Στην Ισπανία συντελείται αυτή την περίοδο μια στροφή που αντιστέκεται στις δυτικές πολιτικές τάσεις, γράφουν οι Times της Νέας Υόρκης. Πρόσφατα αναγνώρισε την Παλαιστίνη ως κράτος, αρνήθηκε την απαίτηση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να αυξήσουν τα μέλη του ΝΑΤΟ τις αμυντικές τους δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ και ενίσχυσε τα προγράμματα για την ποικιλομορφία, την ισότητα και την κοινωνική ενσωμάτωση. Ομως, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της ξεχωριστής πορείας της Ισπανίας είναι η στάση της απέναντι στη μετανάστευση. Ενώ πολλές δυτικές δημοκρατίες προσπαθούν να περιορίσουν την είσοδο μεταναστών, η Ισπανία τους υποδέχεται με θάρρος.

Οι λεπτομέρειες είναι εντυπωσιακές: Τον Μάιο, θεσπίστηκαν νέοι κανόνες που διευκολύνουν τους μετανάστες να αποκτήσουν άδειες παραμονής και εργασίας, ενώ το ισπανικό κοινοβούλιο άρχισε να συζητά ένα νομοσχέδιο για αμνηστία στους παράτυπους μετανάστες. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο προς την ισπανική υπηκοότητα για πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, σημειώνουν οι Νew Υork Τimes. Οι περισσότεροι προέρχονται από ένα ιστορικό κύμα μετανάστευσης που μεταξύ 2021 και 2023 έφερε σχεδόν τρία εκατομμύρια ανθρώπους στην Ισπανία.

Η ζήτηση παίζει επίσης ρόλο: όπως πολλές δυτικές χώρες, η Ισπανία χρειάζεται περισσότερα εργατικά χέρια. Πέρυσι, το ποσοστό γεννήσεων ήταν 1,4 παιδιά ανά ζευγάρι, το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ και πολύ κάτω από το κρίσιμο 2,1 που απαιτείται για να διατηρηθεί ο πληθυσμός των 48 εκατομμυρίων. Η Ισπανία έχει επίσης την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, βασισμένη σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, που δημιουργεί πολλές θέσεις εργασίας τις οποίες όμως οι Ισπανοί δεν προτιμούν.

Σε αντίθεση με άλλες χώρες, η αντίδραση της Ισπανίας στο μεταναστευτικό είναι πολύ πιο ήπια. Αυτό οφείλεται, εξηγούν οι ΝΥΤ, εν μέρει στο γεγονός ότι κάποιες από τις θετικές για τους μετανάστες πρωτοβουλίες πηγάζουν από την ίδια την κοινωνία. Η εκστρατεία για αμνηστία στους παράτυπους μετανάστες ξεκίνησε όχι από την κυβέρνηση, αλλά από μια λαϊκή συλλογή υπογραφών που συγκέντρωσε 600.000 υπογραφές και υποστηρίχθηκε από 900 ΜΚΟ, επιχειρηματικούς φορείς και ακόμα και τη Συνέλευση των Ιεραρχών της Ισπανίας. Η κυβέρνηση, με τη σειρά της, υιοθέτησε μια ανθρωπιστική και ρεαλιστική προσέγγιση, αποτελώντας πρότυπο για άλλες χώρες.

Υπάρχουν βέβαια και ιστορικοί λόγοι που εξηγούν αυτή την ιδιαιτερότητα. Η Ισπανία, λόγω της μεγάλης αποικιακής αυτοκρατορίας της, για αιώνες εξήγαγε μαζικά τους κατοίκους της. Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου και της δικτατορίας του Φράνκο, περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να φύγουν, για να γλιτώσουν από την πείνα, τη βία και την πολιτική καταπίεση. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, η Ισπανία παρείχε εργατικά χέρια σε αγροτικές και βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης. Μετά την οικονομική κρίση του 2008, που εκτόξευσε την ανεργία στο 25%, χιλιάδες επαγγελματίες έφυγαν για δουλειές στο εξωτερικό.

Αυτή η πολυεπίπεδη ιστορία εξηγεί και την σχετικά υψηλή ανοχή των Ισπανών απέναντι στη μετανάστευση, σύμφωνα με τους Νew Υork Τimes. Το 2019, μια έρευνα της Pew έδειξε ότι η Ισπανία ήταν η πιο θετική χώρα στην Ευρώπη ως προς τους μετανάστες. Δεν ήταν ένα μεμονωμένο φαινόμενο: μια μελέτη του 2021 που εξέτασε δημοσκοπήσεις 30 ετών κατέδειξε ότι η Ισπανία διατηρεί σταθερά πιο ανοιχτές στάσεις από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με λιγότερη απόρριψη και μεγαλύτερη εκτίμηση για τη συμβολή των μεταναστών στην κοινωνία και την οικονομία.

Η κατακερματισμένη εθνική ταυτότητα της Ισπανίας παίζει επίσης ρόλο. Η δύναμη των τοπικών εθνικισμών σε περιοχές όπως η Καταλονία, η Χώρα των Βάσκων και η Γαλικία δυσκολεύει τους δεξιούς πολιτικούς να κινητοποιήσουν το κοινό ενάντια στη μετανάστευση με εθνικιστικά ή ξενοφοβικά επιχειρήματα. Μια ισπανική εκδοχή του «η Γαλλία για τους Γάλλους», όπως η Εθνική Συμμαχία της Μαρίν Λεπέν, θα φαινόταν γελοία στην Ισπανία. Μόλις το 2019 ένα ανοιχτά αντι-μεταναστευτικό κόμμα, το ακροδεξιό Vox, κατάφερε να εισέλθει στο ισπανικό κοινοβούλιο.

Η πολιτική της Ισπανίας για τη μετανάστευση οφείλει πολλά και στη διακυβέρνηση του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ, ενός από τους τελευταίους εκπροσώπους της κοινωνικής δημοκρατίας στην Ευρώπη. Παρά τον φιλελεύθερο χαρακτήρα του, η προσέγγισή του δεν είναι πειραματισμός με ανοιχτά σύνορα, αλλά μια ελεγχόμενη και σκόπιμη πολιτική. Βασίζεται σε ορισμένα πλεονεκτήματα που δεν διαθέτουν άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες, αλλά με συνδυασμό ρεαλιστικών λύσεων και αισιόδοξου μηνύματος, έχει δείξει πώς μπορεί να δημιουργηθεί υποστήριξη για προοδευτικές μεταναστευτικές πολιτικές.

Η ισπανική κυβέρνηση ξεκίνησε δίνοντας προτεραιότητα σε μετανάστες από τη Λατινική Αμερική, επιτρέποντάς τους να αιτηθούν υπηκοότητα μετά από μόλις δύο χρόνια. Καθώς μιλούν ισπανικά και είναι κατά κανόνα καθολικοί, ενσωματώνονται εύκολα στην τοπική κουλτούρα, ακόμα και στις πιο απομονωμένες περιοχές της χώρας. Ενα παράδειγμα είναι οι Βενεζουελανοί, οι οποίοι τώρα δεν μπορούν να εισέλθουν στις ΗΠΑ λόγω των μέτρων Τραμπ. Για να πάνε στην Ισπανία, χρειάζονται μόνο ένα αεροπορικό εισιτήριο και διαβατήριο. Στους πρώτους τρεις μήνες του χρόνου, 25.000 άτομα εκμεταλλεύτηκαν αυτή την ευκαιρία.

Η μετανάστευση χρησιμοποιείται στρατηγικά για να αντιμετωπίσει βασικά προβλήματα της Ισπανίας, συνεχίζουν οι ΝΥΤ. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού σε τομείς όπως η τεχνολογία, η φιλοξενία, η γεωργία και η φροντίδα ηλικιωμένων καλύπτεται με την έκδοση αδειών εργασίας σε διεθνείς φοιτητές. Επιπλέον, οι μετανάστες ενθαρρύνονται να εγκατασταθούν στην αποκαλούμενη «Κενή Ισπανία», περιοχές όπου ο πληθυσμός μειώνεται δραματικά. Πολλοί από τους 200.000 ουκρανούς πρόσφυγες που έχουν φτάσει στη χώρα από το 2022 έχουν αναζωογονήσει χωριά και μικρές πόλεις που βρίσκονταν στα πρόθυρα της εξαφάνισης.

Το σημαντικότερο ίσως είναι ότι ο Σάντσεθ έχει πετύχει να παρουσιάσει το μεταναστευτικό ζήτημα με ρεαλισμό αλλά και με ηθικό πρόσημο. Τονίζει τα οικονομικά οφέλη, όπως την προσέλκυση νέων εργαζομένων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και την κάλυψη θέσεων που οι Ισπανοί αποφεύγουν. Η οικονομία, που μετά την πανδημία αναπτύσσεται πιο γρήγορα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενισχύει αυτά τα επιχειρήματα. Πέρυσι, ενώ η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είχαν μικρή ανάπτυξη ή συρρίκνωση, η οικονομία της Ισπανίας μεγάλωσε κατά 3,2%.

Παρόλα αυτά, ο Σάντσεθ δεν διστάζει να μιλήσει και με ηθικούς όρους, αναφερόμενος στην ιστορία της Ισπανίας ως χώρα μεταναστών και προσφύγων. «Πρέπει να θυμόμαστε τις οδύσσειες των γονιών και παππούδων μας στη Λατινική Αμερική, την Καραϊβική και την Ευρώπη», είπε πέρυσι στο Κοινοβούλιο. «Και να κατανοήσουμε ότι το καθήκον μας σήμερα είναι να είμαστε μια φιλόξενη, ανεκτική και υποστηρικτική κοινωνία, όπως θα ήθελαν να βρουν εκείνοι».

Πόσο θα συνεχίσει η Ισπανία αυτή τη φιλοξενία μένει να φανεί. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν αύξηση της ανησυχίας για τη μετανάστευση, εν μέρει λόγω των αφρικανών προσφύγων. Χιλιάδες έχουν πνιγεί τα τελευταία χρόνια προσπαθώντας να φτάσουν στην Ισπανία και όσοι μπαίνουν συνήθως απελαύνονται. Τα δεξιά κόμματα, ιδίως το Vox, εκμεταλλεύονται αυτή την ανθρωπιστική κρίση. Αν το Vox καταφέρει να μπει στην κυβέρνηση, μετά τις επόμενες εκλογές, που πρέπει να γίνουν πριν τον Αύγουστο του 2027, είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει στροφή κατά της μετανάστευσης.

Προς το παρόν, όμως, η Ισπανία αποδεικνύει κάτι σημαντικό, καταλήγουν οι ΝΥΤ: Μια γενναιόδωρη μεταναστευτική πολιτική δεν αποτελεί απειλή για ένα έθνος ή για μια ακμάζουσα οικονομία. Αντίθετα, είναι πηγή ανάπτυξης και ανανέωσης, που οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες αρνούνται, πληρώνοντας το τίμημα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News