Χαρισματική και αμφιλεγόμενη, αναδείχθηκε από τις παραγκουπόλεις της Νότιας Αφρικής σε παθιασμένη αγωνίστρια κατά του Απαρτχάιντ, παίρνοντας τη σκυτάλη από τον εμβληματικό σύζυγό της, Νέλσον Μαντέλα, όταν εκείνος βρισκόταν στη φυλακή. Η Γουίνι Μαντικιζέλα Μαντέλα πέθανε ύστερα από σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε εδώ και χρόνια, αφήνοντας πίσω της πλούσια πολιτική και κοινωνική δράση. Συχνά αμφισβητήθηκε για τις αποφάσεις και τις επιλογές της. Το σίγουρο είναι ότι αν και το όνομά της συνδέθηκε άρρηκτα με αυτό του επί 38 χρόνια συζύγου της –μολονότι τα 27 χρόνια έγγαμου βίου εκείνος τα πέρασε στη φυλακή– η δυναμική Γουίνι δεν έζησε ποτέ στη ζωή της. Χάραξε τη δική της πορεία.

Γεννημένη το 1936, κατάφερε να πάρει πανεπιστημιακό πτυχίο κοινωνικής λειτουργού, κάτι που για μια Νοτιοαφρικανή εκείνη την εποχή φάνταζε αδύνατον. Το 1958 ήρθε στη ζωή της ο Νέλσον και παντρεύτηκαν. Εκείνη ήταν 21 ετών, εκείνος, ήδη μία φορά διαζευγμένος και κοντά στα 40. Πολύ σύντομα ενεπλάκη και η ίδια στην πολιτική. «Δεν είχαμε ποτέ μια πραγματική οικογενειακή ζωή (…) κανείς δεν μπορούσε να αποσπάσει τον Νέλσον από τον λαό του. Ο αγώνας κατά του Απαρτχάιντ, το Έθνος, έρχονταν πάνω απ’ όλα», έγραφε στα απομνημονεύματά της.

Οταν ο Μαντέλα φυλακίστηκε, τον Αύγουστο του 1962, η Γουίνι έμεινε μόνη με τις κόρες τους, αλλά δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Η ζωή της φιλήσυχης νοικοκυράς δεν της ταίριαζε. Αποφάσισε να κρατήσει ζωντανό τον αγώνα του συζύγου της. Δέχτηκε επιθέσεις και απειλές, φυλακίστηκε και η ίδια, εξαναγκάστηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό, το σπίτι της δέχτηκε δύο βομβιστικές επιθέσεις.

Δεν σκέφτηκε όμως ούτε για μια στιγμή να σταματήσει την αντίσταση και εξελίχθηκε σε βασικό στέλεχος του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου (ANC), της αιχμής του δόρατος κατά του Απαρτχάιντ. Το 1976 κάλεσε τους εξεγερμένους μαθητές του Σοβέτο «να αγωνιστούν μέχρι τέλους». Σταδιακά, η Γουίνι Μαντέλα με την έντονη προσωπικότητα και το ασίγαστο πάθος, έγινε βάρος και ενόχληση για το ANC.

Την εποχή που οι υποτιθέμενοι «προδότες» του αγώνα καίγονταν ζωντανοί, με ένα φλεγόμενο λάστιχο περασμένο στον λαιμό τους, εκείνη δήλωσε ότι ο μόνος τρόπος για να απελελευθερωθούν οι Νοτιοαφρικανοί ήταν με «σπιρτόκουτα»- μια δήλωση που δυναμίτισε την ήδη έκρυθμη κατάσταση και που πολλοί εξέλαβαν ως προτροπή για φόνο. Παράλληλα, η προσωπική φρουρά της, μια ομάδα νέων που αυτοαποκαλούνταν «Ποδοσφαιρικός Σύλλογος Μαντέλα Γιουνάιτεντ» (MUFC), χρησιμοποιούσε ιδιαίτερα βίαιες μεθόδους.

Το 1990 ο Νέλσον Μαντέλα αποφυλακίστηκε, μετά από 27 χρόνια στη φυλακή. Εναν χρόνο αργότερα η Γουίνι κρίθηκε ένοχη για την απαγωγή ενός ακτιβιστή, του Στόμπι Σεϊπέι, και καταδικάστηκε σε κάθειρξη έξι ετών, αλλά αργότερα η ποινή μετατράπηκε σε απλό πρόστιμο. Η πτώση της σιδηράς κυρίας της Νότιας Αφρικής ήταν όμως αναπόφευκτη. Το 1992 η Γουίνι κατηγορήθηκε για διαφθορά και κακοδιαχείριση και καθαιρέθηκε από τα καθήκοντά της στο ANC. Ενώ όμως ήταν ήδη σε διάσταση από τον Μαντέλα, το 1994 εκείνος της ανέθεσε το υφυπουργείο Πολιτισμού, στην πρώτη κυβέρνηση που σχημάτισε μετά τον τερματισμό του Απαρχάιντ. Από τη θέση αυτή, η Γουίνι Μαντέλα απομακρύνθηκε τον επόμενο χρόνο.

Το 1996 η Γουίνι χώρισε επισήμως από τον Νέλσον Μαντέλα και το 1998 η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης την έκρινε «πολιτικά και ηθικά ένοχη» για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διέπραξε η προσωπική φρουρά της. «Ηταν μια παθιασμένη υποστηρίκτρια του αγώνα, ένα σύμβολο της απελευθέρωσης. Και μετά, κάτι πήγε απίστευτα στραβά» είχε σχολιάσει για εκείνη ο Ντέσμοντ Τούτου, ο βραβευμένος με Νομπέλ Ειρήνης αρχιεπίσκοπος και πολύ στενός φίλος του Νέλσον Μαντέλα.

Το 1990, η εικόνα του ζεύγους Μαντέλα, να περπατούν κρατημένοι από το χέρι μετά την αποφυλάκιση του Νέλσον, έκανε τον γύρο του κόσμου και έγινε σύμβολο της απελευθέρωσης και της δικαίωσης ενός μακροχρόνιου αγώνα. Η εικόνα όμως αυτή, όπως και τόσες άλλες, δεν έλεγε όλη την αλήθεια: η κοινή ζωή του ζευγαριού είχε ήδη τελειώσει.

«Δεν είμαι δημιούργημα του Μαντέλα. Είμαι το δημιούργημα των μαζών αυτής της χώρας. Οι υποστηρικτές μου και οι εχθροί μου με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα» δήλωνε λίγο καιρό μετά τον χωρισμό. Συνεχίζοντας να προκαλεί και να προβληματίζει την κοινή γνώμη, η Γουίνι δεν δίσταζε να κατακρίνει ανοιχτά την ιστορική συμφωνία του συζύγου της με τους λευκούς. «Ο Μαντέλα μας εγκατέλειψε. Η συμφωνία είναι κακή για τους μαύρους», ήταν η ισοπεδωτική της δήλωση. Η διαμάχη του ζευγαριού συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό του, το 2013.  Απογοητευμένος κι ο ίδιος από τη στάση της, στη διαθήκη του δεν της άφησε τίποτα. Εκείνη φυσικά, δεν θα μπορούσε να αφήσει κάτι τέτοιο χωρίς να παλέψει εναντίον του. Εξοργισμένη, ξεκίνησε μια δικαστική μάχη για να της αποδοθεί το σπίτι της οικογένειας στο Κούνου. Πρόσφατα, το αίτημά της απορρίφθηκε.

Τα τελευταία χρόνια, τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε την είχαν κάνει να χάσει την ορμή, όχι όμως και την οργή για όλα όσα πέρασε η ίδια και η χώρα της: «προερχόμαστε από μία πολύ βάναυση περίοδο της Ιστορίας. Η μετάβαση από τότε στο πού βρισκόμαστε σήμερα ήταν μια πολύ επώδυνη διαδρομή» είχε πει σε συνέντευξή της πριν από μερικά χρόνια. Το βαφτιστικό της όνομα ήταν Νομζάμο. Ανάμεσα στις διάφορες ερμηνείες του, υπάρχουν και αυτές οι δύο: «αυτή που αυτή που πασχίζει». Και «αυτή που πρέπει να υπομείνει δίκες».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News