Μέχρι τον Νοέμβριο του 1960, ένας νόμος που ποινικοποιούσε τη δημοσίευση «άσεμνων και ανήθικων» κειμένων στερούσε από τους Βρετανούς την ανάγνωση του «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι». Ο βρετανικός εκδοτικός οίκος Penguin Books επιχείρησε να προκαλέσει τον Νόμο περί Ασεμνων Εκδόσεων, εκδίδοντας μια μη λογοκριμένη έκδοση του μυθιστορήματος του βρετανού συγγραφέα Ντ. Χ. Λόρενς.

Η δίκη που προηγήθηκε της έκδοσης έγινε σύμβολο των κοινωνικών αλλαγών που έβραζαν στο παρασκήνιο στα χρόνια μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – και κατέδειξε το χάσμα που είχε δημιουργηθεί ανάμεσα στο κοινό και σε εκείνους που θεωρούσαν εαυτούς θεματοφύλακες των ηθών του κατεστημένου, όπως αναφέρει δημοσίευμα του BBC.

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» είχε εκδοθεί ιδιωτικά στην Ιταλία και στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του 1920, αλλά απαγορεύτηκε σε αρκετές χώρες σε όλον τον κόσμο – μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Στα χρόνια που προηγήθηκαν της δίκης οι βρετανοί συγγραφείς και εκδότες ανησυχούσαν ολοένα και περισσότερο για τον αριθμό των βιβλίων που διώκονταν για άσεμνο περιεχόμενο.

Σε μια απόπειρα να κατευνάσει αυτούς τους φόβους, η Βουλή των Κοινοτήτων εισήγαγε έναν νέο Νόμο περί Ασεμνων Εκδόσεων το 1959, ο οποίος υποσχόταν να «προστατεύσει τη λογοτεχνία και να ενισχύσει τη νομοθεσία σχετικά με την πορνογραφία». Η τροπολογία παρείχε υπεράσπιση σε όσους κατηγορούνταν για τη δημοσίευση ενός «βρώμικου βιβλίου», καθώς τους επέτρεπε να υποστηρίξουν τη λογοτεχνική αξία του, ακόμα και αν το κοινό το θεωρούσε σοκαριστικό.

Το μυθιστόρημα του Λόρενς ήταν αμφιλεγόμενο, καθώς απεικόνιζε την παθιασμένη σχέση της λαίδης Κόνστανς Τσάτερλι, μιας γυναίκας της ανώτερης τάξης, με τον Ολιβερ Μέλορς, έναν άνδρα από την εργατική τάξη. Το μυθιστόρημα περιλαμβάνει βωμολοχίες και σαφείς ερωτικές περιγραφές, αποθεώνοντας τη γυναικεία σεξουαλική απόλαυση. Στόχος του Λόρενς ήταν να καταστήσει τις σεξουαλικές σχέσεις του βιβλίου του «έγκυρες και πολύτιμες, αντί για ντροπιαστικές».

Το 1960 η Penguin έγραψε στον διευθυντή της Εισαγγελίας προειδοποιώντας τον ότι σκοπεύει να εκδώσει την πρωτότυπη εκδοχή του βιβλίου. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους ο Ρέτζιναλντ Μάνιγχαμ-Μπούλερ, επικεφαλής νομικός σύμβουλος του Στέμματος, διάβασε τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια του μυθιστορήματος ενώ ταξίδευε με τρένο από το Λονδίνο προς το Σαουθάμπτον.

Με επιστολή του προς την Εισαγγελία ενέκρινε τις νομικές διαδικασίες κατά του εκδοτικού οίκου, γράφοντας ότι ελπίζει «σε μια καταδικαστική απόφαση». Ο ιδρυτής της Penguin Books, σερ Αλεν Λέιν, που βρισκόταν εκείνη την εποχή στην Ισπανία για διακοπές, επέστρεψε εσπευσμένα στην Αγγλία.

Η δίκη που ακολούθησε ήταν η πρώτη του είδους της με βάση τη νέα νομοθεσία, και το σκηνικό που στήθηκε οδήγησε σε μια αντιπαράθεση ανάμεσα στους εκπροσώπους του κατεστημένου με εκείνους των πιο φιλελεύθερων ιδεών. Για την υπεράσπισή της η Penguin κάλεσε πλειάδα εμπειρογνωμόνων, μεταξύ των οποίων 35 εξέχοντες συγγραφείς και πολιτικούς.

Ανάμεσά τους ήταν και ο Ρίτσαρντ Χόγκαρτ, ένας επιδραστικός ακαδημαϊκός και συγγραφέας, που θεωρήθηκε βασικός μάρτυρας. Υποστήριξε ότι το μυθιστόρημα ήταν ένα ουσιαστικά ηθικό και «πουριτανικό» έργο, το οποίο απλώς περιλάμβανε λόγια που ο ίδιος είχε ακούσει σε ένα εργοτάξιο καθ’ οδόν προς το δικαστήριο.

Από την πλευρά του, ο Μέρβιν Γκρίφιθ-Τζόουνς, που ηγήθηκε της Εισαγγελίας, υποστήριξε ότι το σεξ στο μυθιστόρημα συνιστά άσκοπη πορνογραφία. «Αναρωτηθείτε αν θα εγκρίνατε αυτό το βιβλίο για τους γιους σας, τις κόρες σας, τις συζύγους σας ή τους υπηρέτες σας», είπε χαρακτηριστικά στους ενόρκους, ενώ απαρίθμησε περίπου 100 βρισιές από τις σελίδες του βιβλίου.

Ο δικαστής Μπερν, που προέδρευσε της δίκης, επεσήμανε ότι η χαμηλή τιμή του βιβλίου σήμαινε ότι θα ήταν «διαθέσιμο για ανάγνωση από τους πάντες», αντανακλώντας τις εκτός λογικής απόψεις του συντηρητικού κατεστημένου της εποχής. Στις 2 Νοεμβρίου του 1960, οι ένορκοι, μετά από σύσκεψη τριών ωρών, κατέληξαν σε ομόφωνη ετυμηγορία: η Penguin κρίθηκε αθώα βάσει του νόμου.

Ο «Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι» βγήκε προς πώληση αμέσως μετά την ολοκλήρωση της δίκης, καθώς η Penguin είχε προετοιμαστεί για την κυκλοφορία του, επιλέγοντας, μάλιστα, μια διαφορετική τυπογραφική εταιρεία, αφού η συνηθισμένη της αρνήθηκε την εκτύπωση. Ως αποτέλεσμα της πολύκροτης δίκης, το βιβλίο έγινε ανάρπαστο πουλώντας 20.000 αντίτυπα την πρώτη ημέρα – και συνολικά 3 εκατομμύρια στο πρώτο τρίμηνο της κυκλοφορίας του.

Βέβαια, η παραδοσιακή επιφύλαξη των Βρετανών δεν εξαφανίστηκε εν μία νυκτί. Πολλοί ντρέπονταν να το ζητήσουν σαφώς από τους βιβλιοπώλες, προτιμώντας το… συνθηματικό «Λαίδη Τσ.». Αλλά η έκδοση του μυθιστορήματος έγινε σύμβολο της ελευθερίας της έκφρασης και του νέου πολιτιστικού τοπίου της Βρετανίας. Ο ποιητής Φίλιπ Λάρκιν αποτύπωσε τη σημασία του στο ποίημά του «Annus Mirabilis» (Ευοίωνο Ετος), όπου περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι στίχοι: «Η σεξουαλική πράξη ξεκίνησε / το 1963 / (που ήταν μάλλον αργά για μένα) / Μεταξύ του τέλους της απαγόρευσης της Τσάτερλι / και του πρώτου δίσκου των Beatles».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News