Η Ροδάνθη, μια μικρή κοινότητα που βρίσκεται στα νησιά έξω από τις όχθες της Βόρειας Καρολίνας, προσελκύει κάθε καλοκαίρι χιλιάδες παραθεριστές που απολαμβάνουν την γραφικότατη προκυμαία της. Αλλά τον χειμώνα, μαζί με τους τουρίστες, εξαφανίζεται και ένα μικρό μέρος της ακτογραμμής της.

Κάθε χρόνο, η Ροδάνθη χάνει 3 με 4,5 μέτρα από την παραλία της, ρυθμός διάβρωσης από τους ταχύτερους στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Οι συνέπειες του φαινομένου είναι σοβαρότατες – από το 2020, έντεκα σπίτια έχουν καταρρεύσει στον ωκεανό, με περισσότερα να κινδυνεύουν στο εγγύς μέλλον, όπως σημειώνει ρεπορτάζ των Financial Times.

Είναι μία μόνο για μία από τις πολλές παράκτιες κοινότητες σε όλον τον πλανήτη που αντιμετωπίζουν ένα κρίσιμο ζήτημα το οποίο απειλεί το οικονομικό τους μέλλον και, με την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, ενδεχομένως και την ίδια τους την ύπαρξη – την απώλεια άμμου.

Η άμμος λειτουργεί ως φυσικό φράγμα ενάντια στα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες. Κι ενώ η άμμος φαίνεται να υπάρχει σε αφθονία, η πραγματικότητα είναι ότι η αυξανόμενη ζήτηση από βιομηχανίες όπως αυτή του κατασκευαστικού κλάδου οδηγεί σε ελλείψεις και αυξάνει τις τιμές. Οι υπεύθυνοι της κομητείας Ντέαρ, όπου ανήκει η Ροδάνθη, ανησυχούν ότι σε μερικές δεκαετίες η παραλία της θα ξεμείνει εντελώς από άμμο.

Για δεκαετίες, μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους για την καταπολέμηση της παράκτιας διάβρωσης ήταν η «ανασύσταση παραλιών», κατά την οποία μεταφέρεται φρέσκια άμμος από άλλα μέρη. Αυτή συχνά προέρχεται από τα ανοικτά ή από κοντινά υδάτινα ρεύματα, όχι μόνο για να μειωθούν τα έξοδα μεταφοράς, αλλά και για να διασφαλιστεί ότι η αντικατάσταση είναι κατάλληλη από περιβαλλοντική και αισθητική άποψη.

Η αναπλήρωση των στενών παραλιών στη Ροδάνθη, γράφουν οι Financial Times, θα κόστιζε αρχικά πάνω από 40 εκατομμύρια δολάρια (34,4 εκατ. ευρώ) – χρήματα που η κοινότητα δεν διαθέτει. Το γεγονός αυτό οδηγεί όλο και περισσότερους ιδιοκτήτες σπιτιών στην παραλία να μετακινούνται στην ενδοχώρα – μια λύση που οι επιστήμονες αποκαλούν «ελεγχόμενη υποχώρηση».

Η κατάσταση της Ροδάνθης είναι ιδιαίτερα δεινή, αλλά παρόμοιες ανησυχίες διαπερνούν κάποιες από τις πιο διάσημες παραθαλάσσιες κοινότητες του πλανήτη. Από το Μαϊάμι μέχρι τη Βαρκελώνη και τη Χρυσή Ακτή της Αυστραλίας, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν τρόπους μέσα στα επόμενα χρόνια για να σταματήσουν τη διάβρωση που συρρικνώνει τις ακτές τους.

Κάποιο επίπεδο διάβρωσης είναι φυσικό. Ωστόσο, οι καταιγίδες, οι ισχυρές παλίρροιες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας λόγω της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη –η οποία λιώνει τους παγετώνες με ανησυχητικό ρυθμό– συμβάλουν καθοριστικά στην έκταση του φαινομένου.

Στη Βαρκελώνη, οι τεχνητές παραλίες της πόλης αντιμετωπίζουν επίμονη διάβρωση περίπου 30.000 κυβικών μέτρων ετησίως – έκταση αντίστοιχη με 12 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων – σύμφωνα με το δημοτικό συμβούλιο της πόλης. Πρόκειται για ένα έλλειμμα που ενισχύεται κατά τη διάρκεια των καταιγίδων, όπως οι δύο που έπληξαν τη δυτική Ευρώπη το περασμένο φθινόπωρο.

Εκτοτε, η τουριστική μεγαλούπολη της Ισπανίας έχει προσθέσει περισσότερη άμμο και έχει κατασκευάσει προβλήτες και κυματοθραύστες, οι οποίοι μπορούν να προστατεύσουν τις ακτές από τα κύματα καταιγίδων. Ωστόσο, οι παραλίες της «συνεχίζουν να χάνουν έδαφος σε επίπεδα παγκόσμιας κλίμακας», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το δημοτικό συμβούλιο. Ορισμένες παραλίες θα μπορούσαν να εξαφανιστούν εντελώς.

Συμπλήρωση άμμου, ή απομάκρυνση κατοικιών;

Η αυξανόμενη ανάγκη ενίσχυσης των ακτών και προστασίας της αστικής ανάπτυξής τους αναδεικνύει σε τεράστια πρόκληση. Οι παραλίες δεν συνιστούν μόνο τουριστική κινητήρια δύναμη για τις τοπικές οικονομίες, αλλά αποτελούν και χώρο διαβίωσης για περίπου του 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, το οποίο διαμένει σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από τις ακτογραμμές – ποσοστό που διαρκώς αυξάνεται, σύμφωνα με τους Financial Times.

Ωστόσο, η οικοδόμηση στις ακτές μπορεί να εμποδίσει τις φυσικές ροές άμμου, επιδεινώνοντας το πρόβλημα της διάβρωσης. Αλλά η απάντηση στο δίλημμα «καταπολεμούμε τη διάβρωση των ακτών, ή υποχωρούμε και αφήνουμε την ακτογραμμή να μετατοπιστεί φυσικά», είναι αρκετά πολύπλοκη και προκαλεί αντιπαραθέσεις, καθώς διακυβεύονται χρήματα, περιουσίες, υποδομές και μέσα διαβίωσης.

Στην κομητεία Ντέαρ, η οποία αντιμετωπίζει τη διπλή απειλή της φυσικής διάβρωσης και της κλιματικής αλλαγής, οι υποστηρικτές της συμπλήρωσης της παραλίας με άμμο την θεωρούν σωστότερη επιλογή, εάν ο στόχος είναι να διατηρηθεί η παραλία, αντί να μετακινηθούν οι υποδομές. Μάλιστα φοβούνται ότι πιθανή κατασκευή τεχνητών κυματοθραυστών θα επιδεινώσει τη διάβρωση γειτονικών περιοχών, αντανακλώντας την ενέργεια των κυμάτων προς αυτές.

Ωστόσο, η αναπλήρωση της άμμου είναι προσωρινή λύση και απαιτεί συχνή επανάληψη. Η διάρκεια της «θεραπείας» εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους τοπικούς ρυθμούς διάβρωσης, το κλίμα και τη γεωλογία, καθώς και από τις υποδομές που έχουν κατασκευαστεί κοντά στην ακτή. Ορισμένες παραλίες απαιτούν νέα αποθέματα άμμου κάθε δύο χρόνια, ενώ άλλες δεν χρειάζονται νέα αναπλήρωση νωρίτερα από μία δεκαετία.

Στις ΗΠΑ, όπου η «θρέψη» των ακτών με φρέσκια άμμο εφαρμόζεται εδώ και πάνω από έναν αιώνα, σχεδόν 600 παραλίες έχουν αποκατασταθεί με τέτοιες μεθόδους, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Καρολίνας, το οποίο παρακολουθεί την πρακτική από το 1923.

Οι ετήσιες συνολικές ποσότητες άμμου που εναποθέτονται έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, φτάνοντας στο αποκορύφωμά τους το 2019, με περίπου 50 εκατομμύρια κυβικά μέτρα – ποσότητα υπεραρκετή για να γεμίσει το ποδοσφαιρικό στάδιο του Γουέμπλεϊ στο Λονδίνο 40 φορές. Το ποσό πρόσθεσης άμμου μειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά έχει αρχίσει να αυξάνεται και πάλι.

Αλλά καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, η στάθμη των θαλασσών ανεβαίνει παγκοσμίως και οι καταιγίδες γίνονται ισχυρότερες και πιο συχνές, όλο και περισσότεροι επιστήμονες και κυβερνητικοί αξιωματούχοι ανησυχούν για τα όρια της προσθήκης άμμου, καθώς και για το κόστος και τη διαθεσιμότητά της. Η άμμος που χρησιμοποιείται για την τροφοδότηση των παραλιών προέρχεται συνήθως από ποτάμια, ρυάκια, ή τον ωκεανό, και είναι ένα ταπεινό, αλλά εξαιρετικά πολύτιμο αγαθό.

Η τραχιά υφή της τη βοηθά να προσκολλάται στο τσιμέντο καλύτερα από την λεία άμμο της ερήμου, αλλά αυτό την καθιστά επίσης στόχο για εξόρυξη από τις κατασκευαστικές εταιρείες, περιορίζοντας περαιτέρω τα αποθέματά της. Στη Βόρεια Καρολίνα, οι τοπικές ελλείψεις άμμου οδηγούν ορισμένες παράκτιες κοινότητες να ρίχνουν ευρύτερο «δίχτυ» για τον εντοπισμό νέων πηγών άμμου.

Στο Μαϊάμι, όπως αναφέρουν οι Financial Times, του οποίου η ομώνυμη παραλία έχει αναπληρωθεί περισσότερες από δώδεκα φορές από τη δεκαετία του 1970, όλες οι βασικές πηγές άμμου στα ανοιχτά της γύρω κομητείας εξαντλήθηκαν το 2014. Τώρα, μέρος της άμμου που χρησιμοποιείται για την τροφοδότηση της παραλίας μεταφέρεται με φορτηγά από την ενδοχώρα. Αλλά ακόμη και όταν υπάρχει διαθέσιμη άμμος, τα υψηλά ποσοστά διάβρωσης μειώνουν δραστικά τη διάρκεια ζωής της αναπλήρωσης.

Μεταξύ 2017 και 2022, η κομητεία Ντέαρ πρόσθεσε περίπου 2,9 εκατομμύρια κυβικά μέτρα άμμου στις παραλίες νότια της Ροδάνθης. Παρά τις προσπάθειες αυτές, εξακολουθούν να υπάρχουν 16 σπίτια υπό απειλή , καθώς η περιοχή έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά διάβρωσης στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ.

Κλιματική αλλαγή: Ο ελέφαντας στο δωμάτιο

Οι καταιγίδες παρασύρουν την άμμο μέσα σε λίγες μέρες, ακυρώνοντας τις προσπάθειες ανασύστασης των παραλιών και προκαλώντας απώλειες εκατομμυρίων δολαρίων.

Τον Μάρτιο, σύμφωνα με τους FT, η Χρυσή Ακτή της Αυστραλίας, όπου το 70% του πληθυσμού ζει σε απόσταση μόλις δύο χιλιομέτρων από την παραλία, βίωσε τη χειρότερη καταιγίδα του τελευταίου μισού αιώνα. Ο κυκλώνας Αλφρεντ παρέσυρε τόση άμμο, που τμήματα του υποθαλάσσιου κυματοθραύστη της έμειναν εκτεθειμένα.

Περίπου 1,4 εκατ. κυβικά μέτρα άμμου τοποθετούνται αυτή τη στιγμή στις βόρειες παραλίες της Χρυσής Ακτής, ενώ το δημοτικό συμβούλιο της πόλης εκτιμά ότι θα χρειαστούν 40 εκατ. δολάρια Αυστραλίας (22,3 εκατ. ευρώ) και τουλάχιστον τρία χρόνια εργασιών για να επανέλθει η ακτή στην κατάσταση που βρισκόταν πριν από το πέρασμα του Αλφρεντ.

Ωστόσο, οι πιθανές πλημμύρες, η διάβρωση και οι κλιματικοί κίνδυνοι δεν μειώνουν τη διεθνή… όρεξη για αστική ανάπτυξη και επενδυτικές κατοικίες στις όχθες των ωκεανών, παρότι οι κλιματικές καταστροφές έχουν αυξήσει τα ασφάλιστρα και τις ζημίες των ασφαλιστικών εταιρειών.

Μέχρι το 2050, εκτιμούν οι Financial Times, περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι θα μπορούσαν να ζουν σε παράκτιες ζώνες χαμηλού υψομέτρου – από σχεδόν 700 εκατομμύρια που είναι σήμερα.

Τα ακίνητα δίπλα στον ωκεανό παραμένουν ιδιαίτερα ελκυστικά. Ακόμα και σε μέρη που αντιμετωπίζουν ήδη σημαντικούς κινδύνους, οι ιδιοκτήτες σπιτιών και οι επενδυτές δεν πείθονται να τα εγκαταλείψουν.

Οι επιστήμονες ανησυχούν ότι τα προγράμματα που χρηματοδοτούν την ανασύσταση των παραλιών με άμμο δίνουν κίνητρα για ανεύθυνη παράκτια ανάπτυξη – ειδικά όταν χρησιμοποιείται δημόσιο χρήμα, και οι κατασκευές που ωφελούνται περισσότερο είναι επενδυτικά ακίνητα, ή πολυτελείς κατοικίες.

Αλλά στην Ολλανδία, γράφουν οι Financial Times, όπου μεγάλο μέρος της χώρας βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ολόκληρες πόλεις θα μπορούσαν να απειληθούν εάν η άμμος – το πρώτο εμπόδιο για τις καταιγίδες και τις πλημμύρες – αφεθεί στο έλεός της. Η χώρα διαθέτει άφθονα αποθέματα άμμου από τη λεκάνη της Βόρειας Θάλασσας και δεν αντιμετωπίζει τροπικές καταιγίδες.

Παρόλα αυτά, δαπανά περίπου το 0,3% του ΑΕΠ της για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας κάθε χρόνο, μεταξύ άλλων και για την αναπλήρωση της άμμου των παραλιών της – κόστος απαραίτητο για την προστασία των ολλανδικών πόλεων. Η κρατική εταιρεία διαχείρισης υδάτων εκτιμά ότι τα περίπου 12 εκατομμύρια κυβικά μέτρα άμμου που προσθέτει ετησίως αρκούν για τη συντήρηση των παραλιών της στις επόμενες δεκαετίες.

Αλλά σε μέρη όπου η διάβρωση είναι πιο σοβαρή, δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Χωρίς την ενίσχυση των ακτών με άμμο, η αποχώρηση των ντόπιων από τα παράλια μπορεί να γίνει προεπιλογή – η οποία, εάν γίνει συντονισμένα, θα συνεπάγεται μετακίνηση υποδομών και ενδεχομένως διαπραγμάτευση εξαγορών.

Στη Ροδάνθη, η υπηρεσία εθνικών πάρκων συγκέντρωσε με δυσκολία τα απαιτούμενα κεφάλαια πολλών εκατομμυρίων δολαρίων για την εξαγορά δύο κατοικιών σε λογικές τιμές αγοράς το 2023, οι οποίες ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, προτού τις κατεδαφίσει με ασφάλεια και μετατρέψει την περιοχή σε δημόσια παραλία. Ωστόσο, προς το παρόν, δεν υπάρχει διαθέσιμη χρηματοδότηση για την υποστήριξη πρόσθετων εξαγορών.

Οσοι έχουν δει το νησί-φράγμα στις ακτές της Βόρειας Καρολίνας (κεντρική τοποθεσία της εξαιρετικής σειράς του Netflix, «Outer Banks») να αλλάζει και να κινείται με την πάροδο των ετών, έχουν πλήρη εικόνα της πραγματικότητας της ζωής στη Ροδάνθη – ένα μέρος που οι ιθαγενείς φυλές Αλγονκίν της περιοχής αποκαλούσαν σοφά ως «η γη της κινούμενης άμμου».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News