Μεγαλώνοντας στη Δομινικανή Δημοκρατία, η Καθλίν Μαρτίνεθ γοητεύθηκε από την Κλεοπάτρα. Η αρχαία αιγύπτια βασίλισσα πυροδότησε ένα πάθος μέσα της που δεν έχει φύγει ποτέ. Μάλιστα, είναι τόσο μεγάλο ώστε έχει περάσει περισσότερες από δύο δεκαετίες αναζητώντας τον τάφο της. Και όπως δείχνει το ντοκιμαντέρ του National Geographic «Cleopatra’s Final Secret», μπορεί να τον έχει βρει χάρη στην εμμονή και την αποφασιστικότητά της.

Η ιστορία της Κλεοπάτρας ήταν απαγορευμένος καρπός για τον πατέρα της, καθηγητή Νομικής Φάουστο Μαρτίνεθ, ο οποίος κατείχε τη μεγαλύτερη ιδιωτική βιβλιοθήκη στη χώρα. Πίστευε ότι ήταν ακατάλληλο θέμα μελέτης για ένα κορίτσι, γράφει στην Telegraph ο Τζον Πικ, ο οποίος μίλησε με την Καθλίν Μαρτίνεθ μέσω Zoom από το Λος Αντζελες, όπου ζει η δομινικανή δικηγόρος όταν δεν βρίσκεται στην Αίγυπτο.

«Ρώτησα αν μπορούσα να διαβάσω ένα βιβλίο, το “Αντώνιος και Κλεοπάτρα” (του Σαίξπηρ) και μου είπε να μην το κάνω», θυμάται η Μαρτίνεθ. «Αλλά αντί να με κάνει να το ξεχάσω, τροφοδότησε την επιθυμία μου να διαβάσω γι’ αυτήν. Πίστευε ότι δεν άξιζε τον κόπο. Προσπάθησε να με συμβουλεύσει ότι δεν ήταν ένας χαρακτήρας που θα έπρεπε να με ενδιαφέρει», προσθέτει.

Η 58χρονη Καθλίν Μαρτίνεθ σπούδασε και άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου, παράλληλα, όμως, βυθίστηκε στον θρύλο της Κλεοπάτρας. Διάβασε όλα όσα δημοσιεύθηκαν γι’ αυτήν και απέκτησε μια διαφορετική, πιο αληθινή εικόνα της γυναίκας που βασίλευσε στην Αίγυπτο από το 51 π.Χ. έως το 30 π.Χ., το έτος του θανάτου της, γράφει ο Πικ στην Telegaph. Μάλιστα, η Κλεοπάτρα της Μαρτίνεθ απέχει πολύ από την εικόνα των Ρωμαίων, οι οποίοι την παρουσιάζουν ως ξελογιάστρα που διασκέδαζε με μια σειρά από διάσημους εραστές, έκανε μπάνιο σε γάλα γαϊδούρας και αυτοκτόνησε αφήνοντας να τη δαγκώσει μια αιγυπτιακή κόμπρα.

«Αυτό ήταν ένα από τα πράγματα που τράβηξαν την προσοχή μου», λέει η δομινικανή δικηγόρος. «Φαινόταν πως η Κλεοπάτρα βρίσκεται στη σκοτεινή πλευρά της Ιστορίας. Αλλά όταν αρχίζεις να διαβάζεις γι’ αυτήν, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις πηγές, όχι μόνο των Ρωμαίων, οι οποίοι ήταν εχθροί της, αλλά και τις αραβικές και αιγυπτιακές πηγές, ανακαλύπτεις ένα εντελώς διαφορετικό άτομο», τονίζει.

Επισημαίνει ακόμη ότι η Κλεοπάτρα «ήταν η πρώτη γυναίκα που σπούδασε επίσημα στο μουσείο της Αλεξάνδρειας. Μιλούσε εννέα γλώσσες, έγραψε βιβλία για την ιατρική, ήταν φιλόσοφος, και αυτό είναι γνωστό, επειδή μπορούσε να συζητά αυτά τα θέματα με τον Ιούλιο Καίσαρα όπως καμία άλλη γυναίκα πριν από εκείνη. Ηταν ηγέτις, βασίλισσα, μια βασίλισσα εργαζόμενη, και κυβερνούσε μια χώρα που βρισκόταν σε αναταραχή. Ηταν, επίσης, μητέρα τεσσάρων παιδιών. Ολα όσα έχουν γραφτεί γι’ αυτήν στη Δύση είναι [ρωμαϊκή] προπαγάνδα», υπογραμμίζει.

Με τη νομική της κατάρτηση, η Μαρτίνεθ ξεκίνησε να αποκαθιστά τη φήμη της Κλεοπάτρας. «Αποφάσισα να γίνω η δικηγόρος της για την Ιστορία», λέει στην Telegaph, «και να χρησιμοποιήσω τις δεξιότητές μου για να αποκαταστήσω την εικόνα της». Αλλά, ακόμη πιο επιτακτικά, «αποφάσισα επίσης να προσπαθήσω να βρω τον τάφο της», προσθέτει. Ο τόπος ταφής της Κλεοπάτρας ήταν πάντα ένα μυστήριο, εν μέρει επειδή ελάχιστες λεπτομέρειες υπάρχουν στα σωζόμενα ιστορικά κείμενα, αλλά και λόγω των σεισμών και ενός τσουνάμι που κατέστρεψε μεγάλο μέρος της Αλεξάνδρειας τον 4ο αιώνα.

«Για να το κάνω αυτό, άρχισα να προετοιμάζω έναν χάρτη της αρχαίας Αλεξάνδρειας και έλαβα υπόψη, σαν να βρισκόμουν σε ποινική υπόθεση, όλες τις πληροφορίες που είχα γι’ αυτήν – ποιοι ήταν οι φίλοι της, ποιοι οι εχθροί της, και τη θέση στην οποία βρισκόταν τις τελευταίες ημέρες της ζωής της, ώστε να κατανοήσω την προσωπικότητά της με εγκληματολογικό τρόπο. Στη συνέχεια συνδύασα όλες αυτές τις πληροφορίες», εξηγεί.

Και συνεχίζει: «Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι η Κλεοπάτρα επέλεξε την τοποθεσία για τον τάφο του Μάρκου Αντωνίου [μαζί με τον οποίο, όπως καταγράφεται, θάφτηκε] και όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς επιβεβαίωσαν ότι ο Οκταβιανός [ο ρωμαίος αυτοκράτορας, γνωστός και ως Αύγουστος, που την αιχμαλώτισε] τής επέτρεψε να τον θάψει όπως ήθελε. Και τον επισκέφθηκε δύο φορές, μία μετά τον θάνατό του και την ημέρα πριν από την αυτοκτονία της.

»Είχε ήδη συλληφθεί από τους Ρωμαίους και ήταν αιχμάλωτη, μια σημαντική αιχμάλωτη, την οποία ήθελαν να μεταφέρουν ζωντανή στη Ρώμη. Αλλά πόσο μακριά θα της επέτρεπαν να ταξιδέψει και πόσο μακριά μπορούσε να πάει και να γυρίσει την ίδια μέρα; Πιθανότατα δεν θα μπορούσε να κινηθεί περισσότερο από 50 χιλιόμετρα, αλλά για να είμαι ασφαλής άρχισα να χαρτογραφώ τους ναούς που βρίσκονται σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από τα βασιλικά σύνορα. Ετσι κατέληξα σε μια λίστα με 21 πιθανούς ναούς», αναφέρει.

Περιορίζοντας την αναζήτησή της στον λίγο-πολύ μη ανασκαμμένο ναό Ταπόσιρις Μάγκνα, μέρος ενός ευρύτερου αστικού συγκροτήματος που ίδρυσε ο φαραώ Πτολεμαίος Β’ μεταξύ 280-270 π.Χ., η Μαρτίνεθ υποψιάστηκε ότι βρισκόταν στο σωστό μέρος.

«Αυτός ήταν ο μόνος ναός στην Αίγυπτο που δεν είχε περιγραφεί [καταλογογραφηθεί λεπτομερώς]», λέει στην Telegraph. «Κανείς δεν έχει πληροφορίες για το ποιος τον έκτισε, ποιοι θεοί λατρεύονταν εκεί ή αν λειτούργησε ποτέ ως ναός. Ετσι, ήταν ένα προειδοποιητικό σημάδι για μένα. Και αν αυτός ο ναός ήταν αφιερωμένος στη θεά Ισιδα; Γνωρίζουμε από τον Πλούταρχο και άλλους αρχαίους συγγραφείς ότι η Κλεοπάτρα ήταν θαμμένη σε έναν ναό της Ισιδας ή κοντά σε έναν ναό της Ισιδας. Ετσι, αφού συγκέντρωσα όλα αυτά τα στοιχεία, κατέληξα στο ενδεχόμενο ο Ταπόσιρις Μάγκνα να ήταν ο τόπος ανάπαυσής της».

Αυτό συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ωστόσο η άδεια για ανασκαφή από το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου στάθηκε ακόμη ένα εμπόδιο. Λόγω της έλλειψης διαπιστευτηρίων –χορηγούνται μόνο 80 άδειες ετησίως, με τις 40 από αυτές να είναι ανανεώσεις και οι υπόλοιπες να πηγαίνουν σε καθιερωμένα πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς– η πόρτα παρέμενε κλειστή για εκείνη.

Η Μαρτίνεθ δεν πτοήθηκε. Υπέβαλε το αίτημά της στον δρ Ζάχι Χαουάς, τότε γενικό γραμματέα του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου – και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, καθώς έχει κατηγορηθεί ότι εμπόδιζε τους αρχαιολόγους να ανακοινώνουν τα δικά τους ευρήματα και φλέρταρε με τα μέσα ενημέρωσης. Στο ντοκιμαντέρ ο Χαουάς θυμάται: «Της είπα να πάει στον διάολο. “Ποια είσαι εσύ; Είσαι απλώς μια δικηγόρος”».

Τελικά, όμως, πείστηκε από το πάθος της και η Μαρτίνεθ έλαβε άδεια δύο μηνών για να ξεκινήσει ανασκαφές τον Οκτώβριο του 2004. Ωστόσο, μόλις την τελευταία εβδομάδα της αρχικής ανασκαφής έγινε μια σημαντική ανακάλυψη: ανακάλυψαν έναν θάλαμο. Η Μαρτίνεθ έλαβε παράταση και η ανασκαφή συνεχίστηκε.

«Από την αρχή είπα πως, αν η θεωρία μου ήταν σωστή, θα ανακαλύπταμε τις πλάκες θεμελίωσης [οι οποίες αποκάλυψαν πράγματι ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στη θεά Ισιδα]. Παρότι είχαν αναζητηθεί για περισσότερα από 100 χρόνια από τους πιο διάσημους αιγυπτιολόγους, οι προσπάθειες απέτυχαν. Εμείς, όμως, τις βρήκαμε. Ηθελα επίσης να εντοπίσω μια νεκρόπολη που θα μπορούσε να σχετίζεται με την εποχή της Κλεοπάτρας και τον τάφο της Κλεοπάτρας και του Μάρκου Αντωνίου», λέει στην Telegraph η παθιασμένη Δομινικανή.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει πράγματι ανακαλυφθεί μια νεκρόπολη, αλλά η Μαρτίνεθ έψαχνε επίσης για «τους υπόγειους θαλάμους και τις σήραγγες που πίστευα ότι ήταν καθοριστικές για να επιλέξει η Κλεοπάτρα την Ταπόρισις Μάγκνα ως τον τελικό τόπο ανάπαυσής της».

Το 2022, η ομάδα της αποκάλυψε δυτικά της Αλεξάνδρειας ένα υπόγειο πέρασμα μήκους περίπου τριών χιλιομέτρων, που οδηγούσε από τον ναό προς τη Μεσόγειο Θάλασσα. Ωστόσο, η περαιτέρω εξερεύνηση είχε αποδειχθεί αδύνατη «λόγω της ιζηματογένεσης στην περιοχή», λέει. «Και υπάρχουν πολλά κύματα. Είναι πολύ δύσκολο να εργαστείς εκεί. Χρειαζόμουν, λοιπόν, έναν ειδικό».

Ετσι, κάλεσε τον αμερικανό καθηγητή Ωκεανογραφίας Μπομπ Μπάλαρντ, ο οποίος το 1985 είχε ανακαλύψει το ναυάγιο του «Τιτανικού». «Δεν ήξερα αν θα δεχόταν ή αν θα ενδιαφερόταν να συμμετάσχει στην αποστολή, αλλά μου απάντησε με email και ήταν πολύ ενθουσιώδης. Συνεργαστήκαμε στην ξηρά και στη Μεσόγειο και είδε μεγάλες δυνατότητες για το έργο».

Η εμπλοκή του προώθησε τα πράγματα εκθετικά, μέσω της χαρτογράφησης με σόναρ, και κάτω από τα ιζήματα στην έξοδο της σήραγγας ανακάλυψαν στοιχεία τεχνητών κατασκευών που υποδηλώνουν ερείπια ενός λιμανιού και θρησκευτικού κέντρου, τα οποία στη συνέχεια πλημμύρισαν εξαιτίας ενός τσουνάμι.

Ισως το πιο σημαντικό, σε μια στιγμή που αποτυπώθηκε στο ντοκιμαντέρ, το 2024, κάτω από τους εξωτερικούς τοίχους του ναού πίσω στην ξηρά, η ομάδα των δομινικανών και αιγυπτίων αρχαιολόγων με επικεφαλής την Καθλίν Μαρτίνεθ ανακάλυψε εκατοντάδες νομίσματα με την εικόνα της αιγύπτιας βασίλισσας και μια λευκή μαρμάρινη προτομή μιας γυναίκας με βασιλικό στέμμα, η οποία, όπως πιστεύει, είναι αναπαράσταση της Κλεοπάτρας. Αν ναι, θα είναι η όγδοη απεικόνισή της που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα – αν και ο Χαουάς έχει δηλώσει επίσημα ότι δεν πιστεύει πως απεικονίζει τη βασίλισσα Κλεοπάτρα.

Οσον αφορά τη Μαρτίνεθ, όμως, είναι απλά θέμα χρόνου να φτάσει στον πολυπόθητο στόχο της. «Ετοιμάζουμε έναν νέο χάρτη, που περιλαμβάνει όλες τις δομές που έχουν ανακαλυφθεί στο νερό. Υπάρχουν τόσα πολλά να κάνουμε στο Ταπόσιρις Μάγκνα. Κάθε φορά που ανοίγουμε μια νέα περίοδο ανασκαφών, νιώθουμε ότι πλησιάζουμε όλο και περισσότερο στον τελικό μας στόχο. Είναι ένα έργο ζωής και αξίζει τον κόπο», λέει στην Telegraph.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News