Το καθεστώς Ασαντ αποτελεί εδώ και ένα έτος παρελθόν για τη Συρία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι που είδαν τις ζωές τους να καταστρέφονται από αυτό έχουν δικαιωθεί πλήρως, υπογραμμίζει σε άρθρο του ο Guardian.

Η ανατροπή του Ασαντ στις 8 Δεκεμβρίου 2024 έβαλε τέλος σε έναν καταστροφικό 14ετή εμφύλιο πόλεμο που στοίχισε τη ζωή σε 620.000 ανθρώπους, και εξάλειψε τον τρομερό μηχανισμό ασφαλείας που είχε προσδώσει στη χώρα τη φήμη του «βασιλείου της σιωπής».

Ο Ασαντ και η οικογένειά του βρήκαν καταφύγιο στη Μόσχα τον Δεκέμβριο του 2024 και πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι ζουν με αρκετή πολυτέλεια, υπό ρωσική προστασία. Οπως είναι φυσικό, οι πολίτες της Συρίας φρόντισαν να πανηγυρίσουν τον έναν χρόνο που ζουν χωρίς τον φόβο του καθεστώτος, αλλά πίσω από τους εορτασμούς υποβόσκουν οδυνηρά ερωτήματα για το μέλλον της χώρας.

Αυτή την οδυνηρή αλήθεια έμαθε πολύ καλά η Ριχάμ Χαμουγέχ. Στα τέλη του περασμένου Οκτωβρίου, οπλισμένοι άνδρες εισέβαλαν στο σπίτι της στη Χομς, στην κεντρική Συρία, και πέταξαν μια χειροβομβίδα, σκοτώνοντάς την μπροστά στα δυο μικρά παιδιά της. Η 32χρονη δασκάλα, αλαουιτικής καταγωγής, δεχόταν συχνά παρενοχλήσεις από τότε που ο σύζυγός της, πρώην μηχανικός στον στρατό του Ασαντ, είχε συλληφθεί, δύο μήνες νωρίτερα.

Ο θάνατος της Χαμουγέχ ήταν ένας μόνο μιας σειράς στοχευμένων δολοφονιών πρώην αξιωματικών του καθεστώτος και μελών της αλαουιτικής κοινότητας, στην οποία ανήκε και ο Ασαντ. Οι δολοφονίες είναι σχεδόν καθημερινές στη πολυθρησκευτική πόλη της Χομς, παρά τη γενική αμνηστία που εξέδωσαν οι νέες αρχές για τα πρόσωπα του πρώην καθεστώτος που δεν κατηγορούνται για επιθέσεις και δολοφονίες.

Η συνοικία Κερμ αλ-Ζάιτούν, στη Χομς, υπήρξε τόπος πολλών σφαγών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Οι αρχικοί κάτοικοι της περιοχής εκτοπίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις μάχες και επέστρεψαν για να βρουν τα σπίτια τους ερείπια.

Εναν χρόνο μετά την πτώση του Ασαντ, οι νέοι κυβερνήτες της Συρίας έχουν επανεντάξει επιτυχώς τη χώρα στην παγκόσμια κοινότητα, υπερβαίνοντας κατά πολύ τις προσδοκίες ακόμη και των πιο ενθουσιωδών υποστηρικτών τους. Αλλά στο εσωτερικό της Συρίας οι εντάσεις συνεχίζουν να σιγοβράζουν.

Με μια διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης που προχωρά πολύ αργά για τα θύματά της, παλιές μνησικακίες επανεμφανίζονται σε νέους κύκλους βίας, απειλώντας τις εύθραυστες προσπάθειες ανοικοδόμησης του κράτους.

Η δεξιοτεχνία της διπλωματικής γοητείας του νέου προέδρου Αχμέντ Χουσεΐν αλ Σαράα φαντάζει εντυπωσιακή, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι υπήρξε τζιχαντιστής: έχει οικοδομήσει μια καλή σχέση με τον αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, γεγονός που οδήγησε σε χαλάρωση των αμερικανικών κυρώσεων, ενώ καθιέρωσε την παρουσία του και σε μια σειρά διεθνών συνεδρίων.

Τα στιγμιότυπα με τον Σαράα να συναντά τον Τραμπ και η επιστροφή της Συρίας στη διεθνή σκηνή έχουν γεμίσει πολλούς Σύρους με υπερηφάνεια. «Ακόμη κι αν δεν μου αρέσει, νιώθω όμορφα να βλέπω τη Συρία στον Λευκό Οίκο», είπε ένας αλαουίτης ακτιβιστής καθώς παρακολουθούσε πλάνα του Τραμπ να ψεκάζει τον Σαράα με άρωμα στο Οβάλ Γραφείο, τον Νοέμβριο.

Για τη διεθνή κοινότητα, ένας φιλοδυτικός ισχυρός άνδρας στη Δαμασκό συνιστά ανάσα φρέσκου αέρα. Μετά από 14 χρόνια εμφυλίου πολέμου που πλημμύρισαν τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη με ναρκωτικά, προκάλεσαν τη μεγαλύτερη κρίση εκτοπισμένων μετά τον Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο και επέτρεψαν στο Ισλαμικό Κράτος να δημιουργήσει χαλιφάτο, ο κόσμος επιθυμεί διακαώς να συνταχθεί πίσω από τον νέο σύρο πρόεδρο, εκτιμά ο Guardian.

Ο Σαράα απέκτησε την εξουσία εκμεταλλευόμενος εν μέρει τον εξασθενημένο ιρανικό άξονα, μετά την επίθεση του Ισραήλ στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η οποία απέτρεψε την Τεχεράνη από το να διασώσει τον σύμμαχό της Aσαντ. Eκτοτε ο Σαράα έχει καταφέρει να εμποδίσει την επανεγκατάσταση ιρανικών στοιχείων στη Συρία, προς μεγάλη ικανοποίηση της Δύσης.

Αλλά στο εσωτερικό η στασιμότητα στη μεταβατική δικαιοσύνη τροφοδοτεί νέα βία και βαθαίνει τα κοινωνικά χάσματα. Οι τετραήμερες σφαγές που διαπράχθηκαν από κυβερνητικές δυνάμεις και άλλες ένοπλες ομάδες εναντίον κυρίως αλαουιτών αμάχων στις ακτές της Συρίας τον Μάρτιο, καθώς και οι συνεχιζόμενες δολοφονίες, έχουν κάνει τη θρησκευτική μειονότητα να αισθάνεται πολιορκημένη.

Μία ακόμη σφαγή, που ακολούθησε τον Ιούλιο, όταν μέλη κυβερνητικών δυνάμεων ασφαλείας και φυλετικών ομάδων σκότωσαν δρούζους αμάχους στην επαρχία Σουβέιντα του νότου, έθεσε περαιτέρω σε συναγερμό τις θρησκευτικές και εθνοτικές μειονότητες της χώρας.

Εκτοτε η Σουβέιντα έχει ουσιαστικά αποκοπεί από την υπόλοιπη χώρα. Οι κάτοικοι της επαρχίας έχουν σκληρύνει τη στάση τους απέναντι στη Δαμασκό και έχουν συσπειρωθεί γύρω από τον σκληροπυρηνικό δρούζο ηγέτη Χίκματ αλ-Χίτζρι, που απαιτεί αυτονομία.

Η συριακή κυβέρνηση έχει δημιουργήσει συμβούλιο για την κοινωνική ειρήνη και φορέα για την επίβλεψη της μεταβατικής δικαιοσύνης στη χώρα. Τα καθήκοντά τους είναι τεράστια: η επίλυση του ζητήματος ιδιοκτησιών που τις είχε σφετεριστεί το προηγούμενο καθεστώς και η απόδοση δικαιοσύνης για εγκλήματα του εμφυλίου, διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική συνοχή.

Στα μέσα Νοεμβρίου οι συριακές αρχές έστησαν μια δημόσια δίκη πιστών του Ασαντ και μελών των νέων δυνάμεων ασφαλείας που κατηγορούνταν για πράξεις βίας στις σφαγές του Μαρτίου. Φιγούρες με κουκούλες και δεμένα χέρια οδηγήθηκαν μπροστά στις κάμερες, καθώς δικαστές επαίρονταν για την «πρώτη δίκη αξιωματικών ασφαλείας στη σύγχρονη ιστορία της Συρίας».

Οι αρχές έχουν επίσης υλοποιήσει τοπικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στο να προσφέρουν στα θύματα κάποια, μικρή έστω, ψυχική ανακούφιση. Ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση δεν έχει παρουσιάσει εθνική στρατηγική για τη μεταβατική δικαιοσύνη. Οι φορείς που έχουν αναλάβει την ευθύνη για την απόδοση λογοδοσίας παραμένουν υποχρηματοδοτημένοι. Αν ο αργός ρυθμός συνεχιστεί, προειδοποιούν οι ακτιβιστές, το σύντομο παράθυρο ευκαιρίας για την επίτευξη δικαιοσύνης θα κλείσει.

«Μετά από όλους αυτούς τους μήνες, το κράτος ισχυροποιείται, οι εξωτερικές σχέσεις βελτιώνονται, τα πράγματα ηρεμούν», τόνισε στον Guardian ο Αλάα Ιμπραχίμ, πολιτικός ακτιβιστής στη Χομς, ο οποίος εργάζεται για την κοινωνική συνοχή. «Αλλά τώρα, έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση, αν οι δολοφονίες συνεχίζονται καθημερινά, πού θα μας οδηγήσει αυτό;».

Το ζήτημα της δικαιοσύνης είναι πλέον άμεσα συνδεδεμένο, όπως λένε πολλοί Σύροι, με μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με τη μορφή του νέου, μετα-Ασαντ συριακού κράτους. Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο γράφεται ακόμη και οι πράξεις των νέων συριακών αρχών αρχίζουν να καθορίζουν τις αξίες που θα διέπουν τη σχέση ανάμεσα στον πληθυσμό και σε ένα κράτος που επί μισό αιώνα κυβερνούσε μέσω του φόβου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Σύροι απολαμβάνουν μια ελευθερία αδιανόητη έναν χρόνο νωρίτερα. Ομως οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προειδοποιούν πως στη νέα Συρία γίνεται ελάχιστη αναφορά στη δημοκρατία – βασικό αίτημα των επαναστατών τα τελευταία 14 χρόνια. Το νέο συριακό Σύνταγμα παρέχει τεράστιες εξουσίες στον πρόεδρο, ενώ οι «εκλογές» για το Κοινοβούλιο της χώρας διεξήχθησαν χωρίς τη λαϊκή ψήφο. Αντίθετα, επιτροπές διόρισαν υποψήφιους για τα δύο τρίτα του νομοθετικού σώματος και ο πρόεδρος διόρισε το υπόλοιπο ένα τρίτο.

Ακτιβιστές παραπονιούνται για το νέο γραφείο πολιτικών υποθέσεων, έναν αδιαφανή θεσμό που έχει εγκατασταθεί στα παλιά κτίρια του κόμματος Μπάαθ σε όλη τη χώρα και δείχνει να λειτουργεί ως ένας νέος πολιτικός μηχανισμός ασφαλείας.

«Υπάρχουν ορισμένα θεσμικά όργανα που μοιάζουν να προσπαθούν να οικοδομήσουν ένα πιο αυταρχικό σύστημα. Δεν επιτρέπουν στα πολιτικά κόμματα να λειτουργούν. Κανείς δεν μπορεί να οργανώσει πολιτική συνάντηση χωρίς να πάρει άδεια από το γραφείο πολιτικών υποθέσεων», υπογραμμίζει ο Ραντουάν Ζιάντε, σύρος συγγραφέας που βρίσκεται κοντά στον πρόεδρο της χώρας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News