Καθώς η Βρετανία οδεύει προς τις κάλπες για το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου σχετικά με την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ενωση, οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε όσους λένε «ναι» στην ΕΕ κάτω από το ειδικό καθεστώς και όσους λένε «όχι» γίνονται όλο και περισσότερο εμφανείς.

Πολλές από τις λεπτομέρειες, βέβαια, δεν έχουν αποσαφηνιστεί ακόμη, όπως ποια θα είναι η ακριβής διατύπωση του ερωτήματος (μπορεί να επηρεάσει τις απαντήσεις), αλλά και ποια στάση θα κρατήσει μέχρι τέλους το πολιτικό προσωπικό. Αυτό που διαφαίνεται ήδη είναι ότι η προτίμηση του «ναι» ή του «όχι» διαπερνά τις παρατάξεις και τα κοινωνικά στρώματα.

Οι Βρετανοί -όσοι έχουν αποφασίσει από τώρα και όσοι, φυσικά, ενδιαφέρονται να ψηφίσουν- είναι διχασμένοι: αυτό είναι σχεδόν το μόνο βέβαιο συμπέρασμα από όλες τις δημοσκοπήσεις.

Μέχρι και πριν από την συμφωνία του Ντέιβιντ Κάμερον, το «ναι» υπέρ της παραμονής ήταν μπροστά με διαφορά που αυξομειωνόταν. Το μικρό προβάδισμα που πήρε τις τελευταίες ημέρες, μετά τη συμφωνία, δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να διατηρηθεί ως το τέλος. Ειδικά, μάλιστα, καθώς αρχίζουν να παίρνουν θέση πρόσωπα όπως ο φιλόδοξος και δημοφιλής δήμαρχος του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον που τάσσεται υπέρ της αποχώρησης -έστω και με πόνο καρδιάς όπως λέει.

Διχασμένοι, για την ακρίβεια, όχι μόνο αριθμητικά, αλλά και ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σώματος που επιλέγει την μία απόφαση ή την άλλη.

Ο ψηφοφόρος υπέρ της παραμονής, για παράδειγμα, είναι κατά κανόνα νεότερος σε ηλικία -μέχρι τα 40 σύμφωνα με το YouGov- με πανεπιστημιακή μόρφωση και ανήκει σε αυτό που θα λέγαμε στον ευρύτερο χώρο του Κέντρου, όπως εκδηλώνεται στη Βρετανία. Είναι άνθρωπος που κινείται με περισσότερη άνεση σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, διαβάζει Guardian και Independent (μέχρι να ψηφίσει, η τελευταία θα έχει κλείσει πάντως).

Στην άλλη πλευρά, είναι οι πολιτικά συντηρητικοί (ίσως και κοινωνικά συντηρητικοί), οι κάπως μεγαλύτερης ηλικίας, όσοι ανησυχούν για την εργασία τους λόγω πιέσεων από τη μετανάστευση και την παγκοσμιοποίηση, την οποία εκφράζει και η ΕΕ. Αποχώρηση από την ΕΕ επιλέγουν και αυτοί χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση – ιδίως αυτοί – και επιλέγουν τη Sun και τη Daily Mail, μαζικά, λίγο-πολύ κίτρινα φύλλα με έναν έντονο αντιμεταναστευτικό τόνο.

Παιδεία και εργασία τα βασικά κριτήρια

Για να δείξει τις διαφορές στο σώμα της βρετανικής κοινωνίας και με τον τρόπο του Ντίκενς, ο Economist εστιάζει στην ιστορία δύο πόλεων, το Κέμπριτζ και το γειτονικό Πίτερμπορο, που έχουν μεν σχεδόν ίδιο πληθυσμό και είναι στην ίδια περιφέρεια, αλλά κατά τα φαινόμενα θα ψηφίσουν η μία θετικά και η άλλη αρνητικά.

Η διαφορετική πολιτική τοποθέτηση ξεκινά από την η μία είναι πανεπιστημιούπολη, μία πόλη δηλαδή για λευκά κολάρα, όπου ένας στους δύο έχει αποφοιτήσει από πανεπιστήμιο και άλλη μια πόλη όπου πολλοί απλά τελείωσαν τη βασική εκπαίδευση.

Τα πανεπιστήμια, προσθέτει ο Economist, πρωτοστατούν στα φιλοευρωπαϊκά αισθήματα, τόσο ώστε η αντιευρωπαϊκή μερίδα να μην βρίσκει παρά ελάχιστους οπαδούς στα πανεπιστημιακά debate. Οι απόφοιτοί τους είναι σαφώς φιλοευρωπαίοι (62% υπέρ και 38%, σύμφωνα με το YouGov), μια εικόνα αντίστροφη από αυτήν των αποφοίτων δευτεροβάθμιας όπου η έξοδος από την Ενωση υπερτερεί με 57%.

Οι νεότεροι εξάλλου, είναι άνθρωποι που έχουν δει από πρώτο χέρι τα αποτελέσματα που είχε η μετανάστευση στη χώρα του. Εχουν ζήσει –όχι όλοι αλλά τουλάχιστον αυτό το έχουν ζήσει περισσότερο από τους γονείς τους- μαζί με μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς που τους έχουν δει να αφομοιώνονται με αρκετή επιτυχία στην κοινωνίας τους. Η ίδια η μετανάστευση μπορεί να είναι μέρος της ζωής τους για σπουδές ή εργασία.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανένας ότι οι Βρετανοί θα ψηφίσουν έχοντας υπόψη την τσέπη και το πτυχίο τους

Πέρα από αυτό, οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στην εργασία, σε ό,τι αφορά την την είσοδο αλλοδαπών από ευρωπαϊκές χώρες, που είναι διαφορετικές για τις δύο πόλεις επίσης αποτελούν ισχυρό παράγοντα επιλογής.

Θα μπορούσε, με άλλα λόγια να δει κανένας αυτή τη διαφορά Κέιμπριτζ-Πίτερμπορο σαν αφεντικά εναντίον εργατών και υπαλλήλων – και θα ήταν σωστό σε ένα βαθμό. Ενώ οι κάτοικοι του Κέιμπριτζ βλέπουν κυρίως υψηλά καταρτισμένα άτομα να εργάζονται σε εργασίες που έχουν, κατά κανόνα, υψηλές αμοιβές, αυτοί του Πέτερμπορο βλέπουν εργάτες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες να τους ανταγωνίζονται για χειρωνακτικές ή χαμηλής εξειδίκευσης εργασίες. Γενικότερα, όσοι δηλώνουν σε έρευνες ότι «ανησυχούν πολύ» από τις επιπτώσεις της μετανάστευσης είναι πιο πιθανόν να ψηφίσουν υπέρ του Brexit.

Οι ίδιοι, προσθέτει ο Economist, είναι και πιο πιθανόν να αυτοαποκαλούνται Αγγλοι παρά Βρετανοί, με το πρώτο να ανακαλεί μια περισσότεροι στενή, παραδοσιακή ταυτότητα. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια για αυτό: όλοι οι βουλευτές από τη Σκωτία (που φυσικά δεν θα δήλωναν ποτέ Αγγλοι) είναι, ως τώρα βέβαια, υπέρ της παραμονής, όπως δείχνει και ο χάρτης του BBC.

Κυνηγώντας αναποφάσιστους

Ως το δημοψήφισμα, στους σχεδόν τέσσερις μήνες που απομένουν, πολλά θα κριθούν από την κινητοποίηση για πάνε στις κάλπες όσοι δεν ενδιαφέρονται ή να πάνε αποφασισμένοι οριστικά, κυρίως αυτοί που θα κλίνουν προς την παραμονή στην ΕΕ.

Σημαντικός παράγοντας στο στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης το Κόμμα της Ανεξαρτησίας της Βρετανίας του Νάιτζελ Φαράτζ. Μπορεί φέτος να είναι αυτή η καθοριστική στιγμή του εξάλλου για το κόμμα που ήδη φτάνει το 12% και ζητά από τη δεκαετία του ’90 την έξοδο από την ΕΕ. Η ρητορική τους αγνοεί ή παρακάμπτει το αίτημα για ανοιχτά σύνορα και ενσωμάτωση των μεταναστών, αγωνιά για τον υπερβολικό όπως κρίνουν έλεγχο των Βρυξελλών στη βρετανική εσωτερική πολιτική και νομοθεσία.

Μετά το δημοψήφισμα θα κριθούν πολύ περισσότερα για το μέλλον της ΕΕ και της ίδιας της Βρετανίας, ακόμα και η συνοχή της (η Σκωτία πάντα θα ενδιαφέρονταν να ανακινήσει το θέμα της ανεξαρτησίας της)· το προσωπικό πολιτικό στοίχημα του Κάμερον γίνεται σχεδόν ένα υπαρξιακό δίλημμα για την χώρα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News