Σε ποιον «ανήκει» ο 21ος αιώνας; Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, πολλοί είχαν εικάσει ότι ο τελικός «νικητής» θα ήταν η Ασία και, ότι μακροπρόθεσμα, ο αιώνας που διανύουμε θα ήταν «ασιατικός».

Παρ’ ότι η έννοια της Ασίας ως συνόλου είναι μάλλον μυθολογική, καθώς η ήπειρος δεν έχει καμία περιφερειακή πολιτική συνοχή, η πρόβλεψη ήταν σαγηνευτική, γράφουν οι Financial Times, ειδικά για τους διεθνείς επενδυτές.

Τώρα όμως έχει μπει στη σκηνή ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, και ίσως ο εμπορικός του πόλεμος άλλαξε το σκηνικό, χωρίς να μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα αν η αλλαγή «ιδιοκτησίας» της εποχής μας είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανή.

Οι ηγεμονίες λειτουργούν κυκλικά, συνεχίζουν οι Financial Times. Οπως ακριβώς η Ευρώπη παραχώρησε (την ηγεμονία) στις ΗΠΑ, περίπου στις αρχές του περασμένου αιώνα, έτσι και η παρακμή της Αμερικής θα ωθούσε το παγκόσμιο κέντρο βάρους στην Ασία.

Οι απόψεις ποικίλλουν ως προς το πόσο γρήγορα, αναίμακτα ή αποφασιστικά θα μπορούσε να προκύψει μια τέτοια εξέλιξη. Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις μιας τέτοιας αλλαγής θα είναι στην καλύτερη περίπτωση βασανιστικές και στη χειρότερη τρομακτικές, επομένως οι πιστοί της θεωρίας επικεντρώνονται στο αισιόδοξο σενάριο: Ο υπόλοιπος κόσμος απλώς θα μάθαινε να προσαρμόζεται στη μακροπρόθεσμη οικονομική ηγεμονία της ανατολικής, νοτιοανατολικής και νότιας Ασίας.

Αυτή η θεωρία βασίζεται στην ιδέα ότι μια επιχειρηματικά και τεχνολογικά ολοκληρωμένη Κίνα, μαζί με μια δυναμική Ινδία και τις εκτεταμένες μεσαίες τάξεις σε άλλες περιοχές της ηπείρου, θα παρείχαν την απαραίτητη ευημερία ώστε να καταφέρει η Ασία (ως σύνολο) να διεκδικήσει τα πρωτεία στον αιώνα μας. Το συγκεκριμένο σενάριο πρόβλεπε ότι θα το πετύχαινε, εξηγούν οι Financial Times, όσο άκαμπτες και αν ήταν οι περιφερειακές διαιρέσεις και όσο σταθερά και αν παρέμεναν οι ΗΠΑ στο επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομίας.

Ομως, καθώς έχει ήδη συμπληρωθεί το πρώτο τέταρτο του αιώνα, και παρά την αδιαμφισβήτητη κινητικότητα της ηπείρου, ο όρος «ασιατικός αιώνας» χρησιμοποιείται πλέον περισσότερο με επιφύλαξη παρά με πεποίθηση. Οι εσωτερικές γεωπολιτικές αντιπαλότητες και η επικίνδυνη σύγκρουση ΗΠΑ – Κίνας έχουν βαθύνει αντί να αμβλυνθούν. Η δημογραφική κρίση έχει πλήξει την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα πιο σύντομα και πιο σκληρά από ότι αναμενόταν. Η δε αποπαγκοσμιοποίηση αποτελεί μια τρομερή πρόκληση για τα επιχειρηματικά μοντέλα πολλών περιφερειακών οικονομιών, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας.

Η δεύτερη προεδρία Τραμπ κάνει τα πράγματα ακόμη χειρότερα, σύμφωνα με τους FT. Η παγκόσμια ύφεση, οι υψηλοί δασμοί, η απόρριψη πλεονασματικών αγαθών και ένας παρατεταμένος εμπορικός πόλεμος θα μπορούσαν να πλήξουν την ασιατική ανάπτυξη με απρόβλεπτους τρόπους.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα, υποστηρίζουν ορισμένοι αναλυτές, δεν είναι σε καμία περίπτωση το γεωοικονομικό υπόδειγμα που θέλει η ήπειρος στο σύνολό της. Ακόμα και όσο ο Τραμπ διαβρώνει την αμερικανική ισχύ και αξιοπιστία, το Πεκίνο μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να παρουσιάσει στους γείτονές του μια πιο δελεαστική αντιπροσφορά ή μοντέλο. Η ανάπτυξη της Κίνας κατά το πρώτο τέταρτο αυτού του αιώνα ήταν εξαιρετική. Αλλά δεν είναι ακόμη αρκετά πλούσια για να δημιουργήσει τη δυναμική που θα διαμορφώσει το μέλλον ως αναμφισβήτητα ασιατικό.

Το αντίθετο επιχείρημα είναι ότι η συμπεριφορά των ΗΠΑ, υπό την τρέχουσα ηγεσία τους, θα επιταχύνει την εδραίωση του ασιατικού αιώνα. Το Πεκίνο θα επωφεληθεί από τα λάθη της Ουάσινγκτον. Η πρόσφατη περιοδεία του Σι Τζινπίνγκ στη νοτιοανατολική Ασία θεωρήθηκε από ορισμένους ως απόδειξη ότι η Κίνα ήδη το κάνει, ότι οι κάποτε σκληρές περιφερειακές γραμμές χαλαρώνουν και ότι οι «αμοιβαίοι δασμοί» του Τραμπ δημιουργούν μια πλήρως εκμεταλλεύσιμη παγκόσμια κοινότητα «θυμάτων».

Είτε το ήθελαν οι ψηφοφόροι είτε όχι, σημειώνουν οι Financial Times, οι εκλογές του 2024 έδωσαν στον πρόεδρο των ΗΠΑ την εντολή να πει φωναχτά ότι η Αμερική κουράστηκε από τον παγκόσμιο ρόλο της και θέλει να υποβαθμίσει τα οφέλη των εισαγωγών χαμηλού κόστους και των ελλειμμάτων που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό.

Για τον επικεφαλής οικονομολόγο της Fujitsu, Mάρτιν Σουλτς, ο ασιατικός αιώνας ήταν ένα άπιαστο όνειρο όσο οι οικονομίες της Ασίας απαρτίζονταν από προμηθευτές εξαρτημένους από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ. Ισως ο Τραμπ δημιούργησε τώρα ένα «παράθυρο» για να γίνει η Ασία ένας νέος πόλος στη γεωοικονομία και να καταστούν οι οικονομίες της οι κύριοι ωφελούμενοι ενός πολυπολικού κόσμου.

Θεωρητικά, γράφουν οι FT, αυτό μπορεί να ισχύει, υπό πολλούς όρους, όμως: εάν η πολιτική των ΗΠΑ ωθήσει την Κίνα στην τεχνολογική ηγεσία πολύ νωρίτερα από το αναμενόμενο· εάν οι ασιατικές κυβερνήσεις γίνουν πιο επιθετικές στη χρηματοδότηση Ερευνας και Ανάπτυξης, καθώς οι ΗΠΑ περιορίζουν τις δραστηριότητές τους σε αυτούς τους τομείς· εάν η εξαφάνιση των επενδυτικών ευκαιριών του αμερικανικού Δημοσίου δημιουργήσει περισσότερες επενδύσεις στην Ασία και πιο ανοιχτές κεφαλαιαγορές· εάν η μεγαλύτερη εξάρτηση της Κίνας από τους ασιάτες πελάτες οδηγήσει σε πιο ελεύθερο εμπόριο. Ολα αυτά, όμως, προειδοποιεί ο Σουλτς, θα απαιτούσαν πολύ μεγαλύτερη ασιατική κατανάλωση και συντονισμό πολιτικής ανάμεσα στις χώρες από ό,τι φαίνεται άμεσα πιθανό να συμβεί.

Το μεγάλο πρόβλημα του «ασιατικού αιώνα», καταλήγουν οι FT, είναι ότι, ενώ στη θεωρία θα βασιζόταν στην αμερικανική παρακμή, στην πράξη θα εξαρτιόταν από το να γίνει η μετάβαση σταθερά, ορθολογικά, ειρηνικά και κερδοφόρα για την Ασία. Αυτές οι προϋποθέσεις μπορεί να υπάρξουν στο μέλλον, αλλά τώρα δεν υπάρχουν. Συνεπώς, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε ποιος θα είναι ο «ιδιοκτήτης» αυτού του αιώνα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News