Αλήθεια, εσείς θα βαφτίζατε το παιδί σας Φανούρη; Εγώ ομολογώ πως όχι. Αν και έναν (όλον κι όλον) Φανούρη που γνώρισα στη ζωή μου ήταν εξαιρετικός άνθρωπος, το όνομα αυτό καθαυτό μου φαίνεται πολύ λαϊκό και παλιομοδίτικο για να το φορτώσω σήμερα σε ένα νήπιο που λογικά θα δει το ξημέρωμα του 2101. Το Φανούρης μού μοιάζει σαν να βγαίνει από ασπρόμαυρη ταινία του ’60 ή σαν να αναδύεται από κάποιο τραγούδι του Ζαμπέτα. Φανουρία δεν έχω γνωρίσει, άρα δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη.

Και όμως, ενώ η δημοφιλία του Φανούρης δεν κάνει limit up όσον αφορά την ονοματοδοσία των Νεοελλήνων, παρατηρώ  κατάπληκτος το ξέσπασμα της λαϊκής λατρείας κάθε 27^η του Αυγούστου, που γιορτάζει ο περί ου ο λόγος Αγιος. Μιλιούνια πιστών συνωστίζονται στις εκκλησίες και στα ξωκλήσια του για να τον προσκυνήσουν, εκατοντάδες χιλιάδες ή ίσως και εκατομμύρια φανουρόπιτες παρασκευάζονται στις κουζίνες ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας.

Μυστήριο πράγμα. Το ελληνικό νοικοκυριό, που είναι πλέον εθισμένο στην ηλεκτρονική παραγγελία ετοιματζίδικου φαγητού, γλυκού και καφέ, καταλαμβάνεται αυγουστιάτικα από μια έκρηξη ζαχαροπλαστικής δεξιοτεχνίας περί την φανουρόπιτα, που όμοια συναντούσε κανείς μόνο προπολεμικά, ανάμεσα στις κυράδες μικρών αγροτικών οικισμών που ανταγωνίζονταν για τα σκήπτρα της νοικοκυροσύνης.

Εντάξει, μέσα στις στρατιές των πανηγυριωτών που κατακλύζουν τις εκκλησίες (για να «διαβάσουν» τη φανουρόπιτά τους πριν τη διαμοιράσουν) δεν λείπουν και οι αγορασμένες από ζαχαροπλαστείο. Ομως στη συντριπτική πλειονότητά τους είναι προϊόν γυναικείων χεριών που αφήνουν για λίγο το πληκτρολόγιο του κινητού και του laptop για να βυθιστούν στο ζυμάρι «των 7 ή 9 υλικών» της συγκεκριμένης πίττας, κατά πως λέει ο αυστηρότατος κανόνας της παρασκευής της. Μονός αριθμός υλικών, τίποτα ζωικό.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα κέικ λαδιού, επενδυμένου πλέον με τόσους λαϊκούς μύθους και θρησκευτικές δοξασίες που ξεπερνά κατά πολύ την ίδια την εμβέλεια του ονόματος Φανούρης. Διότι ο Αγιος, δια της πίτας του, «φανερώνει». Ή μάλλον, ο παρασκευαστής της φανουρόπιτας (εφόσον είναι διαβασμένη από τον παπά) τη χρησιμοποιεί ως όχημα για να εκλιπαρήσει τον Αγιο να του «φανερώσει» κάτι. Τι; Οτιδήποτε. Από τα χαμένα κλειδιά του αυτοκινήτου του άνδρα ή τα κλεμμένα σκουλαρίκια της κυρίας, μέχρι την καλή υγεία της οικογένειας ή τον εξαφανισμένο γαμπρό που δεν λέει να φανεί στο κατώφλι της κοπέλας.

Για φανταστείτε το. Σε μια εποχή αποθέωσης των «ψαχτηριών» (από το Google ως το ChatGPT), σε μια ιστορική περίοδο που πλέον ουδέν μένει κρυπτόν υπό τον ήλιον, εμείς καταφεύγουμε μαζικά σε έναν Αγιο για να μας «φανερώσει» όσα χάσαμε ή αναζητούμε. Εξ ου και ο Αγιος Φανούριος στην εικονογραφία κρατά ένα αναμμένο κερί.

Να γνωρίζετε επίσης ότι η σιωπηλή προσευχή κατά τη διάρκεια της παρασκευής της φανουρόπιτας (υποχρεωτική και αυτή ίνα επιτελεστεί ο σκοπός του κέικ) αποτελεί ικεσία, όχι τόσο προς τον ίδιο τον Φανούρη, όσο προς τον Μεγαλοδύναμο αυτοπροσώπως, για να συγχωρήσει τη μάνα του Φανούρη, αγνώστων λοιπών στοιχείων, η οποία κατά τας Γραφάς ήτο σφόδρα κακιασμένη και αμετανόητα αμαρτωλή.

Αυτό πάλι; Πρώτα ορμάμε και καθυβρίζουμε γεμάτοι βιτριολικό μίσος τους συνανθρώπους μας στα social media και ύστερα ανακατεύουμε αλεύρια, λάδια, κανέλες, πορτοκαλόφλουδες και σταφίδες, προσευχόμενοι παραλλήλως γεμάτοι δέος για τη συγχώρεση μιας τύπισσας που είχε αμαρτήσει πριν από 16 ή 17 αιώνες. Αβυσσος η ψυχή του Νεοέλληνα.

Ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει πάθει πραγματική υστερία με τον Αγιο Φανούρη, εξ ου και το σημερινό κείμενο. Στις πιο πολλές εκκλησίες, την παραμονή της γιορτής, η αναμονή για να φτάσει κανείς ως την εικόνα και η φανουρόπιτά του να λάβει την ευλογία του παπά είναι κάπου δύο ώρες. Στη Ρόδο χιλιάδες πιστοί μένουν όλη νύχτα το προαύλιο της εκκλησίας.

Στα Χανιά υπάρχει ένας Αγιος Φανούρης στο 29^ο χιλιόμετρο του ΒΟΑΚ Χανίων-Ρεθύμνου. Πριν από λίγα χρόνια, κάποιοι προσκυνητές έκαναν τάμα να πάνε με τα πόδια από τα Χανιά στην εκκλησία και το δημοσιοποίησαν. Φέτος, πάνω από 10.000(!) Χανιώτες έκαναν με τα πόδια τη διαδρομή των 30 χιλιομέτρων, περπατώντας ακατάπαυστα επί έξι ή επτά ώρες. Ολοι τους ήταν νέοι άνθρωποι, που διέτρεξαν πραγματικό κίνδυνο να παρασυρθούν από τα αυτοκίνητα που τρέχουν στον δρόμο-καρμανιόλα, καθότι περπατούν πάνω στο οδόστρωμα μέσα στη νύχτα, συχνά φορώντας μαύρα ρούχα.

Μυστήριος Αγιος τελικά αυτός ο Φανούρης, προφανώς άγγιξε κάποια λαϊκή χορδή για να αποκτήσει τέτοια δημοφιλία τα τελευταία χρόνια. Και δεν επρόκειτο για καμια λαϊκή φιγούρα, ρωμαϊκή στρατιωτική στολή φορά στη θρησκευτική εικονογραφία, καμία σχέση μήτε με καλοσύνες, μήτε με ευρέσεις χαμένων αντικειμένων. Αν θέλετε τη γνώμη μου, η πίττα είναι που κάνει τη διαφορά. Αυτό είναι το συγκριτικό λαϊκό πλεονέκτημα του Φανούρη έναντι των υπολοίπων Αγίων. Αλλά πρόκειται για αυστηρά προσωπική άποψη, που δεν αφορά τους άλλους. Τέλος, διαβάζω ότι ο Αγιος Φανούρης είναι και ο προστάτης των καραγκιοζοπαικτών, άγνωστο γιατί. Αλλο μέγα μυστήριο και τούτο…

Υ.Γ.: Η τελευταία πληροφορία που αποκόμισα φέτος περί του Αγίου και των περί αυτόν τεκταινόμενων είναι ότι οι «έξυπνες κουζίνες», που μαγειρεύουν καθοδηγούμενες από το κινητό της νοικοκυράς, ανάμεσα στα δεκάδες άλλα τυποποιημένα προγράμματα ψησίματος (κρέας, ψάρι, όσπρια, λαχανικά, κ.λπ.) που διαθέτουν, έχουν στον φούρνο τους και πρόγραμμα «φανουρόπιτα».  Κάτι θα «φανερώθηκε» στον κατασκευαστή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News