Κατά την ανάγνωση της ετυμηγορίας του δικαστηρίου στην αίθουσα επικρατούσε απόλυτη σιγή. Ο Φραντσέσκο Μπιντονιέτι, ένας διαβόητος αρχιμαφιόζος που ήδη εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης για σειρά ανθρωποκτονιών, κρίθηκε ένοχος για ακόμη μια φορά, για απειλές κατά της ζωής ενός ιταλού δημοσιογράφου και συγγραφέα διάσημου σε όλον τον κόσμο. Στο πίσω μέρος της δικαστικής αίθουσας ο στόχος των απειλών του ξέσπασε σε κλάματα, με το κεφάλι του ακουμπισμένο στον ώμο του δικηγόρου του και το σώμα του να τρέμει από την ταραχή και τη συγκίνηση.

Ο ηλικίας 45 ετών Ρομπέρτο Σαβιάνο ζει υπό αστυνομική προστασία εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, από τότε που αποκάλυψε τις παράνομες όσο και ανόσιες δραστηριότητες της Καμόρα, της ναπολιτάνικης μαφίας. Το βιβλίο του με τον τίτλο «Γόμορρα» το οποίο κυκλοφόρησε το 2006 του προσέφερε διεθνή αναγνώριση, καταδικάζοντάς τον, όμως, συγχρόνως σε μια ιδιότυπη ισόβια κάθειρξη.

Δεν μπορεί να πάει στην παραλία, στα μαγαζιά ή μια βόλτα στο πάρκο χωρίς να τρέμει για τη ζωή του, δεν μπορεί καν να πάει για έναν καφέ με έναν φίλο του, από τους ελάχιστους που πλέον έχει. Περνάει μεγάλο μέρος της ζωής του σε ένα μικροσκοπικό διαμέρισμα χωρίς παράθυρα. «Η ζωή μου έχει καταστραφεί ανεπανόρθωτα… Βιώνω την κόλαση της κάθειρξης επί μία εικοσαετία, χωρίς να έχω διαπράξει κάποιο έγκλημα», είπε ο ίδιος πριν από λίγες ημέρες, σε συνέντευξη που παραχώρησε -μέσω email- στον Μάθιου Κάμπελ των Times του Λονδίνου.

Ερωτηθείς από τον βρετανό δημοσιογράφο εάν μετανιώνει που έγραψε το βιβλίο που τον κατέστησε διάσημο σε όλο τον κόσμο και του απέφερε μια περιουσία, πουλώντας περισσότερα από 12 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ο Ρομπέρτο Σαβιάνο απάντησε: «Κάθε μέρα της ζωής μου».

Η πρόσφατη απόφαση της ιταλικής δικαιοσύνης επικύρωσε μια ποινή φυλάκισης 18 μηνών που είχε επιβληθεί πριν από χρόνια στον αρχιμαφιόζο. Το 2008 ο Μπιντονιέτι και ο δικηγόρος του είχαν κατηγορηθεί για «εκφοβισμό», αφού εξέδωσαν αυτό που χαρακτηρίστηκε ως απειλή κατά του Σαβιάνο. Αλλά η τελευταία ετυμηγορία δεν προσέφερε την παραμικρή ανακούφιση στον Σαβιάνο: «Ευελπιστούσα ότι ο δικαστής, αφού ανακοίνωσε την ετυμηγορία, θα μου έλεγε: “Σαβιάνο είσαι ένας ελεύθερος άνθρωπος πλέον”», είπε. «Με λίγα λόγια ονειροπολούσα».

Ούτε με το ότι χρειάστηκαν 17 ολόκληρα χρόνια για να επικυρωθεί μια ποινή τον ικανοποίησε ιδιαίτερα. «Αυτό λέει πολλά για την κατάσταση του ιταλικού δικαστικού συστήματος. Οι εγκληματικές οργανώσεις γνωρίζουν ότι στην Ιταλία, εάν όλα εξελιχθούν κανονικά, θα πληρώσουν για ένα έγκλημα που διαπράττεται σήμερα σε 15 ή 20 χρόνια».

Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο γεννήθηκε στη Νάπολη το 1979 και μεγάλωσε σε μια περιοχή όπου η παρουσία της Καμόρα δεν ήταν απλώς ορατή αλλά και εδραιωμένη, συνυφασμένη με την πολιτική, τις επιχειρήσεις αλλά και την καθημερινή ζωή. Αφού σπούδασε Φιλοσοφία, άρχισε να γράφει σε εφημερίδες, αυτοπροσδιοριζόμενος πολύ γρήγορα ως δημοσιογράφος που έγραφε για την εγκληματική δράση συγκεκριμένων προσώπων, δίχως να διστάζει να τα κατονομάζει. Το «Γόμορρα» ήταν μια αποκαλυπτική όσο και συγκλονιστική εξιστόρηση της οικονομικής αυτοκρατορίας της ναπολιτάνικης μαφίας, με τον ερευνητή συγγραφέα να αποκαλύπτει στις σελίδες του την επιρροή της Καμόρα σε παγκόσμιες βιομηχανίες, από τη μόδα μέχρι τις κατασκευές και τα τοξικά απόβλητα, και να παρουσιάζει τη μαφία ως αυτό που είναι στην πραγματικότητα, μια βάναυση και βαθιά ριζωμένη δομή εξουσίας.

Το βιβλίο του που μεταφράστηκε σε περισσότερες από 50 γλώσσες και μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη (από τον Ματέο Γκαρόνε, κερδίζοντας το Grand Prix στο Φεστιβάλ των Καννών) άλλαξε την αντίληψη του κοινού για τη μαφία, καθιστώντας, ταυτόχρονα, τον Σαβιάνο διάσημο σε όλον τον κόσμο αλλά και στόχο μίας από τις πιο βάναυσες και αδίστακτες εγκληματικές οργανώσεις παγκοσμίως.

Λίγο μετά από την έκδοση του βιβλίου, τον Απρίλιο του 2006, η ιταλική αστυνομία ανακάλυψε σχέδια δολοφονίας του, ακόμη και μέσω βομβιστικής επίθεσης στον δρόμο. Εως τον Οκτώβριο του ίδιου έτους είχε τεθεί υπό μόνιμη αστυνομική προστασία, αλλάζοντας συχνά κατοικία και αδυνατώντας να κινείται ελεύθερα ή να εμφανίζεται δημόσια χωρίς να έχει προηγηθεί προσεκτικός και λεπτομερής σχεδιασμός.

Μην μπορώντας να κάνει πολλά δίχως να συνοδεύεται, ο Σαβιάνο συνέχισε να γράφει. Τα μεταγενέστερα έργα του, περιλαμβανομένων του «Zero Zero Zero» (2013), μιας έρευνας για το παγκόσμιο εμπόριο κοκαΐνης, και του «The Piranhas» (2016), ενός μυθιστορήματος για τη δράση εφηβικών συμμοριών στη Νάπολη, συνέβαλαν στην εδραίωση της φήμης του ως ατρόμητου χρονικογράφου της διασταύρωσης μεταξύ εγκλήματος, χρήματος και νεανικής κουλτούρας, όπως συνοψίζεται στο δημοσίευμα των Times.

Υπήρξαν, ωστόσο, κάποιες περίοδοι που προσπάθησε, παρά τη διαρκή απειλή, να ζήσει μια φυσιολογική ζωή. Στη Νέα Υόρκη, με τη βοήθεια της αμερικανικής κυβέρνησης, ο Σαβιάνο απέκτησε μια νέα ταυτότητα ως Ντέιβιντ Ντάνον. Αλλά ο κόσμος συνέχιζε να τον αναγνωρίζει. «Α! Ο iταλός συγγραφέας!», είχε αναφωνήσει ένας άνδρας σε ένα εμπορικό κέντρο του Μανχάταν, όταν έτυχε να τον συναντήσει. Μια άλλη φορά επέβαινε σε ένα ταξί, όταν ο οδηγός με καταγωγή από τη Νότια Αμερική που είχε διαβάσει το «Zero Zero Zero», το οποίο εστιάζεται στα λατινοαμερικανικά καρτέλ των ναρκωτικών, τον ρώτησε «Είσαι ο Ρομπέρτο Σαβιάνο;». «Οχι, δεν είμαι!», απάντησε εκείνος, με τους δύο άνδρες να βάζουν τα γέλια στη συνέχεια.

Μία από τις πιο ευτυχισμένες μέρες του ήταν στο Λονδίνο, όπου του επετράπη να ταξιδέψει το 2013 χωρίς συνοδεία, για να συναντήσει  τον Τζούλιαν Ασάνζ στην πρεσβεία του Ισημερινού, όπου ζούσε έγκλειστος ο αυστραλός ιδρυτής του Wikileaks, αφού του χορηγήθηκε άσυλο. «Θυμάμαι τέλεια εκείνες τις ώρες, προσγειώθηκα στο Γκάτγουικ και νομίζω ότι η διαδρομή από το αεροδρόμιο στο κέντρο του Λονδίνου ήταν  πολύ σύντομη», ανέφερε σχετικά στον βρετανό δημοσιογράφο ο Σαβιάνο, εξηγώντας πως επρόκειτο για μια αναπάντεχη ευλογία. «Ημουν μόνος – δεν υπήρχε κανείς γύρω μου να με προστατεύει, αλλά και κανείς να μου κόβει την θέα».

Για τη δουλειά του και για το θάρρος του κέρδισε επαίνους από επιφανείς εκπροσώπους της δημοσιογραφίας αλλά και της λογοτεχνίας. Ο δημοσιογράφος των Times αναφέρεται ενδεικτικά στον Σαλμάν Ρούσντι, ο οποίος, γνωρίζοντας πολύ καλά τι σημαίνει να ζει κάποιος υπό διαρκή απειλή, τον χαρακτήρισε ως «ηρωική μορφή» ενώ η φιλία τους, που εδράζεται στην αμοιβαία κατανόηση του κόστους της ελευθερίας της έκφρασης, κατέστη σύμβολο καλλιτεχνικής αλληλεγγύης.

Αλλά η φήμη και η αναγνώριση τον κατέστησαν στόχο και επιφανών πολιτικών της Ιταλίας. Τα τελευταία χρόνια ο Σαβιάνο επέκρινε σφοδρά την ακροδεξιά κυβέρνηση της Τζόρτζα Μελόνι, ιδιαίτερα για τη στάση της απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Μάλιστα τον Νοέμβριο του 2021 η ιταλίδα πρωθυπουργός τον μήνυσε για δυσφήμιση αφού ο Σαβιάνο χαρακτήρισε, τόσο εκείνη όσο και τον αντιπρόεδρο της ιταλικής κυβέρνησης Ματέο Σαλβίνι, ως «καθάρματα» για την εναντίωσή τους στις επιχειρήσεις διάσωσης κατατρεγμένων ανθρώπων στα ύδατα της Μεσογείου. Ενα δικαστήριο της Ρώμης επέβαλε στο Σαβιάνο πρόστιμο 1.000 ευρώ με αναστολή ενώ η Μελόνι απαιτούσε αποζημίωση ύψους 50.000 ευρώ.

Ο Σαβιάνο άσκησε έφεση κατά της ετυμηγορίας, η οποία, σύμφωνα με τους επικριτές της, καταδεικνύει πόσο ξεπερασμένη είναι η ιταλική νομοθεσία περί δυσφήμισης και συνιστά επίθεση στην ελευθεροτυπία. Ο Σαλβίνι, από την πλευρά του, υπέβαλε ξεχωριστή αγωγή για δυσφήμιση εναντίον του Σαβιάνο επειδή τον αποκάλεσε «υπουργό του υποκόσμου». Ο Σαλβίνι προσπάθησε επίσης να του στερήσει την αστυνομική προστασία αλλά μάταια.

Η τελευταία δικαστική απόφαση που αφορούσε τον Σαβιάνο, τον αρχιμαφιόζο Μπιντονιέτι και τον δικηγόρο του ονόματι Μικέλε Σαντόσταζο, ανάγεται στην πολύκροτη υπόθεση «Σπάρτακος» και στη μέγα δίκη που διεξήχθη πριν από χρόνια και ολοκληρώθηκε με την καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη 16 νονών της Καμορά για μια σειρά από δολοφονίες και άλλα εγκλήματα.

Κατά τη διάρκεια μιας από τις τελικές ακροάσεις το 2008, ο Μπιντονιέτι και ο δικηγόρος του είχαν ζητήσει η υπόθεση να παραπεμφθεί σε άλλο δικαστήριο λόγω της επιρροής που υποτίθετο ότι ασκούσαν ο Σαβιάνο και η Ροζάρια Καπακιόνε, μια άλλη δημοσιογράφος, στους ναπολιτάνους δικαστές με τις έρευνες και τα γραπτά τους για τη δράση της Καμόρα. Σύμφωνα με τον Σαβιάνο αυτό ισοδυναμούσε με χαρακτηρισμό των δημοσιογράφων ως «εχθρών των κατηγορουμένων», παρόλο που ήταν οι δικές τους έρευνες αυτές που είχαν ωθήσει τις αρχές να αναλάβουν δράση κατά της ναπολιτάνικής μαφίας.

Πέντε μάρτυρες κατηγορίας σε αυτήν την μακροχρόνια δίκη είχαν ήδη δολοφονηθεί και τα σχόλια εναντίον των δημοσιογράφων ερμηνεύτηκαν ως θανατική καταδίκη, με αποτέλεσμα να τεθεί υπό αστυνομική προστασία και η Καπακιόνε ενώ ενισχύθηκε περαιτέρω και η φρουρά του Σαβιάνο, τον οποίο έκτοτε φυλάσσουν πέντε αστυνομικοί με δύο τεθωρακισμένα αυτοκίνητα. «Μόνον ο πρόεδρος της δημοκρατίας φυλάσσεται καλύτερα από μένα», ανάφερε χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Τα σχόλια του  Μπιντονιέτι και του δικηγόρου του χαρακτηρίστηκαν από τον Σαβιάνο ως απειλές κατά της ζωής του, το οποίο μάλλον δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο αρχιμαφιόζος έχει, μεταξύ πολλών άλλων, εκτελέσει έναν νεαρό άνδρα επειδή συμπεριφέρθηκε ασεβώς στον γιο του, χρησιμοποιήσει μια γυναίκα ως ανθρώπινη ασπίδα σε ανταλλαγή πυροβολισμών με την αστυνομία και δολοφονήσει έναν γιατρό επειδή δεν διέγνωσε ότι η γυναίκα του έπασχε από καρκίνο.

Ομως το ότι δικαιώθηκε, τελικά, ο Σαβιάνο, δεν αποτελεί ακριβώς παρηγοριά, καθώς εξακολουθεί να βρίσκεται σε απόγνωση, επειδή συνεχίζει και θα συνεχίσει να ζει σχεδόν απόλυτα απομονωμένος, δεδομένου ότι πρακτικά αδυνατεί να συνάπτει και να διατηρήσει κάθε είδους σχέσεις.

Εν τω μεταξύ η εγκληματικότητα ανθεί και όχι μόνο στην Ιταλία. «Εχω την αίσθηση ότι οι μαφίες έχουν κερδίσει», είπε. «Οι εγκληματικές οργανώσεις ακμάζουν στο περιθώριο σε πολλές δυτικές χώρες, περιλαμβανομένης και της Βρετανίας, οι οποίες αγωνίζονται να αναγνωρίσουν την εγκληματική προέλευση του κεφαλαίου που παράγει πλούτο και μολύνει τη νόμιμη οικονομία», είπε ο Σαβιάνο, o  οποίος θα αποκήρυττε πολύ ευχαρίστως την ιδιότητα του κακού μπελά για το οργανωμένο έγκλημα.

«Ας πούμε απλώς ότι όλα έχουν γίνει εξαιρετικά σοβαρά, υπερβολικά σοβαρά, αφόρητα σοβαρά», είπε. Θα ήθελε να επέστρεφε, εάν ήταν δυνατό, στην εποχή πριν αοπό τη συγγραφή του πιο διάσημου βιβλίου του: «Θα ήμουν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο. Θα ανέβαινα σε μια μοτοσικλέτα και θα έκανα ένα ταξίδι», είπε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News