Eνα μεγάλο μέρος των χρημάτων στους σάκους και τις βαλίτσες του Qatargate ήταν φρεσκοτυπωμένη παραγωγή της Κεντρικής Τράπεζας του Βελγίου. Τίποτε κακό για τη χώρα και την τράπεζα.

Το οργανωμένο έγκλημα, η διαφθορά και η παραοικονομία λατρεύουν το μετρητό, όλοι το γνωρίζουν αυτό. Οι εγκληματίες δεν συναλλάσσονται με κάρτες, τραπεζικές μεταφορές, επιταγές και σμάρτφοoυν. Οσο περιορίζεται το μετρητό, τόσο δυσκολεύεται η ζωή τους, ενώ από την άλλη διευκολύνεται η δουλειά των διωκτικών αρχών και τα δημόσια οικονομικά των κρατών. Γνωστά πράγματα.

Εκείνο όμως που δημιουργεί απορίες είναι το πώς, αφού τα παραπάνω είναι γνωστά, θεσμοί και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι τόσο απρόθυμοι να συζητήσουν μια δραστική μείωση της έκδοσης και κυκλοφορίας χαρτονομισμάτων. Η αλήθεια είναι ότι η  ΕΚΤ, όχι μόνο δεν σκοπεύει να περιορίσει τη φυσική νομισματική κυκλοφορία, αλλά αντιθέτως, την αυξάνει.

Ο Ιβ Μερς (Yves Mersch), μέλος της ΕΕ της ΕΚΤ, μέσω δημοσίευσής του το 2017 στην Project Syndicate, προσπάθησε να δικαιολογήσει αυτή την επιλογή με «πολιτικά» κυρίως επιχειρήματα, πράγμα τουλάχιστον παράδοξο για στέλεχος κεντρικής τράπεζας. Η «ελευθερία επιλογής των πολιτών» και τα μεγάλα πιθανά κέρδη των παρόχων ηλεκτρονικών συναλλαγών μέσω της γενικευμένης χρήσης των υπηρεσιών τους υπερίσχυαν ως επιχειρήματα της ανάγκης περιορισμού του εγκλήματος, της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής.

Το ακόμη πιο παράδοξο είναι ότι η ΕΚΤ εξαρχής τύπωσε χαρτονομίσματα με μια περίεργη –για να αποφύγω το «ύποπτη»– αρχιτεκτονική. Στην πρώτη σειρά εκτυπώσεων, το 2002, τυπώθηκαν 600.000 χαρτονομίσματα των 500 ευρώ συνολικής αξίας 300 εκατ. ευρώ, τα οποία αναλογούσαν στο 1/3 της συνολικής αξίας των χαρτονομισμάτων που τυπώθηκαν!

Αν και δεν τυπώνονται πλέον χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, από τον Ιανουάριο του 2019, είναι προφανές ότι η θεσμοθέτησή τους, και μάλιστα σε τερατώδη όγκο, έκλεινε το μάτι στη σκοτεινή πλευρά της οικονομικής δραστηριότητας και όχι σε κάποιες πραγματικές ανάγκες των ευρωπαίων πολιτών. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, οι ΗΠΑ έχουν διακόψει από το 1946 να τυπώνουν χαρτονομίσματα των 500, 1.000, 5.000, και 10.000 δολαρίων και το μέγιστης αξίας χαρτονόμισμα τους είναι των 100 δολαρίων – ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, εκείνο των 50 στερλινών.

Ετσι, δεν ήταν τυχαίο ότι ο Serious Organised Crime Agency (SOCA) απαγόρευσε την κυκλοφορία του χαρτονομίσματος των 500 ευρώ στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2010 ως κατεξοχήν μέσου συναλλαγής του οργανωμένου εγκλήματος. Λογικό, αν λάβει υπόψη του κάποιος ότι για να μεταφέρεις 1 εκατ. ευρώ, σού αρκούν τρία κουτιά δημητριακών με συνολικό βάρος 2,2 κιλά.

Σήμερα, βεβαίως, μετά την παρέλευση 20 ετών, τη διεθνή κατακραυγή και την αυστηροποίηση της νομοθεσίας, το πεντακοσάρικο περισσότερο εκθέτει παρά διευκολύνει τις μαύρες συναλλαγές. Γι’ αυτό και τα χαρτονομίσματα του Qatargate ήταν πολλά και μικρά και οι συσκευασίες μεγάλες, κάτι που ενδεχομένως διευκόλυνε και τις διωκτικές αρχές.

Το πρόβλημα, όμως, της μεγάλης φυσικής νομισματικής κυκλοφορίας –πάνω από 1,6 τρισ. ευρώ σήμερα– παραμένει, διευκολύνοντας τις μαύρες συναλλαγές και επιβαρύνοντας τράπεζες και οικονομία με σημαντικό κόστος διαχείρισης.   

Τα επιχειρήματα όσων διαφωνούν με τη δραστική μείωση ή την πλήρη κατάργηση των μετρητών κινούνται κυρίως στη σφαίρα της προάσπισης του δικαιώματος των πολιτών στην επιλογή και στους κινδύνους από την καταστρατήγηση των προσωπικών δεδομένων μέσω της ηλεκτρονικής καταγραφής των συναλλαγών τους, καθώς επίσης και σε ζητήματα κυβερνοασφάλειας ή προσωρινής κατάρρευσης των συστημάτων από βλάβες, ατυχήματα ή σαμποτάζ.

Σαθρά, λαμβάνοντας υπόψη ότι ήδη όλη η παγκόσμια οικονομία και ο συντριπτικός όγκος των συναλλαγών πραγματοποιούνται μέσω ψηφιακών συστημάτων, υπάρχουν κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων των νομίμων συναλλαγών και η επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου είναι γενικευμένη.

Στην ουσία, πρόκειται για μια επιχειρηματολογία που σιγοντάρει ατεκμηρίωτους φόβους τμημάτων του πληθυσμού μπροστά σε συντελούμενες αλλαγές, τις οποίες δυσκολεύονται να αντιληφθούν και αντιτίθενται μέσω συναισθηματικών αυτοματισμών. Στην Αυστρία συγκεντρώθηκαν 500.000 υπογραφές πολιτών οι οποίοι ζητούν τη συνταγματική κατοχύρωση της μη κατάργησης των μετρητών στις συναλλαγές, ενώ μετρήσεις δείχνουν ότι το 80% των Γερμανών δεν επιθυμεί την κατάργησή τους.

Η δήθεν δικαιωματική επιχειρηματολογία και οι τεχνοφοβικές προφάσεις θυμίζουν πολύ τα γνωστά «αντισυστημικά» κινήματα του παραλόγου, όπως το αντιεμβολιαστικό προσφάτως. Δεν είναι απίθανο να βιώσουμε σύντομα έναν κύκλο κινηματικών κινητοποιήσεων «κάτω τα χέρια από τα μετρητά μας», σε μια εποχή όπου ήδη μια σειρά από χώρες έχουν προγραμματίσει την κατάργησή τους.

Την ίδια στιγμή, η άφθονη κυκλοφορία μετρητών αιμοδοτεί το έγκλημα, τη διαφθορά και τη μαύρη οικονομία. Το λυπηρό είναι ότι και επίσημοι θεσμοί, όπως η ΕΚΤ, ενθαρρύνουν, έστω και εμμέσως, αυτές τις τάσεις με τη διστακτικότητά τους, χρησιμοποιώντας ανάλογα επιχειρήματα, αυξάνοντας και ενθαρρύνοντας τη φυσική νομισματική κυκλοφορία.

Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, χώρες όπως οι σκανδιναβικές, τις οποίες δύσκολα θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει ως προς τη δημοκρατική λειτουργία τους και τον σεβασμό στα δικαιώματα των πολιτών τους, έχουν προγραμματίσει και θα προχωρήσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια στην πλήρη κατάργηση των συναλλαγών με μετρητά.

Προφανώς, κάτω από το πέπλο της δημοκρατικοφανούς επιχειρηματολογίας υπάρχουν ισχυρές θεσμικές δυνάμεις, οι οποίες θεωρούν ότι ένα παγκόσμιο νόμισμα έχει λόγους να εξυπηρετεί και τις ανάγκες της μαύρης οικονομίας. Μόνο που δεν έχουν το κουράγιο να μας πουν φωναχτά τα επιχειρήματα.   

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News