Την ώρα που στην Ελλάδα συνεχίζεται η κόντρα μεταξύ κυβέρνησης και ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας και οι καθυστερήσεις στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» τείνουν να καταστούν καθημερινό φαινόμενο (οι ελεγκτές επιμένουν στον κανόνα των 28 «αφαλών πτήσεων»), μια νέα έρευνα προειδοποιεί πως η αεροπορική ασφάλεια στην Ευρώπη κινδυνεύει λόγω περικοπών από την πλευρά των αεροπορικών εταιρειών αλλά και πρωτοφανών πιέσεων στο προσωπικό.

Πιλότοι και μέλη πληρωμάτων καμπίνας διάφορων ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών αισθάνονται ολοένα περισσότερο υπό πίεση όχι μόνο να εργάζονται επιπλέον ώρες αλλά και να αποκρύπτουν τα όποια σημάδια κόπωσης σε βάρος, όμως, της ασφάλειας.

Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Γάνδης η εστίαση των αεροπορικών εταιρειών στη μείωση του κόστους και στο κυνήγι του κέρδους έχουν «αποδυναμώσει συστηματικά» την ασφάλεια, ενώ πολλοί εργαζόμενοι, παρότι εξαντλημένοι, φοβούνται να αμφισβητήσουν τις όποιες αποφάσεις των διοικήσεων.

Στο πλαίσιο της μελέτης, στην οποία συμμετείχαν 6.900 εργαζόμενοι, καταγράφηκαν επίσης ανησυχίες μεταξύ μελών πληρωμάτων καμπίνας που δήλωσαν ότι αισθάνονται περισσότερο ως πωλητές αρωμάτων και αλκοόλ παρά ως υπεύθυνοι για την ασφάλεια των επιβατών. Διαπιστώθηκε επίσης ότι η σταδιακή επιδείνωση των συνθηκών εργασίας των πιλότων και των πληρωμάτων καμπίνας επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Οι ερευνητές ανέφεραν ότι μια ολόκληρη γενιά έμπειρων πιλότων που αποχώρησε από την ενεργό δράση, αντικαταστάθηκε από νεότερους, φθηνότερους και πιο ευέλικτους εργαζόμενους, οι οποίοι αναγκάζονται να αποδέχονται επισφαλείς συμβάσεις εργασίας που πρακτικά τους εμποδίζουν να τηρούν τα πρότυπα ασφαλείας.

Περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες δήλωσαν ότι δεν αισθάνονται ικανοί να αμφισβητούν αποφάσεις τις διοίκησης και να «τροποποιούν οδηγίες» για λόγους ασφάλειας, ενώ το 2014, πάλι στο πλαίσιο έρευνας του Πανεπιστημίου της Γάνδης, το 82% των πιλότων είχε δηλώσει το αντίθετο. Περίπου το 30% των πιλότων παραδέχτηκαν ότι διστάζουν να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις ασφαλείας υπό τον φόβο πιθανών αρνητικών συνεπειών στην καριέρα τους.

Οπως επισημαίνεται στη μελέτη, η υποχρέωση των μελών του πληρώματος καμπίνας να πραγματοποιούν το δυνατόν περισσότερες πωλήσεις προϊόντων κατά τη διάρκεια των πτήσεων, τα αποσπά από το κύριο καθήκον τους, που είναι η ασφάλεια των επιβατών, δημιουργώντας, συγχρόνως, «σύγκρουση καθηκόντων, ψυχοκοινωνική πίεση και νομικές ασάφειες (…) Ενώ οι εμπορικές πιέσεις μπορεί να καθιστούν τέτοιες πρακτικές ελκυστικές για τις αεροπορικές εταιρείες, έχουν κόστος για την ευημερία των εργαζομένων, τα πρότυπα ασφαλείας και την επαγγελματική ακεραιότητα».

Οι συμμετέχοντες στη νέα μελέτη έκαναν λόγο για «συστηματική αποδυνάμωση» των επιπέδων ασφαλείας για οικονομικούς λόγους, με την αποτροπή ατυχημάτων/δυστυχημάτων να εξαρτάται περισσότερο από την «τύχη» παρά από «αυστηρά πρότυπα ασφαλείας».

Στο πλαίσιο της αυξανόμενης κυριαρχίας των αερομεταφορέων χαμηλού κόστους και την ανάκαμψη της εναέριας κυκλοφορίας μετά την πανδημία, τα πληρώματα πιέζονται να εργάζονται περισσότερες ώρες, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν να ξεκουράζονται. Σύμφωνα με το 42% των πληρωμάτων, οι διοικήσεις των αεροπορικών εταιρειών δίνουν προτεραιότητα στον προγραμματισμό (των πτήσεων) σε βάρος της ασφάλειας.

Η μελέτη έδειξε ότι η υπερκόπωση είναι ένα μόνιμο πρόβλημα. Σχεδόν ένας στους τρεις πιλότους και περίπου το 50% των αεροσυνοδών παραδέχτηκαν ότι μερικές φορές διστάζουν να δηλώσουν «ακατάλληλοι για πτήση», παρότι είναι κουρασμένοι ή ακόμα και άρρωστοι.

«Αισθάνομαι σαν εγκληματίας μόνο και μόνο επειδή είμαι άρρωστος», είπε ένας, μιλώντας ανώνυμα στον Guardian. Ενας άλλος ανέφερε ότι ο προϊστάμενος της βάσης του στην Ευρώπη μια φορά του επισήμανε, φωνάζοντας, πως «είσαι εδώ για να πουλάς γαμώτο».

Πολλοί κατήγγειλαν ότι οι εταιρείες τους τούς αντιμετωπίζουν απλώς ως αριθμούς, χωρίς καμία μέριμνα για την ψυχοσωματική τους υγεία. Αρκετοί έκαναν επίσης λόγο για «τοξικό» εργασιακό περιβάλλον καθώς και για «κουλτούρα φόβου», με τον φόβο να τροφοδοτείται από συχνές απολύσεις για ασήμαντους λόγους. Ερωτηθέντες εάν αισθάνονται πως οι αεροπορικές εταιρείες ενδιαφέρονται για τους προσωπικούς τους στόχους και την ευημερία τους, το 78% του συνόλου των συμμετεχόντων, πιλότων και αεροσυνοδών, δήλωσε πως νιώθει «απανθρωποποιημένο».

Στη μελέτη διαπιστώθηκε ότι μη τυπικές μορφές απασχόλησης (βραχυπρόθεσμες συμβάσεις εργασίας, αυτοαπασχόληση ή εργασία μέσω πρακτορείων) σχετίζονται με χειρότερες συνθήκες εργασίας και χαμηλότερα επίπεδα ευημερίας. Νεότερες ηλικιακές ομάδες και εργαζόμενοι στην Ανατολική Ευρώπη (Πολωνία, Τσεχία, Ουγγαρία κ.ά.) είναι πιο πιθανό να εργάζονται με τέτοιες άτυπες συμβάσεις -το 41% μεταξύ των εργαζομένων ηλικίας κάτω των 21 ετών ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην Ανατολική Ευρώπη είναι 52%.

Η αύξηση του όγκου επιβατών, η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση έχουν εντείνει τον φόρτο εργασίας σε σχέση με πριν από μια δεκαετία, το οποίο σημαίνει πως τα πληρώματα έχουν λιγότερο χρόνο στη διάθεσή τους, ώστε να εκτελούν αποτελεσματικά και με ασφάλεια τα καθήκοντά τους.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί αυτό που οι συντάκτες της μελέτης αποκαλούν «διοίκηση μέσω του φόβου», στο πλαίσιο της οποίας η ευημερία των εργαζομένων δεν συνδέεται ρητά με την ασφάλεια. «Η άτυπη εργασία δεν έχει εκλείψει και οι κίνδυνοι που δημιούργησε πριν από μια δεκαετία γίνονται πλέον αισθητοί σε ολόκληρο τον τομέα», έγραψαν, επισημαίνοντας ότι χωρίς βελτιώσεις στους κανονισμούς και στα συμβόλαια, η ευρωπαϊκή αεροπορία κινδυνεύει να χάσει το «πλεονέκτημα ασφάλειας» που είχε. «Οι συνθήκες εργασίας δεν αποτελούν πλέον απλώς ένα κοινωνικό ζήτημα – έχουν αντίκτυπο στην ασφάλεια, την ευεξία και την κόπωση και όλα αυτά είναι αλληλένδετα. Χωρίς δίκαιη και σταθερή απασχόληση, δεν μπορούμε να διατηρήσουμε μια ασφαλή και ανθεκτική ευρωπαϊκή αεροπορική βιομηχανία».

Οπως προειδοποίησε ο Ιγνάθιο Πλάθα, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ενωσης Πιλότων (ECA), «η κούρσα προς τον πάτο όσον αφορά τις συμβάσεις εργασίας επηρεάζει πλέον κάθε πιλότο – και όταν οι πιλότοι βρίσκονται υπό πίεση, οι επιβάτες αισθάνονται τον κίνδυνο. Αυτές οι καταχρήσεις απαιτούν άμεση διερεύνηση».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News