Από το 1938 που δημιουργήθηκε το Φεστιβάλ των Καννών, ελάχιστες φορές στην ιστορία του έχει ακυρωθεί ή αναβληθεί: Το 1939 ακυρώθηκε εξαιτίας της κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ δεν πραγματοποιήθηκε τα έτη 1948 και 1950 λόγω οικονομικών προβλημάτων και το 1968 διακόπηκε εξαιτίας των διαδηλώσεων του Γαλλικού Μάη. Εκτός από εκείνες τις χρονιές η λαμπερή γιορτή του σινεμά γινόταν κάθε χρόνο θριαμβευτικά, μέχρι φέτος, που το 73ο φεστιβάλ δεν άρχισε στις 12 Μαΐου όπως είχε προγραμματιστεί.

Μετά την εντυπωσιακή περσινή χρονιά με τον θρίαμβο της ταινίας «Παράσιτα» του Νοτιοκορεάτη Μπονγκ Τζουν-Χο, που τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα, το μεγάλο βραβείο του φεστιβάλ, αλλά και με το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, το οποίο δόθηκε για πρώτη φορά σε μη αγγλόφωνη ταινία, οι προσδοκίες ήταν πολύ υψηλές για το φετινό γαλλικό φεστιβάλ. Ωστόσο, καθώς η Covid-19 συνεχίζει να κρατά όμηρο σχεδόν ολόκληρο τον πλανήτη, θα ήταν αδιανόητο εν μέσω πανδημίας να γίνει μια συγκέντρωση η οποία επί δύο εβδομάδες προσελκύει στη γαλλική Ριβιέρα λαμπερούς σταρ του σινεμά από όλο τον κόσμο.

Αντ ‘αυτού, όπως αναφέρει το Variety, το φεστιβάλ θα δημοσιεύσει τον Ιούνιο μια λίστα με ταινίες που είχαν επιλεγεί για τη φετινή χρονιά βάζοντάς τους την πολυπόθητη ετικέτα των Καννών. Τι είναι αυτό, όμως, που κάνει το Φεστιβάλ των Καννών τόσο σημαντικό για τους λάτρεις του σινεμά; Τι χάνουν οι σινεφίλ φέτος μετά το πλήγμα του κορονοϊού που δέχτηκε και η Κρουαζέτ;

Σε αντίθεση με τα τρία μεγάλα φεστιβάλ του φθινοπώρου, της Βενετίας, του Τελουρίντ (στο Κολοράντο των ΗΠΑ) και του Τορόντο, οι Κάννες βρίσκονται στην πλευρά της σεζόν των Όσκαρ, που ανοίγει τον Φεβρουάριο με τα βρετανικά BAFTA και τη γερμανική Berlinale. Αυτό δεν σημαίνει ότι το γαλλικό φεστιβάλ στερείται λάμψης, αντίθετα λάμπει από μόνο του. Για 11 – 12 ημέρες, οι Κάννες μεταμορφώνονται σε ένα κινηματογραφικό σύμπαν: «Οταν βρίσκεστε μέσα του, ο υπόλοιπος κόσμος φαίνεται εξωπραγματικός. Από έξω, μοιάζει με μια παράξενη χιονόμπαλα γεμάτη σταρ του σινεμά» γράφει στους New York Times ο κριτικός Τόνι Σκοτ.

Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι πίσω από τις ξέφρενες φωτογραφήσεις, τα πάρτι στα γιοτ και τις εντυπωσιακές εμφανίσεις στο κόκκινο χαλί, υπάρχει μια σχεδόν θρησκευτική αφοσίωση στον κινηματογράφο, και ένας ζήλος για την τέχνη που δεν έχουν τίποτα το σνομπ ή το κυνικό. Όλα τα είδη των ταινιών εμφανίζονται στον κύριο διαγωνισμό και στις διάφορες παράλληλες προβολές, και παρόλο που μόνο λίγες πρόκειται να βραβευτούν και να τραβήξουν την προσοχή του Τύπου, το Φεστιβάλ δίνει σε όλες τις ταινίες τουλάχιστον μια στιγμή δόξας. Και είναι πραγματικά συγκινητικό να παρακολουθείς εκείνους που ανεβαίνουν για πρώτη φορά τα σκαλοπάτια του Palais ακολουθώντας τον δρόμο άλλων που έχουν ήδη βραβευτεί.

Για σκεφθείτε: «Τα τελευταία χρόνια, κάθε άνοιξη, παρακολουθούσα ζωντανά την απονομή των βραβείων του Φεστιβάλ Καννών από το λάπτοπ μου, στην Κυψέλη, παρέα με τον διευθυντή φωτογραφίας μου και καλύτερο μου φίλο από το γυμνάσιο, Γιώργο Βαλσαμή. Προχθές το βράδυ, την παρακολουθούσα και πάλι μαζί του. Αυτήν τη φορά όμως από την πρώτη σειρά καθισμάτων του Palais de Festival», δήλωσε στον απεσταλμένο της LiFO Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο μετά την περυσινή βράβευσή του ο δικός μας Βασίλης Κεκάτος ο πρώτος έλληνας δημιουργός που τιμήθηκε με Χρυσό Φοίνικα στην κατηγορία των ταινιών μικρού μήκους, για την ταινία του «Η Απόσταση Ανάμεσα στον Ουρανό κι Εμάς».

«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι οι Κάννες -όπως και τα περισσότερα φεστιβάλ, τα σινεμά, οι ταινίες και οι θεατές- θα επιστρέψουν», συμπληρώνει η Μάνολα Ντάργκις, κριτικός των New York Times  η οποία παρακολουθεί εδώ και χρόνια το Φεστιβάλ Καννών. Στο φεστιβάλ βλέπεις όλες μαζί στη σειρά  μερικές από τις καλύτερες νέες ταινίες στον κόσμο πράγμα «συναρπαστικό, εξαντλητικό και τρελό ταυτόχρονα, μόνο και μόνο επειδή θέλεις να δεις τα πάντα και δεν μπορείς», λέει. Και επειδή γίνονται τόσες πολλές πρεμιέρες, μπορείς να ανακαλύψεις τις καλές ταινίες μόνος σου. «Υπέθετα ότι τα “Παράσιτα”  θα ήταν καλή ταινία γιατί ήταν του Μπονγκ. Αλλά στις Κάννες την είδα πριν μου πει κάποιος κάτι, πράγμα που είναι υπέροχο. Το να μπορείς να πας είναι προνόμιο, σε πολλά επίπεδα», λέέει η Ντάργκις.

Για τους Αμερικανούς, τουλάχιστον, είναι δύσκολο να κατανοήσουν πόσο σημαντικές είναι οι Κάννες για τον υπόλοιπο κόσμο, πράγμα που οφείλεται στο γεγονός ότι η απομόνωσή τους επεκτείνεται και στον πολιτισμό, υποστηρίζει η αμερικανίδα κριτικός, τονίζοντας ότι «ταινίες όπως τα “Παράσιτα”  χρειάζονται τα φεστιβάλ, και για να γίνουν πολύ μεγάλες χρειάζονται τις Κάννες».

Ο αρθρογράφος Κάιλ Μπιουκάναν, επισημαίνει εξάλλου, ότι όπως το συντηρητικό Χόλιγουντ περνά μια αναταραχή στην εποχή του streaming, το ίδιο συμβαίνει και με τις Κάννες. Είτε πρόκειται για την άρνηση του φεστιβάλ να αναγνωρίσει το Netflix, είτε για τον τρόπο με τον οποίο οι Κάννες αντιμετωπίζουν το κίνημα #MeToo και την ισότητα των φύλων, οι διαμάχες στην Κρουαζέτ μπορούν να είναι χρήσιμες, λέει.

Θα ξαναπάμε σινεμά ή θα μείνουμε στο streaming;

Τα τελευταία δύο χρόνια, ο καυγάς «Κάννες εναντίον Netflix» είναι ο πικάντικος μικρόκοσμος των μεγαλύτερων εντάσεων που παρατηρούνται στην παγκόσμια βιομηχανία του κινηματογράφου, συμπληρώνει ο Σκοτ. «Οι Αμερικανοί συχνά κοροϊδεύουν τη γαλλική παράδοση των επιδοτήσεων και της προάσπισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά αν πρέπει να επιλέξω πλευρά ανάμεσα στη Γαλλία και τις μονοπωλιακές αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, επιλέγω τη Γαλλία», λέει ο αμερικανός κριτικός.

Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το streaming  ως οικονομική και πολιτιστική δύναμη έχει ενισχυθεί χάρη στον κορονοϊό και ότι το ζήτημα της επιστροφής του Φεστιβάλ των Καννών σχετίζεται με βαθύτερες αβεβαιότητες και ανησυχίες για το μέλλον του κινηματογράφου. Θα κατακλειστούν από κόσμο το Τορόντο και η Βενετία τον Σεπτέμβριο; Θα αναγκαστούν τα Όσκαρ να συνάψουν ειρήνη με το Netflix και άλλες παρόμοιες πλατφόρμες; Μήπως το να πηγαίνεις στο σινεμά θα καταλήξει μια παράξενη, εξειδικευμένη συνήθεια ή κάτι που ενέχει σοβαρούς κινδύνους; «Δεν νομίζω ότι είμαι ο μόνος σινεφίλ που βιώνει μια τέτοια φρίκη», λέει ο Σκοτ.

Η αλήθεια είναι ότι τίποτα δεν μπορεί να σε κάνει να εκτιμήσεις την ομορφιά της εξόδου και του σινεμά φυσικά, όσο η υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι. Και η αλήθεια είναι ότι οι κριτικοί του κινηματογράφου γράφουν μεν για τις ταινίες όχι όμως και για την εμπειρία να τις βλέπεις σε κινηματογραφικές αίθουσες, παραδέχεται η Ντάργκις: «Αλλά πρέπει, γιατί είναι σημαντικό για το πώς βλέπουμε και πώς κατανοούμε τις ταινίες, και σίγουρα για το πώς μας επηρεάζουν», λέει.

Οπως δήλωσε, εξάλλου, σε πρόσφατη συνέντευξή του, στην εφημερίδα Le Figaro ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Καννών, Τιερί Φρεμό: «Οι Κάννες υποστηρίζουν ταινίες που προβάλλονται σε κινηματογράφους».

Μπορεί κάποιος να ασκήσει όσο έντονη κριτική θέλει στην εκδήλωση για τη δέσμευσή της με ορισμένους τρομερούς κινηματογραφιστές και για συμφωνίες κάτω από το τραπέζι όταν πρόκειται για κάποιες μέτριες γαλλικές ταινίες. Ωστόσο, οι Κάννες – όπως όλα τα καλά κινηματογραφικά φεστιβάλ- δεν αφορούν μόνο τις ταινίες. Πρόκειται «για τη συλλογική εμπειρία, για το ό,τι κλαίμε και γελάμε στο σινεμά όλοι μαζί μαζί και μετά μιλάμε για την ταινία. Πρόκειται για κοινότητα, η οποία δεν υπάρχει όταν βλέπεις Netflix στο σπίτι», μας θυμίζει η Ντάργκις.

Οι ελληνικές συμμετοχές στο Φεστιβάλ Καννών

Από το 1951, χρονιά που η πρώτη ελληνική ταινία διεκδίκησε το Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ (όπως λεγόταν απλά πριν από το 1955 οπότε λανσαρίστηκε ο Χρυσός Φοίνικας), μέχρι σήμερα, η ελληνική παρουσία στις Κάννες είναι συνεχής και δυναμική με πολυάριθμες συμμετοχές, τόσο στο κεντρικό Διαγωνιστικό Πρόγραμμα όσο και στα πολλά παράλληλα προγράμματα του Φεστιβάλ.

Με τις συνεχόμενες συμμετοχές τους έλαμψαν οι έλληνες σκηνοθέτες Μιχάλης Κακογιάννης, Θόδωρος Αγγελόπουλος, φυσικά ο Κώστας Γαβράς (αν και εκπρόσωπος της Γαλλίας) και πιο πρόσφατα ο Γιώργος Λάνθιμος, ο οποίος μάλιστα πέρυσι ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ.

Ελληνικές συμμετοχές στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα

• 1951, «H Τελευταία Αποστολή», οικογενειακό δράμα στα χρόνια του πολέμου, της Φίνος Φιλμς σε σενάριο Νίκου Τσιφόρου (το πρώτο του) με πρωταγωνιστές τους Σμαρούλα Γιούλη, Βασίλη Διαμαντόπουλο και Μιράντα Μυράτ.
• 1952, «Νεκρή Πολιτεία», μελόδραμα με βεντέτες στην ελληνική επαρχία, του Φρίξου Ηλιάδη με την Ειρήνη Παππά και τον Νίκο Τζόγια.
• 1954, «Κυριακάτικο Ξύπνημα» του Μιχάλη Κακογιάννη (η πρώτη του ταινία) με την Ελλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χορν.
• 1955, «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, με την τότε πρωτοεμφανιζόμενη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιώργο Φούντα. Ηταν ανάμεσα στα φαβορί για το Χρυσό Φοίνικα (την πρώτη χρονιά που λανσαρίστηκε το βραβείο) αλλά και για την ερμηνεία της Μερκούρη. Σε εκείνο το φεστιβάλ η Μελίνα γνώρισε τον Ζιλ Ντασέν που κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας για το «Ριφιφί».
• 1956, «Το Κορίτσι με τα Μαύρα», του Μιχάλη Κακογιάννη με την Ελλη Λαμπέτη.
• 1958, «Το Τελευταίο Ψέμα» του Μιχάλη Κακογιάννη, και πάλι με την Ελλη Λαμπέτη.
• 1959, «Ματωμένο Ηλιοβασίλεμα», μελόδραμα με τσέλιγκες και τουρίστριες του Ανδρέα Λαμπρινού, με πρωταγωνιστές τους Σπύρο Φωκά, Εφη Οικονόμου και Κάκια Αναλυτή.
• 1960, «Ποτέ την Κυριακή» του Ζιλ Ντασέν, με τη Μελίνα Μερκούρη που κερδίζει το βραβείο γυναικείας ερμηνείας εξ ημισείας με τη Ζαν Μορό για το «Moderato Cantabile». Το ελληνικό γλέντι που ακολούθησε την προβολή της ταινίας με τον Ζαμπέτα στο μπουζούκι και αμέτρητα σπασμένα πιάτα άφησε εποχή στη γαλλική Ριβιέρα.
• 1961, «Μανταλένα», του Ντίνου Δημόπουλου, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη η οποία δεν κατάφερε να πάει εξαιτίας των πιέσεων του Φίνου που νόμιζε πως θα την χάσει.
• 1961, «Χαμένο Κορμί» του Μιχάλη Κακογιάννη. Ιταλική παραγωγή μεν αλλά επίσημη συμμετοχή της Κύπρου, με τον Βαν Χέφλιν και την Ελλη Λαμπέτη.
• 1962, «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη, τιμήθηκε με το Μεγάλο Τεχνικό Βραβείο και Βραβείο Καλύτερης Κινηματογράφικης Μεταφοράς.
• 1963, «Ουρανός», του Τάκη Κανελλόπουλου (η πρώτη του ταινία), αντιπολεμικο έπος με αληθινές ιστορίες ανθρώπων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
• 1964, «Τα Κόκκινα Φανάρια», του Βασίλη Γεωργιάδη, η ταινία έφτασε μέχρι τις υποψηφιότητες για το Οσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
• 1965, «Προδοσία», του Κώστα Μανουσάκη, σε σενάριο του ίδιου και του μεταφραστή Αρη Αλεξάνδρου. Αντιπολεμικός ύμνος για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που οι φήμες έλεγαν ότι εξαγρίωσε τους κριτικούς στο Φεστιβάλ με την κατηγορία ότι υμνούσε τον ναζισμό.
• 1969, «Z» του Κώστα Γαβρά, γαλλική συμμετοχή που κέρδισε ομόφωνα το Βραβείο της Επιτροπής και το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου για τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν, και αργότερα το Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας με τη σημαία της Αλγερίας.
• 1975, «Section – Speciale», του Κώστα Γαβρά, συμπαραγωγή Γαλλίας, Ιταλίας και Δυτικής Γερμανίας τιμήθηκε με το Βραβείο Σκηνοθεσίας, ενώ επίσης υποψήφιο στις Χρυσές Σφαίρες στην κατηγορία Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
• 1977, Διπλή ελληνική συμμετοχή στο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα με την «Ιφιγένεια», του Μιχάλη Κακογιάννη και τους «Κυνηγούς» του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
• 1978, «Κραυγή Γυναικών», σύγχρονη τραγωδία του Ζιλ Ντασέν, με τη Μελίνα Μερκούρη και την Ελεν Μπέρνστιν.
• 1982, «Ο Αγνοούμενος» («Missing»), του Κώστα Γαβρά αμερικανικής παραγωγής. Κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα και το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου για τον Τζακ Λέμον, και αργότερα το Οσκαρ Σεναρίου (μαζί με τον Ντόναλντ Στιούαρτ) ενώ είχε τέσσερις υποψηφιότητες για Οσκαρ
• 1984, «Ταξίδι στα Κύθηρα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου με τον Μάνο Κατράκη. Προτάθηκε για Χρυσό Φοίνικα, κέρδισε το Βραβείο Σεναρίου (στον ίδιο, στον Τονίνο Γκουέρα και τον Θανάση Βαλτινό) και το Βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου που μοιράστηκε με το «Παρίσι, Τέξας», του Βιμ Βέντερς που έλαβε τον Χρυσό Φοίνικα εκείνης της χρονιάς.
• 1991, «Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού», του Θόδωρου Αγγελόπουλου, με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και τη Ζαν Μορό
• 1995, «Το Βλέμμα του Οδυσσέα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, με τον Χάρβεϊ Καϊτέλ, τον Ερλαντ Γιόζεφσον (αντικατέστησε τον Ζαν Μαρία Βολοντέ, που πέθανε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων) και τη Μάγια Μόργκενστερν. Φαβορί για τον Χρυσό Φοίνικα, το φιλμ κέρδισε το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και μοιράστηκε το Βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου με τη «Γη και Ελευθερία» του Κεν Λόουτς.
• 1998, «Μια Αιωνιότητα και Μια Μέρα» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, με τους Μπρούνο Γκάντζ, Ιζαμπέλ Ρενό, Αχιλλέα Σκέβη. Κέρδισε (ομόφωνα)  τον Χρυσό Φοίνικα και το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής.
• 2015, «Αστακός» («The Lobster»), του Γιώργου Λάνθιμου, που τιμήθηκε με το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής
• 2017, «Ο Θάνατος του Ιερού Ελαφιού» («The Killing of a Sacred Deer»), του Γιώργου Λάνθιμου, τιμήθηκε με το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου.

Εκτός Διαγωνιστικού

Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός Διαγωνιστικού Προγράμματος, στο παράλληλο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Καννών προβλήθηκαν: το 1971, οι «Τρωάδες» του Μιχάλη Κακογιάννη, το 1972 οι «Μέρες του ’36» και το 1975 ο «Θίασος» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Το 2009, ο «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου έκανε πρεμιέρα στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» (Un Certain Regard) κερδίζοντας το πρώτο βραβείο ενώ το 2014 προβλήθηκε με επιτυχία και η «Xenia» του Πάνου Χ. Κούτρα.

Τέλος, στο περσινό 72ο Φεστιβάλ Καννών η δράση «Thessaloniki Goes to Cannes», προϊόν συνεργασίας του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου με το Φεστιβάλ Καννών, συμμετείχε στην «Marché du Film», μια από τις μεγαλύτερες και πιο περιζήτητες αγορές ταινιών στον κόσμο,  με πέντε ταινίες: «Ο άνθρωπος με τις απαντήσεις», road movie του Στέλιου Καλαμίτση, «Απόστρατος», δράμα του Ζαχαρία Μαυροειδή, «Μήλα», κωμωδία του Χρήστου Νίκου, «Περσεφόνη», κομεντί σινέ-οπερέτα του Κώστα Αθουσάκη, και «Winona», δράμα του The Boy (Αλέξανδρος Βούλγαρης)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News