλεια να κοιμηθεί ακόμη και τέσσερις ώρες στο πίσω κάθισμα της πρωθυπουργικής Μερσεντές. Αυτές τις μέρες, οι περισσότεροι πολιτικοί καλούνται να απαντούν σε email και μηνύματα στο WhatsApp εν κινήσει. Πάνε οι μέρες μέρες που ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, o «πατέρας της νίκης» κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπαγόρευε γράμματα στη γραμματέα του από την μπανιέρα.

O Σέλντον σχολίασε το εξής: «Είναι παράδοξο το γεγονός ότι νεότεροι άνθρωποι που θα περίμενες να έχουν καλύτερη σωματική υγεία και ψυχική ανθεκτικότητα, αποσύρονται νωρίς. Ο λόγος που οι Πρωθυπουργοί αποσύρονταν πιο παλιά ήταν είτε λόγω κακής υγείας, είτε γιατί πέθαιναν. Ωστόσο η πολυπλοκότητα της δουλειάς αναμφίβολα έχει αυξηθεί». 

«Tα γεγονότα, παιδί μου, τα γεγονότα»

Ο ίδιος θύμισε ότι ο Χάρολντ ΜακΜίλαν, πρωθυπουργός της Βρετανίας την περίοδο 1957-63, μπορούσε στον καιρό του να διαβάζει ένα βιβλίο της Τζέιν Οστεν στη διάρκεια μιας περιοδείας στην Αφρική που διαρκούσε έναν ολόκληρο μήνα. Κάτι τέτοιο θα ήταν σήμερα αδιανόητο, καθώς στην εποχή μας οι πρωθυπουργοί δέχονται σκληρή κριτική ακόμη και για λίγες ημέρες διακοπών. 

Για την ιστορία, ο ΜακΜίλαν, παρότι έζησε σε έναν προψηφιακό κόσμο, είχε απόλυτη επίγνωση του πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξουν τα πράγματα στην πολιτική. Αλλωστε σε εκείνον ανήκει η ιστορική φράση «events, my boy, events» (τα γεγονότα, παιδί μου, τα γεγονότα), με την οποία απάντησε όταν τον ρώτησαν τι θα μπορούσε να ανατρέψει τα σχέδια της κυβέρνησής του.  

Ο Σέλντον στο τελευταίο του βιβλίο, «The Impossible Office?: The History of the British Prime Minister», το οποίο αφηγείται την ιστορία των βρετανών πρωθυπουργών, υποστηρίζει ότι σε κάποιες περιπτώσεις οι ίδιοι οι ηγέτες κάνουν δυσκολότερη τη ζωή τους. «Εχουν υψηλό αίσθημα καθήκοντος και νιώθουν ενοχές για οτιδήποτε δεν μπορούν να πετύχουν. Είναι ωστόσο αναγκαία μια φλεγματική φύση (που δεν αντιδρά συγκινησιακά, συναισθηματικά απέναντι σε γεγονότα και καταστάσεις) για να διαχειριστείς αυτές τις θέσεις και οι σύγχρονοι ηγέτες δεν έχουν συχνά αυτά τα χαρακτηριστικά».

Η βραχυπρόθεσμη φύση του πολιτικού αξιώματος και η επιτάχυνση της φθοράς των ηγετών κατά τα τελευταία χρόνια μοιάζει πάντως να έχει και μια δευτερογενή συνέπεια. Το φαινόμενο της επιστροφής. O Λούλα ντα Σίλβα στη Βραζιλία και ο Νετανιάχου στο Ισραήλ, είναι τα πιο πρόσφατα παραδείγματα ενώ ο Τραμπ και (πιθανότατα) ο Τζόνσον θα διεκδικήσουν μια νέα θητεία. Επομένως, η παρηγοριά για την αστάθεια που πλήττει τη σημερινή γενιά των πολιτικών είναι ότι μπορούν ενδεχομένως να αναπληρώνουν την απώλεια μιας θητείας 8 ή 10 ετών με την επιμονή τους να επιστρέψουν στα πράγματα.  

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News