Πώς γίνεται η χώρα που ευνοήθηκε όσο καμία άλλη από την παγκοσμιοποίηση –πρωταγωνίστρια στις ροές κεφαλαίων, στο εμπόριο, στην καινοτομία και στη γεωπολιτική επιρροή– να είναι σήμερα εκείνη που την απορρίπτει με τόσο πάθος;

Πώς γίνεται ο μεγάλος νικητής της παγκοσμιοποίησης να αμφισβητεί, και μάλιστα θριαμβευτικά, τον ίδιο του τον θρίαμβο;

Και όμως, πρόκειται για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη χώρα που κατέχει το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα του πλανήτη, με το δολάριο να καλύπτει το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, και που το 2023 προσέλκυσε το 41% των παγκόσμιων ακαθάριστων εισροών κεφαλαίου.

Αυτό είναι το σύγχρονο αμερικανικό παράδοξο. Και δεν είναι αμερικανικό πρόβλημα μόνο. Είναι μια παγκόσμια ανισορροπία, γιατί οι αποφάσεις των ΗΠΑ επηρεάζουν καταλυτικά τη σταθερότητα και την κατεύθυνση ολόκληρου του πλανήτη.

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

• Οι άμεσες ξένες επενδύσεις από άλλες χώρες στις ΗΠΑ ανέρχονται σε 5,5 τρισ. δολάρια, ενώ οι ξένοι επενδυτές κατέχουν πάνω από 21,5 τρισ. δολάρια σε αμερικανικά ομόλογα και μετοχές.
• Οι ξένες τοποθετήσεις σε κρατικό χρέος των ΗΠΑ φτάνουν τα 8,53 τρισ. δολάρια (Ιαπωνία $1,079 τρισ., Κίνα $760,8 δισ., Ηνωμένο  Βασίλειο $740,2 δισ. κ.λπ.)
• Οι άμεσες επενδύσεις των αμερικανικών εταιρειών στο εξωτερικό ανέρχονται σε 6,7 τρισ. δολάρια

Σε σύγκριση με το μέγεθος των συνολικών διεθνών χρηματοοικονομικών ροών των ΗΠΑ, το εμπορικό έλλειμμα, δηλαδή η διαφορά μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, ανήλθε το 2023 σε μόλις 779,8 δισ. δολάρια (μειωμένο από 951,2 δισ. το 2022), αντιστοιχώντας σε λιγότερο από 0,02% του συνολικού εξωτερικού οικονομικού κύκλου της χώρας. Και ενώ η διεθνής κοινότητα επενδύει στις ΗΠΑ όσο σε καμία άλλη χώρα, αυτή η ίδια χώρα στρέφεται ενάντια στο σύστημα που τη θωρακίζει, κατηγορώντας το για την περιθωριοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού της…

Η σημερινή Αμερική είναι μια κοινωνία ακραίας, σχεδόν εξωπραγματικής ανισότητας. Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών δεν έχουν απολαύσει τους καρπούς της υπεραπόδοσης.

• Το 0,1% των Αμερικανών –περίπου 130.000 οικογένειες– κατέχει το 25% των μετοχών και των επενδυτικών κεφαλαίων. Από το 2020 ο πλούτος τους αυξήθηκε κατά 6 τρισ. δολάρια
• Η μισή Αμερική μοιράζεται μόλις το 2,5% του εθνικού πλούτου.
• Το 99% των επιχειρήσεων έχει πρόσβαση μόνο στο 20% της οικονομικής δραστηριότητας.

Ο πλούτος είναι παρών αλλά υπερσυγκεντρωμένος. Δεν διαχέεται για να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και την εσωτερική δυναμική. Οι δασμοί και οι περιορισμοί στο εμπόριο δεν είναι η λύση. Αντιθέτως, αυξάνουν τις τιμές και επιβαρύνουν τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά, που εξαρτώνται από φθηνά, μαζικά παραγόμενα προϊόντα.

Αν μια κυβέρνηση επιδιώκει άμεσα και ουσιαστικά αποτελέσματα, οφείλει να σχεδιάσει μια στοχευμένη πολιτική ανακατανομής. Η λύση είναι εσωτερική. Πρέπει να κινητοποιηθεί –με ισχυρά κίνητρα αλλά και στοχευμένα αντικίνητρα– το κορυφαίο 0,1%, ώστε να συμβάλει ενεργά στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του 99,9%.

Αν έχεις ήδη ένα δισεκατομμύριο, το δεύτερο δεν αλλάζει τη ζωή σου. Μπορεί όμως να αλλάξει τη χώρα σου και τον κόσμο γύρω σου. Και τελικά εσύ η ίδια να επωφεληθείς περισσότερο: να συνεχίσεις να δημιουργείς, να επενδύεις, να κερδίζεις, σε ένα περιβάλλον σταθερότητας, ασφάλειας και ειρήνης.

Η επαναπατρισμένη παραγωγή και η ενίσχυση της απασχόλησης συχνά προβάλλονται ως «χρυσή λύση». Στην πράξη, ωστόσο, είναι δυνητικά ανεφάρμοστη και σε κάθε περίπτωση ανεπαρκής για να καλύψει τις ανάγκες του συνόλου των ανέργων και των οικονομικά ευάλωτων.

Δεν μπορείς να «τραβάς» πίσω στην Αμερική τις παγκόσμιες επενδύσεις σου και να περιμένεις ο υπόλοιπος κόσμος να συνεχίσει να εμπιστεύεται το δολάριο, να επενδύει στις μετοχές σου, να κτίζει και να λειτουργεί εργοστάσια στην χώρα σου, να αγοράζει τα κρατικά σου ομόλογα και να εισάγει τα προϊόντα σου όπως σήμερα, χωρίς συνέπειες. Η παγκοσμιοποίηση δεν λειτουργεί α λα καρτ. Είτε συμμετέχεις είτε όχι. Και συμμετοχή σημαίνει αμοιβαιότητα και συνεργασία.

Επιπλέον, υπάρχει και το φαινόμενο της «καμπύλης μάθησης» (learning curve). Σε ώριμες και μεγάλης κλίμακας παραγωγικές δραστηριότητες –αυτοκινητοβιομηχανία, smartphones, μπαταρίες–, όσο μεγαλύτερος ο όγκος τόσο μικρότερο το κόστος. Οποιος έχει ήδη πιάσει το 60% της αγοράς, έχει ενσωματώσει εμπειρία, τεχνογνωσία, αυτοματισμό. Ακόμα και με την καλύτερη τεχνολογία δεν καλύπτεις το χαμένο έδαφος σε ρεαλιστικό χρόνο. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι για πολλά χρόνια θα καταλήξεις να παράγεις ακριβότερα αυτά που σήμερα εισάγεις φθηνότερα.

Αρα, αν είσαι η πιο διεθνοποιημένη οικονομία του κόσμου και έχεις ανάγκη τα φθηνά προϊόντα, η λογική δεν είναι η αυτάρκεια, αλλά η στρατηγική συνεργασία – ακόμα και με ανταγωνιστές όπως η Κίνα.

Η παγκοσμιοποίηση έχει ενοχοποιηθεί. Ομως δεν γεννά ανισότητες, απλώς μεγεθύνει τις ήδη υπάρχουσες. Είναι επιταχυντής: ενισχύει τη δημιουργικότητα, αποκαλύπτει τις αδυναμίες, τιμωρεί την αδράνεια. Είναι όμως και εργαλείο ισορροπίας και ειρήνης.

Φανταστείτε έναν κόσμο με τείχη, φανατισμό, ηγέτες χωρίς φρένα και πολλά όπλα στη διάθεσή τους. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να μην είναι ένα τέλειο σύστημα, είναι όμως ένα δίχτυ ασφαλείας.

Η τεχνολογία συν τω χρόνω αυξάνει πολύ την παραγωγικότητα και την απόδοση της οικονομίας. Παράλληλα όμως εισάγει μια νέα εποχή, δυνητικά πιο άνιση και λιγότερο ανθρωποκεντρική από ποτέ. Εποχή που θα συνθέσουν η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και της αυτοματοποιημένης, ρομποτικής εργασίας. Είναι η νέα ανατροπή, η επανάσταση που καθιστά δυνατή την παραγωγή με ελάχιστη ή μηδενική ανθρώπινη συμμετοχή. Δεν γνωρίζει σύνορα, δεν υπολογίζει θεσμούς ή κυβερνήσεις ούτε υπόσχεται δίκαιη κατανομή, παρά μόνο ταχύτητα, αποδοτικότητα και ισχύ.

Επιβάλλεται λοιπόν να διαμορφωθεί ένα νέο διεθνές πλαίσιο αμοιβαιότητας – ένα σύστημα που κατανέμει δίκαια τόσο τα οφέλη όσο και τις προκλήσεις της νέας παγκοσμιοποίησης, ενισχυμένης από τη νέα τεχνολογία. Και αυτό το πλαίσιο πρέπει να ξεκινήσει από εκεί που γεννήθηκε το Παράδοξο: από την ίδια την Αμερική.

---

Ο Αλέξανδρος Κουρής είναι επιχειρηματίας-παραγωγός

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News