Η κληρονομικότητα επηρεάζει το μελλοντικό μας βάρος, όμως οι γενετιστές λένε πως αυτό δεν μας λέει και πολλά πράματα. Παράδειγμα τα πανομοιότυπα δίδυμα με διαφορετικό όμως βάρος το καθένα. Οπότε, τι μετράει τελικά γι΄ αυτή τη διαφοροποίηση;

Οι αλλαγές στο εντερικό μικροβίωμα, δηλαδή στο σύνολο των 100 τρισεκατομμυρίων μικροβίων που ζουν στα σπλάχνα του καθενός μας, είναι η μία πιθανότητα. Η άλλη είναι οι λεγόμενες επιγενετικές μετατροπές ή αλλιώς μεταβολές στη δραστηριότητα των γονιδίων. Οι μεταβολές εμφανίζονται όταν τα μόρια προσκολλώνται στο DNA ή κάποιες πρωτεΐνες τυλίγονται γύρω του, «ανάβοντας» ή «σβήνοντας» ολόκληρα υποσύνολα γονιδίων.

Οι επιγενετικές αυτές μετατροπές προκαλούνται από το περιβάλλον και περνούν από γενιά σε γενιά. Μια τέτοια μετατροπή, σε μαζική μάλιστα κλίμακα, σημειώθηκε στη διάρκεια του «Χειμώνα της Πείνας» στην Ολλανδία του 1944, όταν οι Ναζί άρπαξαν όσα τρόφιμα βρίσκονταν στη χώρα και ο πληθυσμός άρχισε να λιμοκτονεί. Οι γυναίκες που ήταν έγκυοι τότε, γέννησαν παιδιά που όταν μεγάλωσαν έγιναν παχύσαρκοι ενήλικες.

Αυτό εξηγήθηκε από τη φτωχή διατροφή των γυναικών εκείνων, που είχε χρόνια και διαρκή επίδραση στο μεταβολισμό των παιδιών τους. Ωστόσο, ποιες επιγενετικές μετατροπές προκαλούν την παχυσαρκία παρέμενε για τους επιστήμονες μυστήριο.

Ετσι, όταν λίγο καιρό πριν ο φυσιολόγος Τζ. Αντριου Ποσπίσιλικ από το Ινστιτούτο Ανοσολογίας και Επιγενετικής «Μαξ Πλανκ» στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας με την ομάδα του πρόσεξαν ένα ασυνήθιστο μοντέλο αύξησης βάρους σε μεταλλαγμένα ποντίκια, σήμανε αμέσως συναγερμός.

Τα ποντίκια διέθεταν μόνο ένα αντίγραφο του γονιδίου Τrim28 και οι ερευνητές διαπίστωσαν πως τα περισσότερα από αυτά ήταν ή παχύσαρκα ή λιπόσαρκα, ενώ μόνον ελάχιστα βρίσκονταν στη μέση της κλίμακας βάρους.

Για να ανακαλύψουν πώς έγινε αυτό οι ερευνητές μέτρησαν τη γονιδιακή δραστηριότητα στα ποντίκια. Το Trim28 ελέγχει τη δραστηριότητα αρκετών άλλων γονιδίων, γεγονός που το καθιστά επιγενετικό μετατροπέα. Στα παχύσαρκα ποντίκια η δραστηριότητα ενός διαδραστικού συνόλου γονιδίων «έσβησε».

Προηγούμενες έρευνες είχαν ανακαλύψει πως ορισμένα από αυτά τα γονίδια διαχειρίζονταν το σωματικό βάρος, ενώ κάποια άλλα δραστηριοποιούνταν στα κύτταρα πάχους και στον υποθάλαμο, την περιοχή του εγκεφάλου που προκαλεί την πείνα. Η λειτουργία των γονιδίων παρέμενε αδιευκρίνιστη, όμως ο Ποσπίσιλικ και οι συνεργάτες του υπέθεσαν ότι το Trim28 δημιουργεί έναν επιγενετικό διακόπτη που μπορεί να ανάβει πράσινο φως στην παχυσαρκία εξουδετερώνοντας αυτά τα γονίδια.

Πώς όμως λειτουργεί αυτός ο μηχανισμός στην περίπτωση του ανθρώπου; Αλλωστε τα μεταλλαγμένα ποντίκια είχαν μόνο ένα αντίγραφο γονιδίου Trim28 ενώ ο άνθρωπος διαθέτει δύο. Για να το διαπιστώσουν πήραν δείγματα πάχους από παιδιά που νοσηλεύονταν σε νοσοκομεία για να εγχειριστούν. Η δραστηριότητα του Trim28 ήταν αφύσικα υποτονική σε όσα παιδιά ήταν παχύσαρκα.

«Υπάρχει ένα υποσύνολο παιδιών που οι μετρήσεις τους σχετικά με το Trim28 μοιάζουν πολύ με εκείνες των ποντικιών» λέει ο Ποσπίσιλικ στη Μιτς Λέσλι από το sciencemag.org. Οι επιστήμονες ανέλυσαν επίσης τα στοιχεία από 13 ζεύγη διδύμων που το ένα ήταν παχύσαρκο. Η δραστηριότητα του Trim28 ήταν πρακτικά ανύπαρκτη στα παχύσαρκα από τα δίδυμα εκείνα.

«Αυτή η μελέτη μάς δίνει έναν καινούργιο δυνητικό μηχανισμό για την παχυσαρκία» τονίζει η γενετική επιδημιολόγος Τζέιν Μακ Κάφερυ που δεν είχε σχέση με την έρευνα του Ποσπίσιλικ. Και όπως επισημαίνει, αυτό είναι καλό νέο για τους ερευνητές που ελπίζουν να προλάβουν ή να αναστρέψουν την κατάσταση αυτή. «Μπορεί να υπάρχουν πολλοί τύποι παχυσαρκίας και οι οποίοι να αντιδρούν σε διαφορετικές θεραπείες» καταλήγει.

«Το ερώτημα τώρα είναι ποιο είναι το κουμπί που βάζει σε κίνηση τον μηχανισμό της παχυσαρκίας» υπογραμμίζει ο Πάουλ Φράνκς, γενετικός επιδημιολόγος στο Πανεπιστημιακό Κέντρο Διαβήτη του Μάλμε στη Σουηδία. «Αν μπορούσαμε να βρούμε ποιο είναι, θα είχαμε κάνει το πρώτο βήμα ώστε να παρέμβουμε δραστικά και να λυτρώσουμε τους συνανθρώπους μας που υποφέρουν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News