Μπορεί ένα σκάφος που μετατράπηκε στον υγρό τάφο περίπου χιλίων προσφύγων να αποτελέσει έργο τέχνης και μάλιστα στην ξακουστή Μπιενάλε της Βενετίας; Υπάρχει κάποιο όριο ανάμεσα στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην «πολιτικοποιημένη τέχνη»; Και μάλιστα, πόσο ειρωνικό είναι να γίνονται τα αποκαλυπτήρια ενός τόσο μακάβριου «εκθέματος» στην Ιταλία του Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος, ως υπουργός Εσωτερικών, είναι ένας από τους πιο φανατικούς πολέμιους του προσφυγικού απαιτώντας να παραμείνουν κλειστά τα υδάτινα σύνορα της χώρας για όποιον προσπαθεί να τα προσεγγίσει αναζητώντας εκεί τη σωτηρία του;

Οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι πιστεύουν ότι δεν μπορούν να γίνονται όλα «τέχνη και θέαμα», κάποιοι άλλοι, πως μόνο έτσι μπορεί να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος. Η Μπιενάλε της Βενετίας ανοίγει τις πύλες της στις 11 Μαΐου 2019 και ρίχνει αυλαία στις 24 Νοεμβρίου 2019.

Οπως αναφέρει το δημοσίευμα των Times του Λονδίνου, «το πιο θανατηφόρο πλοίο των προσφύγων μετατρέπεται σε καλλιτεχνικό έκθεμα». Το αλιευτικό σκάφος που βυθίστηκε στη Μεσόγειο με αποτέλεσμα τον φρικτό πνιγμό τόσων ανθρώπων, ανασύρθηκε από τον βυθό από το ιταλικό λιμενικό και τώρα εκτίθεται από τον ελβετό καλλιτέχνη Κριστόφ Μπουσέλ, ο οποίος, όπως δηλώνει, ελπίζει να ευαισθητοποιηθεί ο κόσμος σχετικά με το φλέγον προσφυγικό ζήτημα.

Το πλοίο βυθίστηκε το 2015 ύστερα από σύγκρουσή του με πλοίο που μετέφερε εμπορεύματα και το είχε προσεγγίσει προσπαθώντας να σώσει τους πρόσφυγες. Ανασύρθηκε έναν χρόνο αργότερα και μεταφέρθηκε σε μία βάση του ΝΑΤΟ στη Σικελία.

Οι πυροσβέστες βρήκαν δεκάδες νεκρά σώματα, το ένα πάνω στο άλλο, στριμωγμένα σε πολύ μικρούς χώρους του σκάφους. Επί τρεις μήνες, ομάδα ιατροδικαστών ασχολήθηκε με τη συλλογή DNA μέσα από οστά και λιγοστά υπάρχοντα που βρέθηκαν, προκειμένου να δημιουργηθεί μία βάση δεδομένων, η οποία τώρα χρησιμοποιείται για την ταυτοποίηση των πτωμάτων από συγγενείς τους σε Αφρική και Ευρώπη.

Η ιταλική εφημερίδα La Repubblica με τίτλο «Barca Nostra» (Η Βάρκα Μας) – που είναι και ο τίτλος του πρότζεκτ, φιλοξενεί μεταξύ άλλων, τη μαρτυρία της Κριστίνα Κατάνεο, της επικεφαλής των εργασιών ταυτοποίησης των πτωμάτων, η οποία έχει αυτή τη στιγμή στο εργαστήριό της στο Μιλάνο 352 κρανία προσφύγων που περιμένουν, ίσως μάταια, κάποιον χαμένο συγγενή να τους δώσει όνομα. Η ίδια αναφέρει πόσο σοκαριστικό ήταν ό,τι βίωσε όταν πρωτοανέβηκε στο συγκεκριμένο σκάφος: «Στο εσωτερικό του πλοίου αντίκρυσα μία θάλασσα από πτώματα, όλα με το πρόσωπο στραμμένο προς τα κάτω».

Το ναυάγιο αυτό, καθόταν εγκαταλελειμμένο στη Σικελία, μέχρι τη στιγμή που ο 52χρονος εικαστικός ζήτησε την άδεια να το μεταφέρει στη Βενετία για τη Μπιενάλε. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ξακουστής διοργάνωσης Πάολο Μπαράτα, ελπίζει πως η έκθεση του συγκεκριμένου σκάφους σε κοινή θέα, θα ευαισθητοποιήσει εκατοντάδες επισκέπτες.

Οσο για τον ίδιο τον Μπουσέλ, είναι παγκοσμίως γνωστός για την πολιτικοποιημένη τέχνη του. Το 2015 μετέτρεψε μία εγκαταλελειμμένη εκκλησία στη Βενετία σε τζαμί που λειτουργούσε κανονικά, όμως οι Αρχές της πόλης το έκλεισαν, εκφράζοντας ανησυχία για τρομοκρατική επίθεση. Εχει επίσης ασχοληθεί με το ζήτημα των τειχών στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού που έχει προτείνει ο Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να κλείσει και εκεί τη δίοδο στους μετανάστες.

Οπως αναφέρει το ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας Guardian, ο Μπουσέλ αρνήθηκε να κάνει κάποια σχετική δήλωση, όμως η επιμελήτρια και συνεργάτις του Μαρία Κιάρα ντι Τραπάνι, αφηγήθηκε την αφόρητη γραφειοκρατία που υπέστησαν στην προσπάθειά τους να «αποκτήσουν» το συγκεκριμένο σκάφος για τις ανάγκες της έκθεσης: «Κανείς δεν ήταν ο επίσημος ιδιοκτήτης του πλοίου. Η ιταλική κυβέρνηση το ανέσυρε, αλλά επισήμως το υπουργείο Αμυνας απλά είχε την “κηδεμονία” του, όχι την ιδιοκτησία. Και σύμφωνα με νόμο, τα ναυάγια πλοίων στην Ιταλία πρέπει να καταστρέφονται. Οι Αρχές της Βενετίας δεν μπορούσαν να το δεχτούν, εκτός αν αναγνωριζόταν επισήμως ως ιταλική κτήση».

Η ίδια, κατάφερε να παλέψει και να νικήσει το τέρας της γραφειοκρατίας, «βρίσκοντας μία αλυσίδα καλών ανθρώπων στην άλλη άκρη της γραμμής, που δουλεύουν σε διαφορετικές κυβερνητικές θέσεις».

Οπως καταλήγει, δίνοντας τη δική της εξήγηση για το πόσο σημαντικό είναι να εκτίθενται τέτοιου είδους «έργα τέχνης»: «Ζούμε σε μία τραγική περίοδο της Ιστορίας. Δεν έχουμε μνήμη. Βλέπουμε τις ειδήσεις και φαντάζουν τόσο μακριά από εμάς. Κάποιος πεθαίνει στη θάλασσα και εμείς αλλάζουμε κανάλι. Η φυσική παρουσία του πλοίου, της “βάρκας μας”, νιώθω ότι μπορεί να βοηθήσει στο να αλλάξει αυτό. Θέλω να πιστεύω ότι οι επισκέπτες της Μπιενάλε θα νιώσουν σεβασμό γι’ αυτό και θα περάσουν αρκετή ώρα παρατηρώντας το μέσα σε απόλυτη ησυχία. Μερικών λεπτών σιγής για όλες τις ψυχές που χάθηκαν στον δρόμο για μια καλύτερη ζωή».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News