Σήμερα ο πανηγυρισμός για την ενηλικίωση ξεπερνάει κάθε προηγούμενο. Μόλις φτάνεις στα sweet 18 ανοίγουν οι ουρανοί, «σκάνε» χερουβείμ στο TikTok, το καλοκαίρι μπορείς να πας να ξεσαλώσεις σε όποιο νησί θέλεις (στο κάτω κάτω, το δικαιούσαι με τόση μαυρίλα τριγύρω), η ζωή ανοίγεται μπροστά σου, η μαμά και ο μπαμπάς αφοπλίζονται –και νομικά πλέον– και θα κάνουν επιτέλους μόκο.

Οπως με πληροφορεί χαρακτηριστικά διευθύντρια Λυκείου στο κέντρο της Αθήνας, τα τελευταία χρόνια μαθητές της Γ’ Λυκείου που κλείνουν τα 18 απαγορεύουν στους γονείς τους να ενημερώνονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο από το σχολείο και απαιτούν να λαμβάνουν οι ίδιοι τον έλεγχό τους.

ΟΚ, σύμφωνα με το νόμο τουλάχιστον, ενηλικιώνομαι, αλλά μπορώ να σταθώ στα πόδια μου; Μπορώ να ζήσω χωρίς η μαμά και ο μπαμπάς να μου προσφέρουν στέγη, χαρτζιλίκι, στυμμένη πορτοκαλάδα, λύσεις σε όλα, δικαιολογίες και ανεξέλεγκτο κανάκεμα για όλες τις αποτυχίες και όλες τις «ενήλικες» ματαιώσεις που αργά ή γρήγορα θα βιώσω;

Η λεγόμενη Generation Z (χονδρικά οι γεννημένοι από το 2000 και μετά) έρχονται και αυτοί αντιμέτωποι με το αιώνιο, ευδοκιμούν στον ευρωπαϊκό Νότο υπαρξιακό ερώτημα: «Mπορώ τελικά να ενηλικιωθώ πραγματικά όταν όλοι και όλα συντείνουν στο να παραμείνω μέχρι τα βαθιά μου γεράματα ένας “σιτεμένος” μπεμπές;».

Τα χαστούκια της ενηλικίωσης

Αυτό το μεταίχμιο απασχολεί σήμερα όλο και περισσότερο τους ειδικούς. Αυτή η ταραγμένη περίοδος που σηματοδοτεί το τέλος της εφηβείας και την αρχή της ενήλικης ζωής (από 18 έως26 ετών) έχει και δικό της όνομα πλέον: «αναδυόμενη ενηλικίωση» (emerging adulthood).

«Aναδυόμενος ενήλικας», λοιπόν. Γιατί μιλάμε για έναν ενήλικα/παιδί. Που καλείται να αντεπεξέλθει στα ζόρια της ενήλικης ζωής ενώ συναισθηματικά και αναπτυξιακά φέρει πολλά από τα «κουσούρια» της εφηβείας.

Φυσικά, η πανδημία και οι αυξανόμενοι πλόκαμοι της σημερινής «πολυκρίσης» συντελούν στην ακόμα μεγαλύτερη επιμήκυνση αυτή της ξεχειλωμένης εφηβείας, στην αναβολή της ενήλικης ζωής.

Να θυμίσω εδώ το εφιαλτικό 69,4% (Eurostat) των νέων στην Ελλάδα (ηλικίας μεταξύ 18 και 34 ετών) που εξακολουθούν να ζουν με τους γονείς τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το αντίστοιχο νούμερο στις ΗΠΑ άγγιξε, λόγω πανδημίας, το 52% (σύμφωνα με το Pew Reseach Center, ξεπέρασε ακόμα και το ποσοστό του οικονομικού κραχ το 1929).

Οπως μου αναφέρει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Ιατρικής Εφηβικής του ΕΚΠΑ Αρτεμις Τσίτσικα: «Σε πολλές περιπτώσεις, τα παιδιά μεγαλώνουν σε υπεργονεϊκά περιβάλλοντα. Οι γονείς καλύπτουν τις ανάγκες τους, πριν καν δημιουργηθούν. Είναι ουσιαστικά “γονείς ελικόπτερο”: χαμηλώνουν, λύνουν το πρόβλημα και ανεβαίνουν. Ετσι τα παιδιά δεν μαθαίνουν να αυτονομούνται, δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες, δεν πέφτουν, δεν ξανασηκώνονται, δεν αποκτούν δεξιότητες ζωής. Το αποτέλεσμα είναι να τα βρίσκουν μετά όλα πρωτόγνωρα και δύσκολα».

«Ταυτόχρονα, την περίοδο αυτή επέρχεται και η συνειδητοποίηση ότι οι γονείς “δεν έχουν πια όλες τις απαντήσεις”» μου επισημαίνει η ειδικός.

Ναι, είναι αλήθεια, μόλις κλείνεις τα 18, οι γονείς δεν επαρκούν, όπως παλιά. Δεν είναι πια οι (μεσήλικοι) υπερήρωες με την μπέρτα που θα έρθουν να σε σώσουν όταν «φας» φρίκη με τη σχολή, στην οποία δεινοπάθησες δύο χρόνια για να μπεις. Ή όταν σε παρατήσει ο γκόμενος ή η γκόμενα (που από την πολλή κλεισούρα με την Covid-19 διανύει περίοδο «σειριακής μονογαμίας»). Ή όταν αναγκαστείς να κάνεις δεκάδες interview για δουλειά, εσύ που τόσα χρόνια μόνο «τσατάρεις» και δεν ξέρεις πώς μιλάνε στο τηλέφωνο.

Οι γονείς σου ίσως να μη μάθουν καν ότι πήρες μηχανάκι να δουλέψεις delivery (χωρίς να έχεις δίπλωμα), γιατί θέλεις να έχεις λίγα λεφτά να κεράσεις τη φίλη σου. Δεν θα μπορέσουν (χωρίς τη βοήθεια ειδικού) να σε βοηθήσουν αν εμφανίσεις διατροφικές διαταραχές ή διαδικτυακή εξάρτηση. Δεν θα είναι ικανοί να σε πείσουν να μην πιάνεις τα πόμολα μέσα στο σπίτι με χαρτί κουζίνας (επειδή έχεις μόνιμη φοβία ότι θα κολλήσεις κορονοϊό).

Εν ολίγοις, η παλιά, καλοδουλεμένη μέσα στην ελληνική φαμίλια πίστη «όλα θα πάνε καλά (ειδικά αν μπεις στο πανεπιστήμιο)» κάνει ένα ηχηρό «πουφ» κι εξαφανίζεται. Είναι μία από τις πρώτες σφαλιάρες της μοντέρνας ενηλικίωσης.

Με αυτά και με αυτά φτάσαμε να έχουμε από τα μεγαλύτερα ποσοστά «NEETS» (οι εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης νέοι) στην Ευρώπη. Για να είμαι ακριβής, το 2018 η Ελλάδα ερχόταν δεύτερη (μετά την Ιταλία) αλλά το 2021 μας προσπέρασαν η Ρουμανία, η Σερβία και η Βουλγαρία (με την Ιταλία να παραμένει σταθερά στην πρώτη θέση).

Το ισόβιο babysitting

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η παράταση της εφηβείας «βολεύει» και τους ίδιους τους γονείς, οι οποίοι συχνά δεν αντέχουν να αποχωριστούν το «παιδί» τους (το καταλαβαίνεις από τις οιμωγές στις άδειες γονεϊκές φωλιές όταν τα παιδιά «μπαίνουν» σε άλλη πόλη ή φεύγουν στο εξωτερικό).

Στις μονογονεϊκές, μάλιστα, οικογένειες το φαινόμενο κάνει, λένε οι παιδοψυχίατροι, θραύση. «Μιλάω με τη μαμά μου ανελλιπώς κάθε πρωί» μου λέει μια 19χρονη νεαρή που σπουδάζει στο Αμστερνταμ. «Δεν με πειράζει, το έχω συνηθίσει».

«Ορισμένες φορές τα παιδιά μπορεί να λειτουργήσουν ως υποκατάστατα, αναπληρώνοντας δικά μας κενά» υπογραμμίζει η Αρτεμις Τσίτσικα. «Οι γονείς συχνά επενδύουμε με λανθασμένο τρόπο στη σχέση με το παιδί μας, το οποίο μπορεί να υποκαθιστά ακόμα και τη σχέση με τον σύντροφό μας. Αισθανόμαστε ότι αυτή η υπερβολή λειτουργεί προς όφελος του παιδιού, ότι είμαστε χρήσιμοι και απαραίτητοι για τη ζωή του. Δρούμε όμως στην ουσία εναντίον του και τελικά ο νεαρός ενήλικας δεν απογαλακτίζεται και δυστυχεί».

Στην Ελλάδα μεγάλη πληγή παραμένει η αιώνια οικονομική στήριξη. Η λογική, για παράδειγμα, του «πιάσαμε ένα σπίτι εδώ κοντά μας και τον αφήνουμε να δει τι θα κάνει με τη ζωή του, χωρίς ποτέ να πληρώνει τίποτα».

«Η ανάγκη κινητοποιεί!» μου τονίζει η ειδικός.« Δεν μπορείς να τους προσφέρεις τα πάντα και να περιμένεις να κινητοποιηθούν οι νέοι».

Εν έτει 2022 η περίοδος της αναδυόμενης ενηλικίωσης είναι σπαρμένη με πολλές νάρκες. Και αυτοί οι πολύπαθοι αναδυόμενοι ενήλικες (από τους οποίους προσδοκούμε σχεδόν τα πάντα) δεν δείχνουν να έχουν ανάγκη από άλλο νοσηρό babysitting. Eχουν όμως σίγουρα ανάγκη από βοήθεια, στήριξη, ενδυνάμωση και λίγη αισιοδοξία.

• Στη Δομή Εφηβικής Υγείας/Ιατρικής (ΔΟΜΕΥΙ) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ λειτουργεί Τμήμα Μετάβασης σε υπηρεσίες ενηλίκων. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 216 0033788. Γραμμή Υποστήριξης: 800 4000 009.
• Στις προκλήσεις τής μετά Covid-19 περιόδου για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες εστιάζει το 22ο Συνέδριο της Διεθνούς Οργάνωσης για την Υγεία των Εφήβων που πραγματοποιείται, σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, στο ΕΚΠΑ (Πανεπιστημίου 30), από τις 5 έως τις 7 Οκτωβρίου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News