Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 ήταν πολύ της μόδας μεταξύ των νέων –συχνά προς μεγάλη φρίκη των γονιών τους– να φοράνε κινεζικού τύπου καπελάκια με το κίτρινο αστέρι, μπλουζάκια με τον Μάο Τσετούνγκ, ενώ τα πουκάμισα με «γιακά Μάο» (χωρίς γιακά δηλαδή) κατακτούσαν τις διεθνείς πασαρέλες. Δεν ήταν κομμουνιστές όλοι αυτοί, μάλλον το ακριβώς αντίθετο: τα κινεζικά κομμουνιστικά σύμβολα είχαν ενταχθεί, με εξαιρετικά προσοδοφόρο τρόπο, στο παρακλάδι του καπιταλισμού που ονομάζεται μόδα.

Σήμερα μην πείτε στα παιδιά σας τη λέξη «μόδα», θα σας κράξουν. Θα λέτε «κουλ». Που σημαίνει στιλάτο, κάτι που σε κάνεις να ξεχωρίζεις (και ας το κάνουν όλοι), κάτι σχεδόν απαραίτητο για να είσαι «σχετικός» με την εποχή. Και όπως γράφει ο Economist, παρά τις αυξανόμενες διαφωνίες της με τη Δύση, η Κίνα είναι ο ορισμός του «κουλ» για τους νέους στην «απέναντι» πλευρά.

Τα αξιοθέατα και η τεχνολογία από το μέλλον

Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στην παγκοσμιοποίηση της πληροφορίας. Ο Ντάρεν Γουότκινς τζούνιορ, ένας 20χρονος livestreamer (κάνει ζωντανές μεταδόσεις στο Ιντερνετ) από το Οχάιο, γνωστός με το ψευδώνυμο IshowSpeed, πήγε για δύο εβδομάδες στην Κίνα τον περασμένο Μάρτιο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του παρήγαγε τόσο περιεχόμενο για τη χώρα, που το ΚΚΚ θα έπρεπε να του κάνει άγαλμα.

Μοιράστηκε με τους 38 εκατομμύρια ακολούθους του την πλούσια ιστορία της χώρας, κάνοντας ανάποδη τούμπα στο Σινικό Τείχος· τους φιλικούς ανθρώπους, αστειευόμενος με έναν Κινέζο που μιμείται εκπληκτικά τον Ντόναλντ Τραμπ· και την προηγμένη τεχνολογία, χορεύοντας με ένα ανθρωποειδές ρομπότ, παραλαμβάνοντας ένα γεύμα KFC από drone και δοκιμάζοντας ένα ιπτάμενο ταξί. Το κοινό του ενθουσιάστηκε.

Καθώς οδηγούσε σε μια λίμνη στη Σενζέν, ασφαλής μέσα σε ένα αμφίβιο ηλεκτρικό SUV, σαν σύγχρονος Τζέιμς Μποντ, ο Γουότκινς δεν έκρυψε τον θαυμασμό του για όσα υπέροχα συμβαίνουν στη χώρα: «Θεέ μου, αυτό το αυτοκίνητο δεν βυθίζεται. Η Κίνα το κατάφερε, αυτά τα κινέζικα αυτοκίνητα το κατάφεραν!». Οπως έλεγε συχνά κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του, «η Κίνα είναι διαφορετική, bro»!

Ο Γουότκινς ενέπνευσε στους ακολούθους του με τον ενθουσιασμό που οι κινέζοι ηγέτες θέλουν εδώ και καιρό να εμπνεύσουν στους ξένους. Το Κόμμα, γράφει ο Economist, έχει προσπαθήσει να καλλιεργήσει την «ήπια ισχύ», η οποία προσφέρει σε μια χώρα αυτό που θέλει χωρίς τη χρήση στρατιωτικής βίας. Εχει επικρίνει εδώ και καιρό αυτό που αποκαλεί «αντικινεζικό» αφήγημα στα δυτικά ΜΜΕ. Το 2013, το Πολιτικό Γραφείο δήλωσε ότι η ήπια ισχύς ήταν απαραίτητη για το «κινεζικό όνειρο της εθνικής αναζωογόνησης». Δεν είναι, όμως, τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Η προπαγάνδα της Κίνας αποτυγχάνει στο εξωτερικό, όπου πολλοί άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί με το αυταρχικό παρελθόν (και παρόν) της.

Ολο και περισσότεροι Δυτικοί, ωστόσο, φαίνονται πρόθυμοι να αγνοήσουν την άσχημη πλευρά της Κίνας και αυτό δεν οφείλεται στην κομματική προπαγάνδα. Τη δουλειά κάνουν πολύ αποτελεσματικά οι ξένοι vloggers (αυτοί που παράγουν βίντεο για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) που δημοσιεύουν περιεχόμενο από ταξίδια τους στη χώρα.

Η εικόνα της χώρας, σημειώνει ο Economist, έχει επίσης επωφεληθεί πολύ από την πτώση της δημοτικότητας της Αμερικής, χάρη στον Ντόναλντ Τραμπ. Στις 15 Μαΐου, η People’s Daily, το φερέφωνο του Κομμουνιστικού Κόμματος, δημοσίευε ένα άρθρο με τίτλο «Πώς έγινε η Κίνα κουλ». Ελάχιστα χρόνια νωρίτερα, αυτό θα φαινόταν απίστευτο.

Πριν από μια δεκαετία, η Κίνα ξόδευε 10 δισ. δολάρια ετησίως προσπαθώντας να ενισχύσει την εικόνα της στο εξωτερικό και πιθανώς το ποσό είναι σήμερα υψηλότερο. Οι αξιωματούχοι έχουν δημιουργήσει 500 «Ινστιτούτα Κομφούκιου» σε ξένα πανεπιστήμια που προσφέρουν μαθήματα κινεζικών και πολιτιστικά προγράμματα. Τα κρατικά κινεζικά ΜΜΕ προωθούν θετικές ιστορίες για τη χώρα στα δυτικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εκατοντάδες ξένοι δημοσιογράφοι προσκαλούνται στην Κίνα κάθε χρόνο, όπου τους παρουσιάζονται σημαντικά επιτεύγματα, όπως το εντυπωσιακό σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας.

Ωστόσο, επισημαίνει ο Economist, «αυτές οι προσπάθειες από πάνω προς τα κάτω έχουν επισκιαστεί από καινοτομίες από κάτω προς τα πάνω». Το DeepSeek, το νέο αστέρι της κινεζικής Τεχνητής Νοημοσύνης, έγινε πρωτοσέλιδο τον Δεκέμβριο όταν ανακοίνωσε μοντέλα που ήταν πολύ φθηνότερα στην εκπαίδευση και εξίσου αποτελεσματικά με τα δυτικά. Τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα αγοράζονται από ξένους καταναλωτές και τα κινεζικά drones είναι κορυφαία παγκοσμίως εδώ και χρόνια.

Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός

Τώρα, και τα πολιτιστικά προϊόντα της χώρας κερδίζουν όλο και περισσότερους θαυμαστές στο εξωτερικό. Η Κίνα παρακολουθούσε με φθόνο την απογείωση της νοτιοκορεατικής K-pop σε όλο τον κόσμο, τη δεκαετία του 2010. Η κινεζική μουσική και τηλεόραση ακόμη δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον μη κινεζόφωνο κόσμο, αλλά η χώρα σπάει ταμεία στον τομέα των ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Τέσσερα στα δέκα παιχνίδια για κινητά με τα υψηλότερα έσοδα του 2024 δημιουργήθηκαν στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένου του Genshin Impact, το οποίο αποφέρει πάνω από 1 δισ. δολάρια ετησίως. Πέρυσι, μια κινεζική εταιρεία κυκλοφόρησε το Black Myth Wukong, βασισμένο σε κινεζικούς μύθους και λαϊκά παραμύθια. Περίπου το 30% των 25 εκατομμυρίων παικτών του προέρχονται από ξένες χώρες.

Το ιντερνετικό περιεχόμενο που καταναλώνει ο κόσμος διαμορφώνεται, επίσης, ολοένα και περισσότερο από την Κίνα, γράφει ο Economist και φέρνει ως παράδειγμα το TikTok, μια εφαρμογή σύντομων βίντεο που ανήκει στην κινεζική Bytedance και έχει περισσότερους χρήστες από οποιαδήποτε άλλη εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως. Τον Ιανουάριο, μισό εκατομμύριο Αμερικανοί συνέρρευσαν στο RedNote, μια άλλη κινεζική εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης, γνωστή στην Κίνα ως Xiaohongshu («Μικρό Κόκκινο Βιβλίο», σαφής αναφορά στον Μάο), μετά την προσωρινή απαγόρευση του TikTok στη χώρα τους (η απαγόρευση έκτοτε έχει ανασταλεί). Οι χρήστες, σε αρκετές άλλες χώρες, όπως το Μεξικό και η Ινδονησία, λατρεύουν τα κινεζικά «μικροδράματα», επεισόδια διάρκειας ενός λεπτού που έχουν σχεδιαστεί για παρακολούθηση σε κινητά τηλέφωνα.

Ανακτάται το χαμένο από την πανδημία έδαφος

Αρκετές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η δημοτικότητα της Κίνας έφτασε σε χαμηλό σημείο κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, αλλά στη συνέχεια η τάση μεταστράφηκε, γράφει ο Economist. Κάθε χρόνο, η Brand Finance, μια συμβουλευτική εταιρεία, ρωτά 100.000 άτομα παγκοσμίως τι πιστεύουν για τη φήμη και την επιρροή διαφόρων χωρών. Τα αποτελέσματα τοποθετούν την Κίνα στην όγδοη θέση στον κόσμο το 2021 και μόλις δεύτερη φέτος, πίσω από την Αμερική.

Δημοσκοπήσεις του Ιδρύματος Συμμαχίας Δημοκρατιών, μιας ΜΚΟ στη Δανία, δείχνουν μια σταθερή αύξηση της θετικής παγκόσμιας γνώμης για την Κίνα από το 2022, από -4% εκείνο το έτος, σε +14% στην τελευταία έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάιο. Η θετική γνώμη για την Αμερική μειώθηκε από +22% σε -5%, μόλις τον τελευταίο χρόνο. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Pew έδειξε ότι ακόμη και στην Αμερική, όπου η Κίνα είναι ευρέως αντιπαθής, η γνώμη για τη χώρα έχει βελτιωθεί τον τελευταίο χρόνο.

Οι ασιάτες γείτονες της Κίνας δεν είναι εξίσου ενθουσιώδεις. Πολλοί έχουν εδαφικές διαφορές με την Κίνα και ανησυχούν για τις στρατιωτικές δαπάνες της. Στην Ευρώπη, πολλοί επικριτές των πολιτικών του Κομμουνιστικού Κόμματος, απέναντι, για παράδειγμα, στους Ουιγούρους στο Σιντζιάνγκ, λένε ότι ο τρέχων ενθουσιασμός συγκαλύπτει τον αυταρχισμό του κόμματος. Αλλοι επισημαίνουν ότι το κόμμα είναι απλώς πιο έξυπνο τώρα και διευκολύνει, ενεργά αλλά αθόρυβα, επισκέπτες όπως ο Γουότκινς.

Η κυβέρνηση της Κίνας φαίνεται σίγουρη ότι αν οι άνθρωποι επισκεφθούν τη χώρα, θα τους αρέσει, από όπου κι αν προέρχονται και όποια γνώμη κι αν είχαν νωρίτερα. Οι κινέζοι αξιωματούχοι αγωνίζονται να φέρουν πίσω τους τουρίστες μετά την πανδημία Covid-19. Πέρυσι, η Κίνα κατάργησε τη βίζα για πολίτες από 38 (κυρίως ευρωπαϊκές) χώρες, προκειμένου να επισκεφθούν την Κίνα. Περίπου 30 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες επισκέφθηκαν τη χώρα το 2024, σχεδόν 80% περισσότεροι από ό,τι το προηγούμενο έτος, παρότι εξακολουθούν να είναι λιγότεροι από πριν από την πανδημία.

Παρ’ όλα αυτά, καταλήγει ο Economist, υπάρχει ένα πρόβλημα, εγγενές στο σύστημα της χώρας, το οποίο εμποδίζει την Κίνα να επωφεληθεί όσο θα μπορούσε από όλα αυτά.

Ενώ θα μπορούσαν να αφήσουν την ελκυστική πλευρά της χώρας να «μιλάει από μόνη της», οι κινέζοι αξιωματούχοι δυσκολεύονται να το κάνουν, καθώς λειτουργούν «μέσα σε ένα σύστημα που βασίζεται στην πειθαρχία και τον απόλυτο έλεγχο των μηνυμάτων».

Πέρυσι, μια ομάδα 70 φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Ντιουκ επισκέφθηκε την Κίνα σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι. Σύμφωνα με τη διαδικτυακή αφήγηση μιας φοιτήτριας, τους παρενοχλούσαν διαρκώς τα κρατικά ΜΜΕ που τους πίεζαν να πουν καλά πράγματα για την Κίνα. «Ενα τηλεοπτικό συνεργείο», έγραψε, «με έμαθε να απαγγέλλω ένα ποίημα στα κινεζικά, το οποίο περιλάμβανε τον στίχο “αγαπώ την Κίνα”».

Οπως θα βεβαίωνε οποιοσδήποτε έφηβος, η Κίνα θα ήταν πολύ πιο κουλ αν δεν προσπαθούσε τόσο πολύ. Στη γλώσσα τους: «Τσιλ, bro».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News