Οι επιθέσεις του Ισραήλ στο Ιράν ξεκίνησαν πριν από την αυγή της 13ης Ιουνίου και περιλάμβαναν στοχευμένα χτυπήματα στα σπίτια κορυφαίων επιστημόνων του Ιράν. Σκοτώθηκαν άτομα που εργάζονταν για δεκαετίες στο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Οι επιθέσεις ήταν ταυτόχρονες, ώστε να μην επιτρέψουν στους στόχους τους να μεταφερθούν σε κρυφές τοποθεσίες.

Η επίθεση στους επιστήμονες θεωρείτο τόσο απίθανη, που οι ίδιοι οι εμπνευστές της την αποκάλεσαν «Επιχείρηση Νάρνια», από το φανταστικό μυθιστόρημα του Σι Τζέι Λιούις. Οπως αποκαλύπτει η Wall Street Journal, οι δολοφονίες ήταν το αποκορύφωμα δεκαπενταετούς προσπάθειας για την εξάλειψη ενός από τα πιο πολύτιμα «περιουσιακά στοιχεία» του Ιράν – του κορυφαίου κλιμακίου επιστημόνων, που εργάζονταν σε ένα μυστικό πρόγραμμα για ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από το 2003.

Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ισχυρίστηκε ότι η εξόντωση των επιστημόνων πήγε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πολλά χρόνια πίσω. Οι περισσότεροι από τους συνολικά τουλάχιστον έντεκα ανθρώπους που σκοτώθηκαν μέχρι την έναρξη ισχύος της εκεχειρίας, είχαν πρακτική εμπειρία στην κατασκευή και τις δοκιμές εξαρτημάτων πυρηνικών κεφαλών – συστήματα πυροδότησης, ισχυρά εκρηκτικά, και πηγές νετρονίων που πυροδοτούν την αλυσιδωτή αντίδραση.

Αλλά το Ιράν, σύμφωνα με την WSJ, έχει μεταβιβάσει μεγάλο μέρος της πυρηνικής εμπειρογνωμοσύνης του σε μια νέα γενιά επιστημόνων. Οι νέοι αυτοί ειδικοί ενδέχεται να είναι σε θέση να αναβιώσουν το πληγέν πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας τους.

Από το 2003, όταν η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας αποκάλυψε την ύπαρξη του προγράμματος, ισραηλινοί και δυτικοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι ο εμπλουτισμός ουρανίου του Ιράν συνεχίζεται με πιο αποσπασματικό τρόπο. Μεγάλο μέρος του προγράμματος περιορίζεται σε μελέτες και μοντελοποίηση υπολογιστών – πάντα προσεκτικά σχεδιασμένα ώστε να εξηγούνται ως συμβατικές στρατιωτικές εργασίες.

Μία εβδομάδα μετά τις επιθέσεις της 13ης Ιουνίου, το Ισραήλ χρησιμοποίησε ένα drone για να σκοτώσει έναν άλλο επιστήμονα, που δεν κατονομάζεται, και κρατούνταν σε ένα υποτιθέμενα ασφαλές σπίτι στην Τεχεράνη. Παράλληλα, σύμφωνα με τη WSJ, την περασμένη εβδομάδα, το Ισραήλ ανακοίνωσε τον βομβαρδισμό της έδρας του SPND –του νέου πυρηνικού προγράμματος του Ιράν– στην Τεχεράνη.

Οι φονικές αεροπορικές επιδρομές ήταν οι πρώτες που στόχευαν τους πυρηνικούς επιστήμονες του Ιράν από το 2020, όταν ο Μοσέν Φαχριζαντέχ πυροβολήθηκε με τηλεχειριζόμενο όπλο – ενώ το Ισραήλ δεν έχει αρνηθεί, ούτε έχει επιβεβαιώσει ποτέ τον ρόλο του στους θανάτους πέντε ιρανών πυρηνικών επιστημόνων μεταξύ 2010 και 2020.

Ανάμεσα στους σημαντικότερους στόχους των επιθέσεων της 13ης Ιουνίου ήταν ο Φερεϊντούν Αμπάσι-Ντεβάνι, πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας του Ιράν και ένας από τους ιδρυτές του πυρηνικού προγράμματός του. Πρόκειται για τον διευθυντή και ανώτερο σύμβουλο του προγράμματος, του οποίου το επιστημονικό έργο επικεντρώνεται στην ανάπτυξη εκκινητών νετρονίων – που πυροδοτούν νετρόνια στον πυρήνα του ατόμου για να προκαλέσουν αλυσιδωτή αντίδραση.

Ο Αμπάσι-Ντεβάνι είχε επιζήσει μιας δολοφονικής απόπειρας με βόμβα στο αυτοκίνητό του το 2010 – την ίδια ημέρα που σκοτώθηκε ένας άλλος ιρανός πυρηνικός επιστήμονας. Σε πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη, ο δολοφονηθείς επιστήμων είχε επιβεβαιώσει ότι η χώρα του έχει όλες τις απαραίτητες γνώσεις για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. «Αν μου ζητήσουν να κατασκευάσω μια βόμβα, είμαι σε θέση να το κάνω», είχε πει χαρακτηριστικά.

Ενας άλλος από τους δολοφονηθέντες επιστήμονες ήταν ο Μοχάμεντ Μεχντί Τεράντσι, ο οποίος ηγήθηκε μιας μονάδας υπό τον Φαχριζαντέχ που επικεντρωνόταν στα ισχυρά εκρηκτικά, απαραίτητα για την πυροδότηση ενός πυρηνικού όπλου, όπως αναφέρει στην Wall Street Journal το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών. Αργότερα έγινε καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του φημισμένου Πανεπιστημίου Σαχίντ Μπεχεστί, όπου εργαζόταν μεγάλος αριθμός πυρηνικών επιστημόνων του Ιράν.

Ενας από τους τελευταίους στόχους των ισραηλινών επιθέσεων, ο Σαγιέντ Σεντίγκι Σαμπέρ, ήταν επικεφαλής του ομίλου Shahid Karimi – ο οποίος διαχειρίζεται έργα που σχετίζονται με εκρηκτικά για το πρόγραμμα SPND. Του είχαν επιβληθεί οικονομικές κυρώσεις στις 12 Μαΐου, μόλις έναν μήνα πριν από τις ισραηλινές επιθέσεις. Αντίστοιχες κυρώσεις είχαν επιβληθεί τόσο στους Αμπάσι-Ντεβάνι και Τεράντσι, όσο και στον όμιλο Shahid Karimi.

Αλλά ίσως η σημαντικότερη συνέπεια των δολοφονιών, σύμφωνα με όσα λένε αναλυτές στην WSJ, ήταν ότι χτυπώντας τους επικεφαλής επιστήμονες του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, οι Ισραηλινοί κατάφεραν να πλήξουν συνολικά το επιστημονικό δυναμικό της χώρας, διασπείροντας φόβο στην κοινότητά τους.

Υπάρχουν, βέβαια, και αναλυτές που πιστεύουν ότι το Ιράν είχε αναπτύξει ένα εξελιγμένο σύστημα για τη διατήρηση και την προώθηση της εμπειρογνωμοσύνης του στα πυρηνικά όπλα. Αυτό το σύστημα επιτρέπει στο πυρηνικό του πρόγραμμα να προχωρήσει ακόμη και όταν οι κορυφαίοι επιστήμονές του έχουν δολοφονηθεί.

Από την άλλη, τα κατά καιρούς χτυπήματα των Ισραηλινών είναι εντυπωσιακής ακρίβειας. Το 2018, κομάντο έκαναν έφοδο και κατέστρεψαν την τοποθεσία στην οποία το Ιράν διατηρούσε τα πυρηνικά αρχεία του προγράμματός του από το 2003 (μαζί με τα μελλοντικά του σχέδια), ενώ παράλληλα κατέστρεψαν και τον παλαιότερο εξοπλισμό του ιρανικού πυρηνικού οπλοστασίου – μεταξύ του οποίου και αδήλωτο εμπλουτισμένο ουράνιο, που βρισκόταν κάτω από το κτίριο των αρχείων.

Το Ιράν χρησιμοποιεί τα πανεπιστήμιά του για να συντηρεί τις πυρηνικές φιλοδοξίες του τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Δύο από τους επιστήμονες που σκοτώθηκαν στις επιθέσεις της 13ης Ιουνίου, ο Αχμαντρεζά Ζολφαγκάρι και ο Αμπντουλχαμίντ Μινουτσέρ, δίδασκαν σε αυτά τα ιδρύματα.

Το 2024 οι δυο τους δημοσίευσαν ένα άρθρο σε κορυφαίο διεθνές πυρηνικό περιοδικό, στο οποίο χρησιμοποίησαν προηγμένη υπολογιστική μοντελοποίηση για να δείξουν πώς συμπεριφέρονται οι πηγές νετρονίων σε μια αλυσιδωτή αντίδραση. Πρόκειται για πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για ειρηνικούς σκοπούς –όπως η κατασκευή ενός ενεργειακού πυρηνικού αντιδραστήρα– είτε για την ενεργοποίηση μιας αλυσιδωτής αντίδρασης σε ένα πυρηνικό όπλο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News