Αφηγούμαι σε παρέα παλιών φίλων μια αστεία ιστορία της πρώιμης νιότης μου (κάτι σαν του πρώιμου Μεσαίωνα). Ημουν 19 ετών και έπινα φραπέ με έναν συμφοιτητή μου στο καφενεδάκι του Εθνικού Κήπου όταν μου επιτέθηκε μια πάπια (τότε τις είχαν ξαμολυμένες). Αρχισε να με τσιμπολογάει με το ράμφος της, όλος ο «κήπος» έπεσε κάτω από τα γέλια, εγώ κρύφτηκα πίσω από κάτι θάμνους, η πάπια μου ξαναόρμηξε κ.τ.λ.

Τυχαίνει ο συμφοιτητής που ήταν εκείνο το πρωινό παρών να ακούει και τώρα που περιγράφω γλαφυρότατα την ιστορία. «Δεν ήμουν εγώ τότε εκεί», μου ρίχνει την τσεκουριά. Τον κοιτάζω προσβεβλημένη. Τυχαίνει η «ιστορία της πάπιας» να είναι τόσο ατόφια μέσα στο μυαλό μου που οιαδήποτε αμφισβήτηση φαντάζει εξοργιστική.

Ρίχνω μια δολοφονική ματιά στον βδελυρό αμνήμονα που τόλμησε να σπείρει την αμφιβολία στο παρελθόν μου. Σκέφτομαι ότι έχει πέσει θύμα αυτού που ο αργεντινός συγγραφέας Χούλιο Κορτάσαρ αποκαλεί «θραύσματα μνήμης, μικρές παραποιήσεις που φυτρώνουν κάτω από τις αναμνήσεις μας». Ή μήπως εγώ έχω «ξεκουτιάνει» και θυμάμαι άλλα αντ’ άλλων;

Αραγε τι θα θυμόμαστε στο μέλλον από το 2023; Θα είναι το έτος της 7^ης Οκτωβρίου και της αιματοχυσίας στη Γάζα; Το πιο θερμό στη σύγχρονη Ιστορία ή το έτος που πρωτοκυκλοφόρησαν στην Ελλάδα γάντια ειδικά «για οθόνη αφής»; (τουλάχιστον εγώ τώρα το εντόπισα). Θα είναι η χρονιά που πέθανε ο Βασίλης Καρράς ή μήπως η «Εποχή της Τέιλορ Σουίφτ» (όπως μαθαίνω ότι κηρύχθηκε με νόμο στην Πενσιλβάνια). Θα είναι το έτος των κοριών και τoυ ChatGPT; ‘Η μήπως θα είναι η χρονιά που η βία μεταξύ ανηλίκων χτύπησε κόκκινο;     

Ζήτω η Νοwstalgia

Μεταπανδημικώς, ο τρόπος που καταναλώνουμε το παρελθόν έχει αλλάξει άρδην. Λογικό, αφού έχει αλλάξει ο τρόπος που καταναλώνουμε τον χρόνο εν γένει. Ποιος θυμάται, αλήθεια, ότι  μόλις πέρυσι είδαμε Μουντιάλ με Αγιοβασίληδες στις κερκίδες; Κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να πει αν τείνουμε να μοιάζουμε με λιβελούλα (το είδος που επεξεργάζεται την κίνηση του χρόνου πιο γρήγορα) ή με αστερία (το είδος που επεξεργάζεται τον χρόνο πιο αργά).

Οι αναμνήσεις από την τριετία της Covid-19 έγιναν ένα με την «ομίχλη εγκεφάλου» που κατέπνιξε τότε ολόκληρο τον πλανήτη: οι περισσότεροι μπερδεύουν ακόμη σήμερα το 2020 με το 2021, κάποιοι αδυνατούν να προσδιορίσουν πότε ακριβώς συνέβησαν κομβικά γεγονότα της ζωής τους (μετά το δεύτερο lockdown; πριν το τρίτο εμβόλιο; όταν κόλλησε ο διευθυντής;), ο δε συμβίος μου αδυνατούσε μέχρι πρότινος να συνειδητοποιήσει ότι το 2024 έχουμε ξανά Ολυμπιακούς (αφού οι Ολυμπιακοί του 2020 έγιναν το 2021, και άλλα τέτοια υπερρεαλιστικά).

Κάπως έτσι επανατοποθετήθηκε και η νοσταλγία. Διαβάζω στο BBC τον νεοαφιχθέντα όρο «nowstalgia» («νοσταλγία για το τώρα»). Και αυτό απότοκο της πανδημίας, όταν σταματήσαμε να νοσταλγούμε τα ’60ς και τα ’80ς και αρχίσαμε αίφνης να μας λείπει το χθες, το την περασμένη εβδομάδα, το πριν ένα μήνα, το πριν από τον Μάρτιο του 2020.

Οπως ήταν φυσικό, το πήραν χαμπάρι και τα τμήματα μάρκετινγκ. Και αντί να γεμίζουν τα ράφια με σουβενίρ του παρελθόντος κάθε 20 με 30 χρόνια, όπως ήταν το σύνηθες (έτσι ώστε τα χθεσινά παιδιά να είναι σήμερα ενήλικες με αναμνήσεις και αγοραστική δύναμη), επισπεύδουν τις διαδικασίες. Η Ηasbro επαναλάνσαρε π.χ. φέτος το καλοκαίρι τον περίφημο Furby (του 1998), ενώ οι Gen Zers ήδη πάσχουν από μια καλπάζουσα «Y2K νοσταλγία» (όπου Υ2Κ είναι το 2000): μόδα, μουσική, σειρές. Ξαφνικά βλέπεις τη δεκατετράχρονη κόρη σου ντυμένη α λα Μπρίτνεϊ Σπίαρς και θέλεις να ουρλιάξεις.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για μια προσπάθεια της νέας γενιάς να βρει σε ένα κοντινό, εξωραϊσμένο παρελθόν ένα καταφύγιο από την αβεβαιότητα ενός παρόντος που μοιάζει με κινούμενη άμμο. Κάποιοι, μάλιστα, επισημαίνουν την επιθυμία των νέων να «ξαναζήσουν το παρελθόν καλύτερα».

Τα σόσιαλ μίντια σιγοντάρουν (όπως κάνουν σχεδόν σε όλες τις μόδες και σε όλες τις παθογένειες). Δεν χρειάζεται πια να ψαχουλεύεις μπαούλα και ανήλιαγες αποθήκες. Η τελευταία πυροδότηση της νοσταλγίας σου βρίσκεται μόλις ένα δακρύβρεχτο ποστ μακριά.

Προσωπικό παρελθόν

Τι θα θυμόμαστε, άραγε, ο καθένας προσωπικά από το 2023; Είναι η χρονιά που η κόρη μου έγινε φοιτήτρια; ‘Η η χρονιά που μια πρώην συνάδελφος έφυγε έγκυος από τη ζωή; Είναι το έτος που αντίκρισα την άχρονη Τίλντα Σουίντον να αλλάζει φορτωμένα Ιστορία κοστούμια από ταινίες του Παζολίνι; Θα είναι το 2023 μου ένα γλυκό καλοκαιρινό απόβραδο στη Σύρο ή ένα σκληρό κυριακάτικο πρωινό του Σεπτεμβρίου στο κέντρο της Αθήνας; Τι θα επιλέξω να κρατήσω; Τι θα επιλέξω να ξεχάσω; Ποια ανάμνηση θα μπασταρδέψω για να μπορέσω να την αντέξω στο μέλλον;

«Παράγουμε ασταμάτητα παρελθόν», ολοκληρώνω αυτή την τελευταία στήλη της χρονιάς με ένα απόσπασμα από το «Χρονοκαταφύγιο» του Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ (εκδ. Ικαρος): «Είμαστε εργοστάσια παρελθόντος. Ζωντανές μηχανές παρελθόντος, τι άλλο; Τρώμε χρόνο και παράγουμε παρελθόν. Ούτε ο θάνατος είναι λύση. Ο άνθρωπος έχει φύγει αλλά το παρελθόν του έχει μείνει. Πού πάει μετά από ολ΄αυτά το προσωπικό μας παρελθόν; Το εξαγοράζει κανείς, το συλλέγει, το πετάει;»

Αίσιον και ευτυχές το 2024!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News