Η συνάντησή μας έγινε δύο εβδομάδες μετά της χρεοκοπία της Thomas Cook και σαφώς επηρεασμένη από το γεγονός που προκάλεσε επείγουσες και μεσοπρόθεσμες ανάγκες, κατέδειξε ελλείψεις και έφερε προβληματισμό για τις νέες συνθήκες στη διεθνή και εγχώρια τουριστική αγορά.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος με υποδέχθηκε στα νέα γραφεία των Electra Hotels & Resorts. Ο ξενοδοχειακός όμιλος στον οποίο είναι Διευθύνων Σύμβουλος διανύει και αυτός τη μετάβασή του στη νέα εποχή.

Η επικαιρότητα μού επιτάσσει την πρώτη ερώτηση: Η Thomas Cook άνοιξε το «κουτί της Πανδώρας»;

Δεν υιοθετεί τον χαρακτηρισμό. Ομως επιβεβαιώνει ότι η πάλαι ποτέ άποψη ότι «οργανισμοί τεράστιοι είναι too big to fail», δεν υφίσταται πια, σε συνέχεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της διευρυμένης παγκοσμιοποίησης στην οικονομία. «Ο ελληνικός τουρισμός ήταν ανέκαθεν δεμένος, στη συντριπτική του πλειοψηφία, ειδικά το κυρίως προϊόν του, με τους μεγάλους Tour Operators. Πάντα υπήρχε μία σιγουριά ότι η δουλειά θα είναι διασφαλισμένη και το ρίσκο μειωμένο. Τώρα είδαμε ότι αυτό που θεωρούσαμε ως βεβαιότητα χαμηλού ρίσκου, δεν ισχύει πλέον. Οι μεγάλοι Tour Operators είναι και αυτοί τρωτοί, όπως και όλες οι επιχειρήσεις υπό κακή διαχείριση ή όταν αλλάζουν οι συνθήκες της οικονομίας ή και όταν οι τάσεις σε ξεπερνούν. Με βάση αυτό το δεδομένο, πέρα από τον προβληματισμό, πρέπει να δούμε πιο σοβαρά, στρατηγικά πώς εξελίσσονται πλέον τα πράγματα στον παγκόσμιο τουρισμό και τι πρέπει να κάνουμε εμείς σαν χώρα. Οχι για να αλλάξουμε κατεύθυνση ή να μηδενίσουμε το ρίσκο, αλλά για να πετύχουμε τη διασπορά του. Ενα είναι σίγουρο πάντως: ό,τι γνωρίζαμε πριν από λίγα χρόνια παύει να υφίσταται και μετασχηματίζεται. Και αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση», τονίζει.

Η Thomas Cook άφησε ένα μεγάλο κενό σε έσοδα που δεν θα εισπραχθούν, κρατήσεις που δεν θα πραγματοποιηθούν και πτήσεις που δεν θα δρομολογηθούν. Πώς θα καλυφθεί;

«Κάναμε μια πάρα πολύ μεγάλη προσπάθεια σαν ΣΕΤΕ από τα ξημερώματα της Δευτέρας που έγινε γνωστή η στάση πληρωμών της Thomas Cook UK, να δείξουμε στην κυβέρνηση ότι το πρόβλημα είναι συστημικό», απαντά, τονίζοντας τον πολλαπλασιαστή του τουρισμού στην οικονομία, το μέγεθος της Thomas Cook και τη χρονική στιγμή της πτώχευσης – στο τρίμηνο της μεγάλης παραγωγής για τον ελληνικό τουρισμό. Και προσθέτει:

«Αυτό το πρόβλημα θα έχει μεγάλες μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Οχι μόνο άμεσες Καταρχάς ζητήθηκαν μέτρα άμεσης ανακούφισης, για τη διασφάλιση ρευστότητας στις τουριστικές επιχειρήσεις «για να αντιμετωπίσουν άμεσες ανάγκες (μισθοδοσίες, κάλυψη προμηθευτών κλπ.) και ίσως και την πιθανότητα να λειτουργήσουν και τον Οκτώβριο».

Τώρα είδαμε ότι αυτό που θεωρούσαμε ως βεβαιότητα χαμηλού ρίσκου, δεν ισχύει πλέον. Οι μεγάλοι Tour Operators είναι και αυτοί τρωτοί

«Ο άλλος άξονας _ συνεχίζει _  αφορά στην εξέλιξη του ζητήματος, με προβλήματα που θα έχουν να κάνουν με την αλυσίδα των προμηθευτών που συνδέονται με αυτές τις επιχειρήσεις, αλλά και το πώς θα καλυφθεί το χαμένο έδαφος την επόμενη χρονιά. Γιατί η Thomas Cook διακινούσε στην Ελλάδα μεταξύ του 1 και 1,2 εκατ. ανθρώπων. Σαφώς και ένα μεγάλο ποσοστό θα καλυφθεί από άλλους Tour Operators, άγνωστο με ποια τιμή. Η εμπειρία και η διαπραγματευτική πρακτική λέει ότι θα είναι σαφώς χαμηλότερη, καθώς οι Tour Operators βλέποντας το κενό και τη δεινή διαπραγματευτική θέση των επιχειρήσεων και ειδικά των ξενοδοχείων, θα πιέσουν τις τιμές προς τα κάτω. Πρέπει λοιπόν να δούμε ποιο κομμάτι θα καλυφθεί και ποιο όχι. Θα πρέπει να σχεδιαστούν οι κατάλληλες προωθητικές ενέργειες, ώστε να μην υστερήσουμε τουλάχιστον την επόμενη χρονιά από αυτό που είχαμε προδιαγράψει. Γιατί τα δημοσιονομικά της χώρας παραμένουν σε πάρα πολύ στενό πλαίσιο και οποιαδήποτε υστέρηση στα έσοδα δημιουργεί κενό το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί με άλλο τρόπο», καταλήγει.

Ο ίδιος, σε σχόλιό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόνισε πόσο αυτή η αρνητική εξέλιξη θα πρέπει να σηματοδοτήσει την αλλαγή νοοτροπίας σε επιχειρήσεις και προορισμούς για το μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα. Πώς;

«Ημουν και είμαι της άποψης ότι τα πάντα ξεκινούν από τον ιδιωτικό τομέα. Είναι αυτός που έχει την ευελιξία, έχει συνήθως το όραμα και προχωρά τις αλλαγές, ελπίζοντας οι εκάστοτε κυβερνήσεις να ακολουθήσουν. Εκανα μία ανάρτηση πριν από μια εβδομάδα, στην οποία – επειδή ήταν και περιορισμένοι οι χαρακτήρες για να αναπτύξω τη σκέψη μου – μίλησα για ένα νέο μοντέλο, το οποίο θα ξεφύγει από το non-branded commoditized προϊόν. Αυτό καταλαβαίνω ότι από ένα μέρος των επιχειρήσεων και των επιχειρηματιών παρεξηγήθηκε, γιατί φαινόταν ότι αποδομεί τον τρόπο που χτίστηκε όλες τις τελευταίες δεκαετίες το τουριστικό προϊόν. Επ’ ουδενί δεν ήθελα να αποδομήσω πολύ σοβαρές προσπάθειες που έχουν γίνει και έχουν δημιουργήσει σε πολλά μέρη της χώρας και, κυρίως, στους προηγμένους τουριστικούς προορισμούς, πολύ καλά προϊόντα τα οποία απευθύνονται σε αυτό τον μαζικό τουρισμό»

Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ υπογραμμίζει εδώ ότι «οι αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν με το πάτημα ενός κουμπιού και η κάθε μικρή ξενοδοχειακή επιχείρηση να αποκτήσει ξαφνικά ταυτότητα και δική της πελατεία. Σίγουρα όμως μπορούμε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε από τις πιο πετυχημένες επιχειρήσεις προς τα κάτω, ότι πρέπει να αλλάξουμε κάποια πράγματα στο μοντέλο μας. Βλέπουμε πάρα πολλές επενδύσεις ιδιωτικές την τελευταία δεκαετία, παρά την κρίση, στον χώρο του τουρισμού. Κάνω μια απλοϊκή σκέψη: ένας ξενοδόχος που πάει πολύ καλά σε μια περιοχή, γιατί θα πρέπει το ζητούμενό του να είναι πώς θα προσθέσει άλλα 100, 250 ή 500 δωμάτια στο προϊόν που ήδη έχει, για να διευρύνει το συμβόλαιο με τον Tour Operator; Αντ’ αυτού, γιατί να μην κοιτάξει να αξιοποιήσει την επιτυχία αυτή διαφοροποιώντας λίγο το προϊόν του, σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις της περιοχής οι οποίες δεν είχαν την ίδια επιτυχία ή στρατηγική; Το λέω αυτό γιατί το έχουμε δει: δεν ψάχνουμε στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή να δημιουργήσουμε χιλιάδες Costa Navarino ή Sani/Ikos. Αυτές είναι μοναδικές και αξιέπαινες περιπτώσεις, καμαρώνουμε ως Ελληνες γι΄αυτές και έχουν βοηθήσει πάρα πολύ στο branding της χώρας μας, πέρα από τους προορισμούς στους οποίους δραστηριοποιούνται. Όμως, υπάρχουν μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν επενδύσει τα κέρδη των τελευταίων πετυχημένων ετών του τουρισμού μας, για να δημιουργήσουν μία δική τους ταυτότητα. Ή για να ενισχύσουν την ταυτότητα της περιοχής στην οποία δραστηριοποιούνται. Και αυτές οι επιχειρήσεις, με την επένδυση που έκαναν, η οποία δεν ήταν μόνο σε ντουβάρια, κατάφεραν να αυξήσουν και τις τιμές τους, να διαφοροποιήσουν λίγο την πελατεία τους, να μπορέσουν να απεμπλακούν λίγο από την αποκλειστικότητα του ενός Tour Operator, με συνέπεια να μπορούν να είναι και πιο ανθεκτικές σε τέτοιου είδους κοσμοϊστορικά γεγονότα, όπως είναι η χρεοκοπία ενός μεγάλου τουριστικού οργανισμού. Αυτό έγραψα και αυτό εννοώ. Επ’ ουδενί δεν μπορούμε να αποδομήσουμε ό,τι υπάρχει, το οποίο έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια, με πολύ κόπο και πολλή επένδυση, όμως πρέπει να παρακολουθούμε τις εξελίξεις».

Δεν υπάρχει στρατηγική ή μέθοδος να βάλεις πτήσεις σε έναν προορισμό με τη λογική, άμα φέρω κόσμο θα λειτουργήσουν και οι επιχειρήσεις. Το ανάποδο πρέπει να συμβεί

Αυτό φιλοδοξεί να κάνει το συνέδριο του ΣΕΤΕ, στις 17 Οκτωβρίου, το δεύτερο στη σειρά των αναμορφωμένων συνεδρίων του Συνδέσμου. Πέρυσι έδειξε τα καινούρια trends του τουρισμού και τι διαφορετικό υπάρχει. Φέτος έχει τίτλο: Redefining Realities: #someREACTdifferent. «Προχωράμε στην πρακτική εφαρμογή αυτών των διαφορετικών τάσεων. Θέλουμε να δείξουμε τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά πλέον για να περάσουμε σε αυτή την επόμενη μέρα», εξηγεί ο κ. Ρέτσος.

Παράλληλα, με τα Περιφερειακά συμβούλια, ο Σύνδεσμος προσπαθεί να μυήσει τους τοπικούς παράγοντες και τουριστικούς επιχειρηματίες στα νέα ζητούμενα. «Εχουμε κάνει σε 2,5 χρόνια – με διάλειμμα έξι μηνών λόγω εκλογών – 21 Περιφερειακές συναντήσεις για να διασπείρουμε αυτό το μήνυμα και να βάλουμε όσο περισσότερο κόσμο γίνεται σε αυτή τη συζήτηση», λέει.

Η στρατηγική της χώρας δείχνει προς αυτή την κατεύθυνση;

«Αυτή τη στιγμή _απαντά_ έχουμε την αίσθηση ότι υπάρχει βούληση να τεθούν στρατηγικά τα ζητήματα. Να υπάρξει ένα πλάνο. Εμείς έχουμε σταματήσει πια να μιλάμε για στρατηγικό πλάνο δεκαετίας γιατί βλέπουμε ότι οι συνθήκες αλλάζουν μήνα στον μήνα. Δεν πρέπει να μιλάμε για δεκαετή πλάνα, αλλά για όραμα και στρατηγική. Βλέπουμε καλή διάθεση από την κεντρική κυβέρνηση, ώστε να υπάρχει συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και να καταλήξουμε σε ένα κοινό όραμα. Όμως πέφτει πάρα πολύ μεγάλο βάρος, πέρα από τον ιδιωτικό τομέα, στις τοπικές κυβερνήσεις – Περιφέρειες και τοπική Αυτοδιοίκηση – γιατί εκεί υπάρχουν αφενός τα χρήματα και τελικά εκεί παράγονται οι πολιτικές για την κάθε περιοχή ξεχωριστά. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη άσκηση, γιατί πρέπει να βάλεις πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους να συμφωνήσουν ακόμα και σε αυτονόητα πράγματα. Ο χρόνος θα δείξει πόσο έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε κοινούς στόχους».

Η χρεοκοπία της Thomas Cook έχει ωριμάσει τις συνθήκες;

«Η τοπική Αυτοδιοίκηση, σε όλη τη χώρα και ειδικά στους σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς, δεν χρειαζόταν τη χρεοκοπία της Thomas Cook για να συνειδητοποιήσει την αλλαγή που έχει γίνει. Εμείς μιλάμε εδώ και ενάμιση χρόνο για διαχείριση προορισμών, βλέποντας τα προβλήματα σε πολλούς προορισμούς της χώρας κυρίως τους μήνες αιχμής», για τουρίστες και κατοίκους. «Συνεπώς, οι «καμπάνες» για την Τοπική Αυτοδιοίκηση χτυπάνε εδώ και αρκετό καιρό». Σε κάθε περίπτωση όμως, «αν δεν υπάρξουν επενδύσεις σε υποδομές και αλλαγή νοοτροπιών για τον τρόπο που λειτουργούσαν οι προορισμοί από τις τοπικές αρχές όλα αυτά τα χρόνια, είναι βέβαιο ότι θα έχουμε πρόβλημα. Υπάρχουν προορισμοί που είναι στα όριά τους». Το γεγονός της χρεοκοπίας, το οποίο προφανώς και έχει συνέπειες στους οικονομικούς κλάδους μιας τοπικής κοινωνίας ίσως ευαισθητοποιήσει παραπάνω; αναρωτιέται. Πάντως «ο κίνδυνος να αρχίσει η δυσφήμιση των προορισμών είναι υπαρκτός. Η δράση από τους νέους Περιφερειάρχες και Δημάρχους, ειδικά των μεγάλων τουριστικών προορισμών, πρέπει να είναι άμεση».

Οι ευθύνες επιμερίζονται σε αυτοδιοίκηση, αλλά και στους κατοίκους κατά τον κ. Ρέτσο. «Πρέπει να αντιληφθεί και ο κάτοικος τι σημαίνει σύγχρονη διαχείριση σκουπιδιών. Δεν μπορεί η αντιμετώπιση να είναι να τα πετάξω στον γείτονα. Είναι πολύ βασική παράμετρος και η αλλαγή των δικών μας νοοτροπιών. Για να μπορέσεις μετά να ελέγξεις τον Δήμαρχο ή τον Περιφερειάρχη ή τον κεντρικό κυβερνήτη, αν δεν κάνει τη δουλειά του όπως πρέπει», παρατηρεί.

Οι δημόσιες υποδομές είναι το καίριο ζητούμενο και για την κεντρική κυβέρνηση. Πέρα από την προτεραιότητα για ανταγωνιστικό ΦΠΑ – «φοροελαφρύνσεις οι οποίες ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα του προϊόντος» σε συνάρτηση με τον δημοσιονομικό χώρο. «Η αποκλιμάκωση του ΦΠΑ είναι πολύ σημαντική για να αποκλιμακωθεί ανάλογα και η τιμή για να παραμείνεις ανταγωνιστικός». Προτεραιότητα είναι και ο χωροταξικός σχεδιασμός και η ασφάλεια δικαίου για τις επενδύσεις.

Ο ίδιος εστιάζει στις «δημόσιες υποδομές στις πύλες εισόδου της χώρας και στις πύλες μετακίνησης των τουριστών της. Πρέπει να προχωρήσουν οι λύσεις για τα υπόλοιπα αεροδρόμια, τα οποία δεν έχουν ιδιωτικοποιηθεί – πέρα από τα 14 – και λειτουργούν σε μη αποδεκτές συνθήκες. Κάτι ανάλογο θα πρέπει να γίνει με τα λιμάνια, γιατί η κατάστασή τους, κυρίως με την αύξηση του τουρισμού, είναι τραγική. Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε πολύ μεγάλο κομμάτι οδικού τουρισμού. Αυτά τα 10-11 εκατομμύρια που τα τελευταία χρόνια έρχονται με αυτοκίνητο στην Ελλάδα, ουσιαστικά περνάνε από σταθμούς εισόδου οι οποίοι είναι τριτοκοσμικοί. Και το παράδοξο είναι ότι ενώ αφορούν χώρες λιγότερο προηγμένες από εμάς, η εικόνα από τη μεριά των χωρών αυτών είναι πολύ καλύτερη από τη δική μας πλευρά», υπογραμμίζει.

Ενα «τεράστιο ζήτημα που συζητάμε όσα χρόνια θυμάμαι τον ελληνικό τουρισμό», είναι «η πορεία που θα έχει η χώρα στο ευρύτερο branding της και προώθησή της», σημειώνει και αναφέρεται στη δράση της Marketing Greece και την πρόσφατη καμπάνια της που πήρε την αιγίδα του υπουργείου Τουρισμού και χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ στις προωθητικές ενέργειες του ΕΟΤ. «Είναι τώρα πολύ ώριμες οι συνθήκες για συνεργασία Δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στο κομμάτι αυτό», υπογραμμίζει. «Θεωρώ ότι η συνεργασία αυτή θα διευρυνθεί και στο κομμάτι αυτό είμαι αισιόδοξος. Από εκεί και πέρα όλες οι υπόλοιπες επενδύσεις αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και αυτό είναι η μεγάλη πρόκληση. Οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν τα χρήματα. Χρειάζεται σωστός προγραμματισμός, σωστές μελέτες και αλλαγή νοοτροπίας των ανθρώπων».

Εχει γίνει πολύ λόγος για τις πτήσεις. Με την χρεοκοπία της Thomas Cook αφαιρούνται πολλές εισερχόμενες πτήσεις στη χώρα. Το προϊόν προκαλεί τη ζήτηση και τις πτήσεις ή οι πτήσεις φέρνουν τη ζήτηση;

«Η προσφορά δημιουργεί τη ζήτηση. Δεν υπάρχει στρατηγική ή μέθοδος να βάλεις πτήσεις σε έναν προορισμό με τη λογική, άμα φέρω κόσμο θα λειτουργήσουν και οι επιχειρήσεις. Το ανάποδο πρέπει να συμβεί. Ο προορισμός πρέπει να λειτουργεί, πρέπει να έχει προϊόν. Θα πρέπει να προωθήσει το προϊόν για να προσελκύσει τις πτήσεις. Και ίσως αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα όλα τα χρόνια που μιλάμε για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Γιατί για πάρα πολλά χρόνια είχαμε επαναπαυθεί ότι τέλη Οκτωβρίου η σεζόν ολοκληρώνεται, ο προορισμός αλλάζει μορφή, τα ξενοδοχεία, τα μαγαζιά και τα εστιατόρια κλείνουν και απλά μπαίνουμε σε μία «φιλολογία» και κριτική «γιατί να μην μπορούμε να λειτουργήσουμε έναν μήνα ακόμα;». Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να κάνουμε ένα γκάλοπ στους μεγάλους τουριστικούς προορισμούς και να ρωτήσουμε τον τοπικό πληθυσμό: αν με ένα μαγικό ραβδί ερχόταν ο κόσμος, θα ήθελε να λειτουργεί και τον χειμώνα; Πιστεύω ότι η πλειοψηφία θα έλεγε «όχι δεν θέλω». Πάντως, έχει αποδειχθεί ότι προορισμοί που επιχείρησαν να προσφέρουν προϊόν παραπάνω διάστημα και βρήκαν τις αγορές για να το προωθήσουν έχουν επεκτείνει την περίοδό τους. Παράδειγμα η Σαντορίνη. Ουσιαστικά λειτουργεί όλο τον χρόνο με την κινεζική αγορά. Αρα υπάρχει τρόπος. Πρέπει να έχεις βούληση και θέλει και μια ευρύτερη συμμαχία επιχειρήσεων και κοινωνίας», υπογραμμίζει ο κ. Ρέτσος.

Στο παρελθόν _ θυμίζει _ «οραματιστές ξενοδόχοι και επιχειρηματίες έχουν προσπαθήσει ειδικά στα μεγάλα νησιά, στη Ρόδο και στην Κρήτη, να κρατήσουν τα ξενοδοχεία τους ανοιχτά τον χειμώνα, είτε με σημαντικά συνέδρια, είτε με άλλες εκδηλώσεις. Δυστυχώς οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν γιατί οι επιχειρηματίες αυτοί βρέθηκαν μόνοι. Δεν υπήρξε κανείς από την τοπική κοινωνία να συμμαχήσει. Δεν υπήρχε τίποτα ανοιχτό στον προορισμό. Αρα είναι μια συνολική απόφαση που πρέπει να ληφθεί. Φτιάχνοντας προϊόν και βρίσκοντας τα κανάλια προώθησης, σαφώς οι αεροπορικές εταιρίες θα βάλουν πτήσεις στους προορισμούς».

Και ποιος είναι ο ρόλος της Aegean από εδώ και πέρα;

«Ο ρόλος της Aegean είναι πάρα πολύ σημαντικός στην ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού τα τελευταία χρόνια. Το επενδυτικό της πρόγραμμα έχει ξεδιπλώσει τη στρατηγική της και δείχνει μια διάθεση επέκτασης. Η Aegean έχει μιλήσει ήδη για το πώς βλέπει τα πράγματα και στο μέλλον».

Λίγο πριν από την Διεθνή Εκθεση Τουρισμού World Travel Market στο Λονδίνο και ενόψει του ερωτηματικού του Brexit, ποιες είναι οι προσδοκίες για την επόμενη χρονιά;

«Εχουμε πολλά ερωτηματικά και υπάρχει αβεβαιότητα. Δεν είναι μόνο το Brexit και το πώς αυτό θα εξελιχθεί, είναι η όλη κουβέντα για την ύφεση. Όταν η παγκόσμια οικονομία μπαίνει σε ύφεση, αυτό σαφώς επηρεάζει τις ταξιδιωτικές συνήθειες του κόσμου. Η Γερμανία είναι ήδη σε ύφεση. Λαμβάνουμε υπόψη τη γεωπολιτική αστάθεια, στην οποία ζούμε και κινούμαστε όλα τα τελευταία χρόνια. Και ως ένα σημείο έχει ευνοήσει την Ελλάδα ως προορισμό. Από την άλλη, βλέπουμε ότι η Βόρεια Αφρική ανακάμπτει, η ένταση στην Τουρκία αυξάνεται, χωρίς να ξέρουμε πώς αυτό θα επηρεάσει το μεταναστευτικό που είναι ήδη σε έξαρση και μια «βόμβα» για τη χώρα μας. Ολα αυτά είναι ερωτηματικά, τα οποία βάζω απέναντι σε μία εξακολουθητικά θετική τάση για τον ελληνικό τουρισμό», αναφέρει ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ. Η Ελλάδα παραμένει ελκυστικός προορισμός. Αλλά «πρέπει να δούμε πως αντιμετωπίζουμε αυτές τις διεθνείς συνθήκες και συγκυρίες, που μάλλον μας ξεπερνούν» και «τι κάνουμε εμείς οι ίδιοι για να ωριμάσουμε το προϊόν μας. Πώς διαχειριζόμαστε τους προορισμούς μας, πόσο έτοιμοι είμαστε να αλλάξουμε νοοτροπίες, πόσο πολύ θέλουμε να επενδύσουμε για να κάνουμε τους προορισμούς μας καλύτερους. Συν Αθηνά και χείρα κίνει».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News