Την ερχόμενη Κυριακή, στα περίφημα Ανάκτορα της Καζέρτα (Reggia di Caserta), βόρεια της Νάπολης, ήταν προγραμματισμένο να δώσει συναυλία ο Βαλερί Γκέργκιεφ. Θα ήταν η πρώτη εμφάνιση του κορυφαίου ρώσου αρχιμουσικού στη Δυτική Ευρώπη μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ωστόσο τη Δευτέρα η διεύθυνση του φεστιβάλ που θα φιλοξενούσε τη συναυλία αποφάσισε να την ακυρώσει, έπειτα από δύο εβδομάδες οξύτατων αντιπαραθέσεων. Οσον αφορά την αιτία, ο Βαλέρι Γκέργκιεφ διατηρεί στενές σχέσεις με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν και συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο επιφανών υποστηρικτών του.

«Πρόκειται για ραγδαία εξέλιξη μιας υπόθεσης που, τουλάχιστον σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο, κάθε άλλο παρά λήξασα μπορεί να θεωρηθεί», σχολιάζει η Corriere della Sera.

Η προγραμματισμένη συμμετοχή του διάσημου ρώσου μαέστρου στο φεστιβάλ Un Estate da Re, μια από τις σημαντικότερες θερινές πολιτιστικές εκδηλώσεις της Νότιας Ιταλίας, έχαιρε της ένθερμης υποστήριξης του Βιντσέντσο ντε Λούκα, του κεντροαριστερού (μέλους του Δημοκρατικού Κόμματος) επικεφαλής της περιφέρειας της Καμπανίας, η οποία οργανώνει και χρηματοδοτεί το φεστιβάλ.

Ωστόσο ξεσήκωσε εκτεταμένη κατακραυγή, ενώ η ακύρωση της συναυλίας αποφασίστηκε αφότου χιλιάδες άνθρωποι, μεταξύ των οποίων νομπελίστες, συγγραφείς, διευθυντές ορχήστρας, μουσικοί, καλλιτέχνες, πολιτικοί, ακτιβιστές (συμπεριλαμβανομένων και Ρώσων), υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή προς τον περιφερειάρχη Ντε Λούκα και την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ζητώντας την ακύρωση της εμφάνισης του Γκέργκιεφ.

Η επιστολή συντάχθηκε με πρωτοβουλία του Memorial Italia, παραρτήματος της ιστορικής μοσχοβίτικης οργάνωσης προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial, η οποία μετά τη διάλυσή της στη Ρωσία τον Απρίλιο του 2022 τιμήθηκε, την ίδια χρονιά, για το έργο της με Νομπέλ Ειρήνης (από κοινού με τον λευκορώσο ακτιβιστή Αλεξ Μπιαλιάτσκι και την ουκρανική οργάνωση Center for Civil Liberties).

Μια δεύτερη επιστολή απεστάλη στους προέδρους της Βουλής και της Γερουσίας της Ιταλίας, ενώ μια τρίτη στον ιστότοπο change.org υπεγράφη από πάνω από 19.000 ανθρώπους. Επίσης, η Γιούλια Ναβάλναγια, σύζυγος του Αλεξέι Ναβάλνι, ο οποίος πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες πέρυσι σε φυλακή της Αρκτικής, σε άρθρο της στη Repubblica χαρακτήρισε τον Γκέργκιεφ «συνεργό των χειρότερων εγκλημάτων του Πούτιν» και έγραψε πως η εμφάνισή του θα ήταν «ένα δώρο στον δικτάτορα».

Το ζήτημα έφερε σε σύγκρουση τον περιφερειάρχη της Καμπανίας Ντε Λούκα (ο οποίος τασσόταν υπέρ της εμφάνισης του Γκέργκιεφ) με τον υπουργό Πολιτισμού της Ιταλίας, Αλεσάντρο Τζούλι, ο οποίος σε δήλωσή του την προηγούμενη εβδομάδα είχε επισημάνει πως η εμφάνιση του ρώσου μαέστρου θα μπορούσε να στείλει ένα λάθος μήνυμα: «Η τέχνη είναι ελεύθερη και δεν μπορεί να λογοκριθεί. Η προπαγάνδα, όμως, ακόμα και όταν γίνεται με ταλέντο, είναι κάτι άλλο […] Η Ουκρανία είναι ένα κράτος υπό εισβολή και η συναυλία του Γκέργκιεφ θα μπορούσε να μετατρέψει μια υψηλού επιπέδου αλλά αντικειμενικά επίμαχη και διχαστική μουσική εκδήλωση σε φερέφωνο της ρωσικής προπαγάνδας. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, θα ήταν απαράδεκτο», δήλωσε ο ιταλός υπουργός.

Η ακύρωση της εκδήλωσης χαιρετίστηκε από τους επικριτές της, με την Πίνα Πιτσέρνο, αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και μεταξύ των υπογραφόντων της πρώτης επιστολής, να γράφει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Εξηγήσαμε, πολεμήσαμε και κερδίσαμε!». Ο Ρικάρντο Μάτζι, ηγέτης του μικρού αριστερού κόμματος More Europe, δήλωσε ότι η ερμηνεία του Γκέργκιεφ θα ήταν «μια αφόρητη ταπείνωση για τα θύματα του βάναυσου επιθετικού πολέμου του Πούτιν κατά της Ουκρανίας».

Οσο για τις στενές σχέσεις του μαέστρου, μία από τις πιο ισχυρές πολιτιστικές προσωπικότητες της Ρωσίας, με τον επικεφαλής του Κρεμλίνου, οι δυο άνδρες γνωρίζονται από τη δεκαετία του 1990. Στο παρελθόν ο Γκέργκιεφ είχε βρεθεί στο πλευρό του Πούτιν σε προεκλογικές κστρατείες του, ενώ το 2014 είχε χαιρετίσει την προσάρτηση της Κριμαίας. Και το 2016 διηύθυνε μια πατριωτική συναυλία στην αρχαία πόλη Παλμύρα της Συρίας, αφού οι ρωσικές δυνάμεις συνέδραμαν τον πρώην δικτάτορα Μπασάρ αλ-Ασαντ να την ανακαταλάβει.

Ως καλλιτέχνης, ωστόσο, συγκαταλεγόταν μεταξύ των πιο περιζήτητων μαέστρων στον κόσμο, με τακτικές εμφανίσεις σε διάσημα μέγαρα μουσικής και όπερες. Αφότου, όμως, αρνήθηκε να καταδικάσει την εισβολή στην Ουκρανία, κατέστη αυτομάτως persona non grata, με πολλές εμφανίσεις του να ακυρώνονται η μία μετά την άλλη και τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Μονάχου να τον απολύει από τη θέση του αρχιμουσικού τρία χρόνια πριν από τη λήξη του συμβολαίου του. Την πόρτα τού έκλεισε και η Σκάλα του Μιλάνου, όπου είχε προλάβει να εμφανιστεί (τελευταία φορά στην Ιταλία και στη Δυτική Ευρώπη) στις 23 Φεβρουαρίου, μόλις λίγες ώρες μετά την έναρξη της εισβολής.

Την επόμενη χρονιά ο Πούτιν τον αντάμειψε για την αφοσίωσή του διορίζοντάς τον επικεφαλής του Θεάτρου Μπολσόι στη Μόσχα. Η απόφαση αυτή του ρώσου προέδρου κατέστησε τον Γκέργκιεφ κατεξοχήν εκπρόσωπο της ρωσικής πολιτιστικής σκηνής, καθώς ήταν ήδη καλλιτεχνικός και γενικός διευθυντής του άλλου κορυφαίου ιδρύματος παραστατικών τεχνών της χώρας, του Θεάτρου Μαριίνσκι στην Αγία Πετρούπολη. Στο Μπολσόι ο Γκέργκιεφ πήρε τη θέση του Βλαντίμιρ Ούριν, ο οποίος αποπέμφθηκε έπειτα από μια δεκαετία, προφανώς επειδή είχε υπογράψει μια ανοιχτή επιστολή κατά του πολέμου στην Ουκρανία.

Το ζήτημα του εμπάργκο και στον ρωσικό πολιτισμό, που κηρύχτηκε από τις ευρωπαϊκές χώρες μετά την εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν στην Ουκρανία, επανήλθε στο προσκήνιο αυτές τις μέρες και στην Ελλάδα. Αφορμή στάθηκε η συναυλία του Θεόδωρου Κουρεντζή στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Ο χαρισματικός και διεθνώς καταξιωμένος, όσο και πολυσυζητημένος και αμφιλεγόμενος έλληνας (και πολιτογραφημένος ρώσος) αρχιμουσικός, που ζει και δημιουργεί εδώ και πολλά χρόνια στη Ρωσία, επέλεξε επίσης, όπως ο Βαλέρι Γκέργκιεφ, να μην καταδικάσει τον πόλεμο στην Ουκρανία.

«Ο Κουρεντζής ήθελε να δείξει το έργο του στην Επίδαυρο. Το Φεστιβάλ δεν μπορεί να μην είχε υπολογίσει ότι δίνοντας […] τον χώρο στον καλλιτέχνη αδυνατίζει την πίεση που ασκεί και η χώρα μας στις ολοκληρωτικές πρακτικές της Ρωσίας του Πούτιν, μιας αναθεωρητικής δύναμης που κάνει έναν πολύνεκρο και άδικο πόλεμο. Οι καλλιτεχνικοί θεσμοί οφείλουν να ξέρουν ότι αν ηττηθεί η Ουκρανία ανοίγουν κεφάλαια και για άλλους. Κι επειδή όσο διώκονται ρώσοι καλλιτέχνες, δεν είναι θεμιτό να επιβραβεύονται άλλοι που, έστω για λόγους αυτοσυντήρησης, δεν αντιδρούν σε αυτές τις διώξεις», έγραψε σε άρθρο γνώμης στο Protagon o Ηλίας Κανέλλης.

Οσο για την ακύρωση της εμφάνισης του Βαλέρι Γκέργκιεφ στα Ανάκτορα της Καζέρτα, «είναι μια μικρή αλλά πολύ σημαντική νίκη. Οχι για τη δημοκρατία, ας μην υπερβάλλουμε […] ούτε για την ουκρανική αντίσταση ενάντια στην εισβολή του στρατού της Μόσχας. Είναι, μάλλον, μια μικρή αλλά πολύ σημαντική νίκη για τα θύματα, δηλαδή, για το πλήθος των καταπιεσμένων, φυλακισμένων και δολοφονημένων –ουκρανών και ρώσων αντιφρονούντων– οι οποίοι, στο πλαίσιο της γεωπολιτικής σύγκρουσης και του πολέμου, είναι σαν να εξαλείφονται», έγραψε επίσης σε άρθρο γνώμης, στη Repubblica o ιταλός ακαδημαϊκός και πολιτικός, πρώην γερουσιαστής του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος, Λουίτζι Μανκόνι, μάλλον συμφωνώντας με τον Ηλία Κανέλλη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News