Από την πρώτη απονομή τους το 1901, τα βραβεία Νομπέλ, που απονέμονται αυτή την εβδομάδα, τιμούν τις ίδιες επιστημονικές κατηγορίες που περιγράφονται στη διαθήκη του Αλφρεντ Νομπέλ – φυσιολογία ή ιατρική, φυσική και χημεία. Παρά τα πολλά επιχειρήματα υπέρ της επέκτασης αυτών των πεδίων, καθώς η επιστήμη γίνεται ολοένα και πιο διεπιστημονική, οι τρεις αυτές κατηγορίες παραμένουν αμετάβλητες.

Παράλληλα, όμως, έχουν θεσπιστεί μια σειρά από βραβεία υψηλού κύρους που τιμούν το επιστημονικό έργο σε άλλους τομείς. Οι New York Times παραθέτουν ορισμένα από τα βραβεία τα οποία φιλοδοξούν να κερδίσουν επιστήμονες και μαθηματικοί – μαζί με τους πιο πρόσφατους αποδέκτες τους.

Βραβείο Μαθηματικών Αμπελ

Καθιερώθηκε το 2002 και απονέμει 7,5 εκατ. νορβηγικές κορώνες (643.000 ευρώ) ετησίως σε έναν μαθηματικό με «πρωτοποριακά επιστημονικά επιτεύγματα» στον τομέα του. Πήρε το όνομά του από τον νορβηγό μαθηματικό Νιλς Χένρικ Αμπελ και απονέμεται από τη Νορβηγική Ακαδημία Επιστημών και Γραμμάτων.

Ο Μασάκι Κασιβάρα από το πανεπιστήμιο του Κιότο είναι ο φετινός νικητής του βραβείου, για την εργασία του που συνδύαζε την άλγεβρα, τη γεωμετρία και τις διαφορικές εξισώσεις. Μόνο μία γυναίκα έχει κερδίσει το Αμπελ – η μαθηματικός του πανεπιστημίου του Τέξας, Κάρεν Ούλενμπεκ το 2019, για το έργο της στη γεωμετρική ανάλυση.

Υψηλού κύρους βραβείο μαθηματικών είναι και το Μετάλλιο Φιλτς, που απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά, σε αντίθεση με το Αμπελ και τα Νομπέλ, αφορά ερευνητές κάτω των 40 ετών.

Βραβεία Λάσκερ

Κάθε χρόνο, το Ιδρυμα Λάσκερ τιμά θεμελιώδεις ανακαλύψεις και ιατρικές έρευνες. Τα βραβεία καθιερώθηκαν το 1945 και προσφέρουν 250.000 δολάρια (214.000 ευρώ) στις κατηγορίες βασικής έρευνας, κλινικής έρευνας και ειδικών επιτευγμάτων – ενώ ένα ειδικό βραβείο στην κατηγορία της δημόσιας προσφοράς απονέμεται κάθε δύο χρόνια.

Τα βραβεία πήραν το όνομά τους από τους Μέρι και Αλμπερτ Λάσκερ και είναι από τα πιο αναγνωρισμένα στην ιατρική, ενώ πολλοί κάτοχοί τους κερδίζουν και βραβείο Νομπέλ. Οι επιστήμονες που κέρδισαν τα φετινά βραβεία μελέτησαν την κρυφή πολυπλοκότητα στα κύτταρα, τις νέες καταστάσεις της βιολογικής ύλης και τη θεραπεία της κυστικής ίνωσης.

Βραβείο Τούρινγκ για τις υπολογιστικές επιστήμες

Ο Σύνδεσμος Υπολογιστικών Μηχανημάτων ίδρυσε αυτό το βραβείο του εντός εκατ. δολαρίων (860.000 ευρώ), προς τιμήν του Αλαν Τούρινγκ, του βρετανού μαθηματικού που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης επιστήμης των υπολογιστών. Απονέμεται ετησίως από το 1966 για συνεισφορές στην πληροφορική, την κρυπτογραφία και την Τεχνητή Νοημοσύνη, ενώ από το 2014 έχει ως χορηγό την Google.

Ο Αντριου Μπάρτο, από το πανεπιστήμιο Αμχερστ της Μασαχουσέτης και ο Ρίτσαρντ Σάτον, από το πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα του Καναδά, είναι οι φετινοί αποδέκτες του Βραβείου Τούρινγκ για τη δουλειά τους στην «ενισχυτική μάθηση», που έθεσε τα θεμέλια για την ΤΝ.

Βραβεία Κάβλι

Πρόκειται για διακρίσεις που απονέμονται ανά διετία σε επιστήμονες για τις ανακαλύψεις τους στην αστροφυσική, τη νανοεπιστήμη και τη νευροεπιστήμη από τρεις εταίρους – το Ιδρυμα Κάβλι, το νορβηγικό υπουργείο Παιδείας και Ερευνας και τη Νορβηγική Ακαδημία Επιστημών και Γραμμάτων.

Θεσπίστηκαν το 2008, πήραν το όνομά τους από τον νορβηγοαμερικανό φιλάνθρωπο Φρεντ Κάβλι –ο οποίος ανέπτυξε πάθος για α την επιστήμη μετά τις σπουδές του στη φυσική στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας, και προσφέρουν 1 εκατομμύριο δολάρια (860.000 ευρώ), σε κάθε νικητή.

Το 2024, το βραβείο απονεμήθηκε σε τρεις ομάδες ερευνητών για τις ανακαλύψεις τους στην επιστήμη των εξωπλανητών, στα βιολογικά νανοδομημένα υλικά, και στη νευροεπιστήμη που βρίσκεται πίσω από την αναγνώριση προσώπου.

Βραβείο Τάιλερ, για Περιβαλλοντικά Επιτεύγματα

Αποκαλούμενο συχνά ως Νομπέλ για το περιβάλλον, το συγκεκριμένο βραβείο αναγνωρίζει κάθε χρόνο επιστήμονες, οικολόγους, οικονομολόγους, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ή οργανισμούς που εργάζονται για τη «διατήρηση και την ενίσχυση» του φυσικού κόσμου. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 250.000 δολαρίων (214.000 ευρώ) και καθιερώθηκε το 1973 από τον Τζον Τάιλερ, ιδρυτή του Farmers Insurance Group.

Η αργεντινή οικολόγος Σάντρα Ντίαζ και ο αμερικανός ανθρωπολόγος βραζιλιανικής καταγωγής, Εντουάρντο Μπροντίζιο, τιμήθηκαν με το βραβείο Τάιλερ το 2025 για τη δουλειά τους στη σύνδεση της βιοποικιλότητας με τους ανθρώπους. Ανάμεσα στους προηγούμενους αποδέκτες του ήταν και η πρόσφατα θανούσα Τζέιν Γκούντολ, διάσημη ειδικός στους χιμπατζήδες και οικολόγος.

Βραβείο Βέλτεσεν για τη Γεωλογία

Δημιουργήθηκε το 1959 για να τιμήσει τους ερευνητές των γεωεπιστημών που παραβλέπονταν από τα Νομπέλ και πήρε το όνομά του από τον μεγιστάνα της ναυτιλίας και φιλάνθρωπο Γκεόργκ Ούνγκερ Βέλτεσεν. Απονέμεται κάθε τρία χρόνια και συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 250.000 δολαρίων (214.000 ευρώ).

Ο Ντέιβιντ Κόστεντ, από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα ήταν ο πιο πρόσφατος νικητής του βραβείου το 2023. για μια έρευνα που αναδημιούργησε εργαστηριακά τη θερμοκρασία, την πίεση, και τις χημικές συνθήκες του μανδύα της Γης – και οδήγησε σε σημαντικές ανακαλύψεις σχετικά με την υποκείμενη μηχανική του πλανήτη.

Βραβείο Βολφ για τις Επιστήμες και τις Τέχνες

Κάθε χρόνο, το Ιδρυμα Βολφ στο Ισραήλ απονέμει τέσσερα βραβεία για σημαντικές ανακαλύψεις στη φυσική, την ιατρική, τα μαθηματικά, τη χημεία, ή τη γεωπονία– ενώ προσφέρει και ένα επιπλέον βραβείο σε έναν καλλιτέχνη. Τα βραβεία συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο 100.000 δολαρίων (85.750 ευρώ).

Παρότι θεωρούνται προάγγελοι των Νομπέλ, τα βραβεία Βολφ παρέχουν και αναγνωρίσεις σε ερευνητές που εργάζονται πέρα ​​από τους κλάδους των νορβηγικών βραβείων. Οι επιστήμονες που τιμήθηκαν φέτος μελέτησαν την ανθεκτικότητα των φυτών στις ασθένειες, τη χημική κατάλυση, τα μαγνητικά πεδία, και τα ανθρώπινα αντισώματα.

Βραβεία Κιότο

Ιδρύθηκαν το 1984 από τον ιάπωνα βιομήχανο Καζούο Ιναμόρι και αναγνωρίζουν επιτεύγματα σε τομείς που δεν καλύπτονται παραδοσιακά από τα Νομπέλ. Οι τρεις κατηγορίες που τιμά είναι η προηγμένη τεχνολογία, οι βασικές επιστήμες, και οι τέχνες & φιλοσοφία. Συνοδεύονται από χρηματικά έπαθλα 100 εκατομμυρίων γιεν (575.000 ευρώ).

Νικητές του Βραβείου Κιότο για το 2025 ήταν ο Σουν-ίτσι Αμάρι, μαθηματικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Τεϊκιό, που έλαβε το βραβείο προηγμένης τεχνολογίας για πρωτοποριακά θεωρητικά θεμέλια στην ΤΝ, και ο Αζίμ Σουράνι, αναπτυξιακός βιολόγος στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ που κέρδισε το βραβείο βασικών επιστημών για την εργασία του σχετικά με το πώς τα μητρικά και πατρικά γονιδιώματα είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των θηλαστικών.

Βραβείο Τεχνολογίας Millennium

Κάθε δύο χρόνια, η Ακαδημία Τεχνολογίας της Φινλανδίας ανακοινώνει τον νικητή του συγκεκριμένου βραβείου, για καινοτομίες που υποστηρίζουν μια πιο βιώσιμη και βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 1 εκατομμυρίου ευρώ, απονεμήθηκε για πρώτη φορά το 2004 και έχει αναγνωρίσει εφευρέσεις όπως τα ηλιακά κύτταρα χαμηλού κόστους και την αλληλούχιση DNA επόμενης γενιάς.

Ο Μπαντβάλ Τζεϊάντ Μπαλιγκά, χανικός στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, έλαβε το βραβείο του 2024 για την εφεύρεση μιας ευρέως χρησιμοποιούμενης συσκευής ημιαγωγών.

Βραβείο Ντρέιπερ για τη Μηχανική

Το βραβείο τιμά κάθε δύο χρόνια από το 1989 έναν μηχανικό οποιουδήποτε κλάδου, του οποίου οι εφευρέσεις έχουν βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής, που αναδεικνύεται μετά από ψηφοφρία των μελών της αμερικανικής Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικών. Συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 500.000 δολαρίων (429.000 ευρώ) και πήρε το όνομά του από τον Τσαρλς Σταρκ Ντρέιπερ, αμερικανό μηχανικό που εφηύρε μια σημαντική τεχνική πλοήγησης.

Το 2024 ο φυσικός Στιούαρτ Πάρκιν, του Ινστιτούτου Μικροδομικής Φυσικής Mαξ Πλανκ στη Γερμανία, κέρδισε το βραβείο για την ανάπτυξη «σπιντρονικών» (ή ηλεκτρονικών συσκευών σπιν), που επιτρέπουν την αποθήκευση τεράστιων ποσοτήτων ψηφιακών δεδομένων στο cloud.

Βραβείο Νομπέλ Ig

Πρόκειται για παρωδία των βραβείων Νομπέλ, που πήραν το όνομά τους από τη λέξη «ατιμωτικός» στα αγγλικά, και ιδρύθηκαν το 1991 από τον Μαρκ Εϊμπρααμς, εκδότη του περιοδικού Annals of Improbable Research. Αναδεικνύει έρευνες που «κάνουν τους ανθρώπους πρώτα να γελούν και μετά να σκέφτονται».

Οι φετινές νικητήριες έρευνες περιελάμβαναν μια εργασία που διαπίστωσε ότι οι αγελάδες βαμμένες με ρίγες που τις κάνουν να μοιάζουν με ζέβρες μπορούν να αποφύγουν μια επίθεση από μύγα που τσιμπάει, καθώς και μια μελέτη που ανέλυσε τη συμπεριφορά των φάσεων του παραδοσιακού ιταλικού πιάτου ζυμαρικών Κάτσιο Ε Πέπε (Τυρί και Πιπέρι).

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News