Οταν οι δημοσκοπήσεις, οι έρευνες, οι κάθε είδους μετρήσεις δεν είχαν ακόμη την πρωτοκαθεδρία στη δημόσια ζωή και η Δικαιοσύνη διέθετε διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα σημερινά, υψηλό κύρος αν μη τι άλλο, κυκλοφορούσαν ιστορίες ενισχυτικές του θεσμού, φήμες, ανέκδοτα, πληροφορίες, που αποκτούσαν την εμβέλεια μύθου.

Ισως η πιο ωραία από αυτές ήθελε στα τέλη της δεκαετίας του ’20, με τον Ελευθέριο Βενιζέλο να ζητεί από τον Αντώνιο Ζηλήμονα, πρόεδρο του Αρείου Πάγου (επί 11 συναπτά έτη) και προσωπικό φίλο του, να τον επισκεφθεί στο πρωθυπουργικό γραφείο. Ο Ζηλήμων αρνήθηκε: «Πείτε, παρακαλώ, στον κύριο Πρωθυπουργό ότι ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, από της ογδόης πρωινής μέχρι της τρίτης απογευματινής, βρίσκεται στο γραφείο του εργαζόμενος. Θα θεωρήσει μεγάλη τιμή του αν ο Πρωθυπουργός τον επισκεφθεί».

Η απόσταση που χωρίζει αυτό το χθες από το σήμερα προκαλεί καίρια ερωτήματα, συμπυκνωμένα στο εξής ένα: ποιος είναι, εν τέλει, ο καλός δικαστής; Υφίσταται ορισμός του; Πόσο απαιτητικός είναι ο ρόλος του με σύγχρονους όρους; Μπορεί να ανταποκριθεί ο μέσος λειτουργός σε αυτές τις απαιτήσεις;

Το Chat GPT αραδιάζει κοινοτοπίες. Πρέπει να διαθέτει νομική εξειδίκευση και γνώση, επικοινωνιακές δεξιότητες, να τον χαρακτηρίζουν  ακεραιότητα και ηθική, μπλα, μπλα, μπλα… Η απάντηση που θα πάρεις εξαρτάται πάντα από το ποιον θα ρωτήσεις. Οι περισσότεροι πολίτες που έχουν ανοιχτές υποθέσεις στα δικαστήρια θα προτάξουν την ταχύτητα, το πόσο γρήγορα θα ξεμπερδέψουν από το όχι και τόσο ελκυστικό περιβάλλον των δικαστηρίων. Ενδεχομένως να χαρακτηρίσουν καλό ή κακό έναν δικαστή και από τη συμφέρουσα ή μη για τους ίδιους έκβαση της υπόθεσής τους.

Οι ίδιοι οι δικαστές φαίνεται να θέτουν ψηλά τα «καλά νομικά» (διόλου αυτονόητο), το επιστημονικό κύρος των συναδέλφων τους, ενίοτε και τις διοικητικές ικανότητές τους. Οι δικηγόροι-συλλειτουργοί προκρίνουν μαζί με τις νομικές γνώσεις και τους ήπιους τόνους, χαρακτηριστικό που τους επιτρέπει να κάνουν τη δουλειά τους, καθώς στρώνει χαλί για τη συνύπαρξη εντός της δικαστικής αίθουσας.

Οι πολιτικοί προϊστάμενοι εκτιμούν πάντα τη διάθεση συνεργασίας, την ευελιξία, την ευστροφία στην αντιμετώπιση περίπλοκων καταστάσεων – ιδίως όταν μιλάμε για διευθύνοντες τα δικαστήρια. Οι σκεπτικιστές εμμένουν στο «ανάστημα» του λειτουργού, σε προσωπικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με το ήθος, την αντίσταση σε πειρασμούς και πιέσεις.

Οι σκεπτικιστές, όμως, είναι πια πολλοί. Παρεισφρέουν σε όλες τις κατηγορίες, και δη σε αυτή των πολιτών. Η ανεξαρτησία των δικαστών είναι η παράμετρος εκείνη που μπορεί και προσδίδει υπόσταση στην έννοια της Δικαιοσύνης, και έχει τη δύναμη να γαληνέψει χαροκαμένους, πρόσωπα όπως οι συγγενείς θυμάτων στα Τέμπη ή στο Μάτι.

Μερικές προσωπικές σκέψεις, ορμώμενη και από την επιστημονική ημερίδα με θέμα τη «Δικαστική Ανεξαρτησία» που συνδιοργάνωσε η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων και η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας στο Πνευματικό Κέντρο του δήμου Αθηναίων την Πέμπτη 19 Ιουνίου.

– Ασφαλώς και δεν είναι όλοι οι δικαστές «διαμάντια», φαίνεται όμως μέσα από πανευρωπαϊκή έρευνα για την Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης (στην οποία συμμετείχαν 19.000 δικαστές) ότι οι έλληνες λειτουργοί διατυπώνουν αίτημα προστασίας τους – τα στοιχεία παρέθεσε ο Χρ. Σεβαστίδης, πρόεδρος της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων. Μόνο το 26% των δικαστών πολιτικής και ποινικής Δικαιοσύνης θεωρεί ότι το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο (στον Αρειο Πάγο) διαθέτει επαρκείς μηχανισμούς προστασίας της ανεξαρτησίας τους – το αντίστοιχο ποσοστό στους διοικητικούς δικαστές φτάνει το 59%.

– Από την άλλη πλευρά, συμβαίνουν τα εξής αντιφατικά: τρεις στους δέκα (33%) λειτουργούς της πολιτικής και ποινικής Δικαιοσύνης και ένας-δυο (15%) της διοικητικής Δικαιοσύνης εκτιμούν ότι οι προαγωγές δεν βασίζονται σε αξιοκρατικά κριτήρια. Συμπεραίνω ότι οι επτά και οκτώ-εννιά στους δέκα, αντιστοίχως, είναι ικανοποιημένοι, καθώς δεν ανέρχονται ανίκανοι συνάδελφοί τους, «φελλοί».

– Ομοίως, χαμηλά ποσοστά –14% των δικαστών πολιτικής και ποινικής Δικαιοσύνης και 2% των διοικητικών δικαστών– ανέφεραν ότι υπήρξαν θύματα ή δέχτηκαν απειλές πειθαρχικής κύρωσης λόγω έκβασης υπόθεσης. Τουτέστιν, ζούμε σε δημοκρατική χώρα και όχι σε κράτος της Λατινικής Αμερικής, στην οποία μάλιστα έκανε πολύ γλαφυρή αναφορά ο γερμανός αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Δικαστών, Ρόλαντ Κέμπφλε, θυμίζοντας ότι στη Γουατεμάλα πυροβολούν δικαστές, αλλά και τους ρίχνουν βόμβες κατακέφαλα από ελικόπτερα…

Ούτε καν Πολωνία, θυμίζουμε, όπως θέλουν κάποιοι κατά καιρούς να υπονοούν. Εδωσε το μέτρο ο καθηγητής Γιάννης Κτιστάκις, δικαστής – πρόεδρος τμήματος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αναπληρωτής καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης, αναφέροντας υπόθεση πολωνής λειτουργού από την οποία ο προϊστάμενος του οικείου εφετείου αφαίρεσε 72 (!) υποθέσεις, χωρίς αιτιολογία, με προφανέστερη αιτία τη διατύπωση προσωπικών της απόψεων μη αρεστών στον ίδιο και την παρέα του.

– Το πρόβλημα –για τους δικαστές, πάντα– συνθέτουν ακόμη μια φορά μιντιάρχες και δημοσιογράφοι, με το 40% των ελλήνων λειτουργών να θεωρεί ότι οι αποφάσεις τους επηρεάζονται από παρεμβάσεις των ΜΜΕ, «ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη» κατά τον κ. Σεβαστίδη. Τροφή για σκέψη.

– Η αδιαβροχοποίηση των δικαστών, η ανεξαρτησία τους, προστατεύεται από τη Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά και συνιστά απαίτηση του ίδιου του Στρασβούργου – το τόνισε ο κ. Κτιστάκις.

Και επειδή η ανεξαρτησία απαιτεί γνώση και η γνώση είναι δύναμη, οι δικαστές δεν έχουν παρά να ισχυροποιήσουν τη θέση τους, μεριμνώντας, κάποιοι από αυτούς, να εξοπλιστούν με «πληροφορία». Δεν μπορεί να βλέπει έγγραφο στην αγγλική γλώσσα ο λειτουργός και να λέει δημόσια, κατά την ακροαματική διαδικασία, ότι αυτό είναι στα «ξένα». Δεν γίνεται να μην έχει γνώση βασικών εννοιών και να απορεί όταν ακούει για Bauhaus και Instagram. Οπως εύστοχα είχε πει ο Δημήτρης Λινός, πάλαι ποτέ Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου (το θύμισε ο πρ. πρόεδρος του ΔΣΑ Αντώνης Ρουπακιώτης στην ημερίδα), ο δικαστής δεν μπορεί να είναι αναχωρητής, αποκομμένος από την κοινωνική πραγματικότητα, απομονωμένος στον νομικό κόσμο του.

– Ισως ήρθε η στιγμή η νομοθετική κίνηση Φλωρίδη για «άνοιγμα» στους δικαστές ως προς τον τρόπο επιλογής της ηγεσίας τους με σχετική γνωμοδότηση να γίνει αφετηρία και επόμενων αλλαγών. Με πυρήνα τη σύνθεση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, ο κ. Ρουπακιώτης επανέφερε τη συζήτηση και για τυχόν εξωδικαστικά μέλη. Αυτή, άλλωστε, είναι η διεθνής τάση.

– Ενδεχομένως το πιο σημαντικό, μέσα από το ακραίο παράδειγμα της Πολωνίας – το είπε ο κ. Κέμπφλε: οι πολωνοί δικαστές ομολόγησαν πως ήταν περιχαρακωμένοι στο παρελθόν, αδιαφορώντας για την κοινή γνώμη, κοιτώντας τη «δουλειά» τους και μόνον αυτή. Παραδέχθηκαν εκ των υστέρων το λάθος τους. Τώρα πηγαίνουν σε σχολεία και μιλούν για το λειτούργημά τους. Επιχειρούν να γαλουχήσουν τις νέες γενιές με την αντίληψη περί διάκρισης των εξουσιών. Θα ήταν δυσκολότερο να τους κάνει ζημιά η όποια κυβέρνηση αν το είχαν κάνει νωρίτερα. Το παράθυρο στον κόσμο, η λογοδοσία, η εμπέδωση κουλτούρας γύρω από τα δικαστικά είναι δικλίδες ασφαλείας. Ο καλός δικαστής την έχει ανάγκη την «κοινή γνώμη».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News