Το νομοσχέδιο για την Παιδεία φέρνει σημαντικές ρυθμίσεις για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, τον συντονιστή ύλης, τον καθηγητή εμπιστοσύνης, το συμβούλιο στήριξης σχολείου μεταξύ άλλων. Αυτά είναι και σωστά και αναμενόμενα, αν και o φόρτος των υποχρεώσεων δεν συνεπάγεται καλύτερη διδασκαλία. Η Πολιτεία περιμένει τα πάντα από τον εκπαιδευτικό, να είναι και γραμματέας και ψυχολόγος και φύλακας σχολείου και ηλεκτρολόγος και καθαριστής (όταν δεν τους έχουμε στα σχολεία).

Ομως το job description του δασκάλου είναι σαφές: η δουλειά στην τάξη.  Όλα τα υπόλοιπα, όταν δεν είναι γραφειοκρατικά, είναι επικουρικά, όπως επικουρικές είναι και οι νέες θεματικές. Υπάρχει μια τάση διεθνώς να εισάγονται νέα αντικείμενα, ενώ ο σκληρός πυρήνας του σχολείου και της διαμόρφωσης σκέψης είναι η γλώσσα σε όλες τις μορφές της (γλώσσα γραμματειακή, μαθηματική, θετικών επιστημών). Τι να τις κάνεις τις νέες θεματικές (κλιματική αλλαγή, ρομποτική), αν στην Ιστορία παπαγαλίζει ο μαθητής και στη Λογοτεχνία μαθαίνει να δέχεται μία απάντηση ως σωστή;

Θέλω να πω ότι σαν να μην υπάρχει ένα σαφές και ξεκάθαρο όραμα για το πού θέλει να πάει το σχολείο: το συγκεντρωτικό μοντέλο που προτάσσεται (όπως αποτυπώνεται στην Τράπεζα Θεμάτων) είναι δοκιμασμένο στην ελληνική εκπαίδευση με οικτρά αποτελέσματα. Αν και ο θεσμός της Τράπεζας Θεμάτων είναι εξαιρετικός, χρειάζεται να μην κουβαλήσει την προηγούμενη εμπειρία της αποστήθισης που δεν έχει κανένα νόημα. Η εξερεύνηση της ψυχοσύνθεσης του ελληνόπουλου που αναζητούσε ο Δελμούζος πριν από εκατό χρόνια στην εκπαίδευση μας θα δολοφονηθεί από μια τράπεζα στείρας απομνημόνευσης και όχι κριτικής σκέψης. Η ανάδυση της ατομικότητας και της υποκειμενικότητας που είναι μέγα ζητούμενο της Παιδείας μας και της ταυτότητας μας, αν δεν προσεχθεί, θα πνιγεί σε υποχρεώσεις αλλότριες.

Φαίνεται το νομοσχέδιο για την Παιδεία, κείμενο νομικό εξ ορισμού, στεγνό και περιγραφικό, να μην έχει πνοή ζωής και όραμα. Μια σύγκριση ανάμεσα στο νόμο της Διαμαντοπούλου και στον παρόντα νόμο μπορεί να επιβεβαιώσει μια τέτοια σκέψη. Φαίνεται αυτό κυρίως στις διαδικασίες ορισμού Πειραματικών και Προτύπων Σχολείων. Έχοντας δεχθεί α priori τον διαχωρισμό του Μπαλτά σε πειραματικά και πρότυπα, αδυνατεί να απεγκλωβιστεί από αυτό, φτάνοντας στο σημείο να αλλάζει αδικαιολόγητα ιστορικά πειραματικά σχολεία συνδεδεμένα με Πανεπιστήμια (Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πατρών, Μακεδονίας) σε πρότυπα.

Λανθάνει μία αδυναμία διαχείρισης, καθοριστικής ως προς τα ερωτήματα: Τι Πειραματικά Σχολεία θέλουμε; Τι Πρότυπα; Πόσα και πού ταιριάζουν στον 21ο αιώνα; Ενδεχομένως μια απάντηση να είναι αυτή: Πειραματικά υπάρχοντα που είναι διασυνδεδεμένα με Πανεπιστήμια είναι αρκετά. Δεν χρειαζόμαστε άλλα. Πρότυπα μετρημένα στις μεγάλες πόλεις (Αθήνα-Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Ηράκλειο, Γιάννενα) και δικτυωμένα με τον τρόπο του 21ου αιώνα ως σηματωροί της εκπαίδευσής μας με οnline μαθήματα, δωρεάν εκπαιδευτικό υλικό, διαλέξεις, ημερίδες. στα οποία θα ανατρέχουμε ως εκπαιδευτικοί για να εμπλουτίζουμε τη δουλειά μας.

Ο συντάκτης του σχεδίου νόμου, αντίθετα, πιστεύει ότι το πρόβλημα λύνεται αν μετονομάσουμε ένα Πανεπιστημιακό Πειραματικό σε Πρότυπο. Αλλά και πάλι αγνοείται μια πραγματικότητα: Το μαχαίρι για να φτάσει στο κόκκαλο πρέπει να πάει στα Πανεπιστήμια, τα οποία δυστυχώς δεν κατεβαίνουν στις σχολικές τάξεις. Επτά χρόνια σε σχολείο Πρότυπο και Πειραματικό δεν έχω δει διδακτικολόγο να έρχεται να μας καθοδηγεί στα Αρχαία, στην Ιστορία, στα Μαθηματικά, στη Φυσική, στην Κοινωνιολογία, στα Θρησκευτικά, να κατεβάζει τη θεωρία από τα ξένα εγχειρίδια στην ελληνική πραγματικότητα. Το νομοσχέδιο δεν εξαναγκάζει τα Πανεπιστήμια να γειώσουν την παραγωγή γνώσης στα πρόσωπα των μαθητών μας. Η αδυναμία αυτή εξηγεί γιατί περιορίζεται ο αριθμός των Πειραματικών σε δύο σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο, από τα οποία σε έναν μόνον θα γίνεται η κλήρωση στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (και αυτό μάλιστα στον Πειραιά!).

Από την άλλη το νομοσχέδιο δεν ξεκαθαρίζει με ποια κριτήρια μετατρέπεται ένα Πειραματικό σε Πρότυπο. Το πιο εξόφθαλμο παράδειγμα είναι το ΠΣΠΑ, (υπάρχει επίσης της Πάτρας και της Θεσσαλονίκης) . Δεν υπάρχει καμία διευκρίνιση στην αιτιολογική έκθεση. Με τρόπο αυθαίρετο και χωρίς δήλωση κριτηρίων και κανόνων ένα πιο νέο σχολείο όπως το 2ο Πειραματικό Αθηνών (ίδρυση 2001) γίνεται Πρότυπο, όχι όμως το 1ο που έχει ιστορία 200 ετών και έχει υπάρξει μεταπολεμικά Πρότυπο δωρίζοντας προσωπικότητες σημαντικές στον Ελληνικό δημόσιο βίο από τον Παπαρρηγόπουλο ως τον Δεσποτόπουλο.

Υπάρχουν και άλλα προβλήματα, πολύ πιο σοβαρά από αυτά. Ποιος μας εγγυάται αν η επόμενη κυβέρνηση θα τηρήσει το νομοσχέδιο και δεν θα το πετάξει στις ελληνικές καλένδες; Αυτό που περιμένουμε από τους πολιτικούς είναι να φτιάξουν ένα πλαίσιο ανεξαρτησίας θεσμών και κανόνων. Το λάθος της λογοδοσίας του ΙΕΠ στο υπουργείο Παιδείας, όπως υπάρχει στον ιδρυτικό νόμο της Διαμαντοπούλου από το 2011, συνεχίζεται, ενώ ξέρουμε, όπως λέει ο Κώστας Κωστής, ότι πρέπει να περάσουμε από τη δημοκρατία της παρέας στη δημοκρατία των θεσμών. Εν ολίγοις, είναι δυνατόν να έχουμε Ανεξάρτητη Αρχή για την Ραδιοτηλεόραση (ΕΣΡ), και όχι για την Παιδεία;

* Ο Αχιλλέας Ντελλής είναι εκπαιδευτικός στο 1ο Πειραματικό Γενικό Λύκειο Αθηνών-Γεννάδειο,
Μέλος του European Film Focus Group, Υπότροφος Fulbright 2019

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News