Η χάραξη των δύο θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και στις νότιες Κυκλάδες αποτελεί μεν πρωτίστως μια οικολογική πρωτοβουλία και υλοποίηση των συμβατικών δεσμεύσεων της χώρας έναντι των Ηνωμένων Εθνών, ταυτοχρόνως όμως, και καθώς αποτυπώνει χώρο εντός του Αιγαίου Πελάγους, σηματοδοτεί την άσκηση δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία. Το γεγονός, δε, ότι κατόπιν εντατικών διαβουλεύσεων –στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Protagon–, στην πρωτοβουλία που αφορά την περιοχή των Κυκλάδων συμπεριλήφθηκαν οι βραχονησίδες που συναποτελούν το σύμπλεγμα της Κινάρου- Λέβιθας, λειτουργεί ως έμμεση αλλά σαφή απάντηση στην Αγκυρα ότι η Αθήνα ουδέποτε πρόκειται να μπει σε συζήτηση περί κυριαρχίας στο Αιγαίο.

Αντίστοιχου ύφους και επιχειρηματολογίας ήταν η απάντηση του υπουργείου Εξωτερικών στις αιτιάσεις της Αγκυρας περί αμφισβητούμενων γεωγραφικών περιοχών, οι οποίες δεν έχουν μεταβιβαστεί στην Ελλάδα με διεθνείς συνθήκες: «Το νομικό καθεστώς στο Αιγαίο είναι ξεκάθαρο (…) Η άσκηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ελληνική κυριαρχία δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης».

Η οριοθέτηση των δύο πάρκων αποτελεί ακόμα ένα μικρό αλλά απαραίτητο βήμα της χώρας, δια του οποίου αναδεικνύονται εμπράκτως οι ελληνικές θέσεις για το εύρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, φέρνοντας, βεβαίως, για ακόμα μια φορά στην επιφάνεια τις διαφορές με την Τουρκία, οι οποίες έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια πάγιο χαρακτήρα.

Στα εν λόγω βήματα συμπεριλαμβάνεται εν πρώτοις η κατάθεση στην Κομισιόν του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, όπου και καθορίστηκαν για πρώτη φορά τα απώτατα δυνητικά όρια των θαλασσίων ζωνών, άρα και το σημείο από το οποίο θα εκκινούσε η Αθήνα σε μια πιθανή συζήτηση διευθέτησης ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας με τα γειτονικά κράτη.

Στην ίδια λογική –και με πολύ μεγαλύτερη ένταση από την πλευρά του Μεγάρου Μαξίμου και της ηγεσίας του υπουργείου Εξωτερικών– τοποθετείται η προκήρυξη του διαγωνισμού για έρευνες στα νότια της Κρήτης (θαλάσσια τεμάχια «Κρήτη-1» και «Κρήτη-2), με την αμερικανική εταιρεία Chevron να έχει εκφράσει ενδιαφέρον συμμετοχής και εκμετάλλευσης.

Καθώς οι συγκεκριμένες περιοχές άπτονται της μέσης γραμμής, στη βάση του νόμου Μανιάτη του 2011, στην Αθήνα εκτιμούν ότι η πιθανή παρουσία της Chevron ουσιαστικά κατοχυρώνει τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Αρα ακυρώνεται στην πράξη τόσο το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ή έστω μέρος του, όσο και η προσέγγιση της Λιβύης περί θαλασσίων ζωνών, όπως αυτή αποτυπώθηκε με τις πρόσφατες ρηματικές διακοινώσεις της Τρίπολης στα Ηνωμένα Εθνη.

Παρά το γεγονός ότι, ως γνωστόν, η δραστηριοποίηση ιδιωτικών εταιρειών δεν κατοχυρώνει κυριαρχικά δικαιώματα, διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι μια επιχείρηση του μεγέθους της Chevron δεν εμπλέκεται σε θαλάσσια τεμάχια αν δεν έχει ελεγχθεί η κατάσταση που επικρατεί στον χώρο.

«Η Ελλάδα αναλαμβάνει δικές τις πρωτοβουλίες προκειμένου να κατοχυρώνει τα δικαιώματά της στο πεδίο» επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, γεγονός που επιβεβαιώνει την προσέγγιση της Αθήνας, σύμφωνα με την οποία μπορεί σε επίπεδο διπλωματίας τόσο η Τουρκία όσο, πολύ περισσότερο, η Λιβύη να εκφράζει μαξιμαλιστικές θέσεις, στην πράξη όμως –και δη στην οριοθέτηση των λιβυκών θαλάσσιων τεμαχίων προς έρευνα– η Τρίπολη σέβεται τη λογική της μέσης γραμμής που έχει χαράξει η Αθήνα στα νότια της Κρήτης.

Φυσικά, η θεώρηση αυτή δεν ανατρέπει τον σχεδιασμό της ελληνικής διπλωματίας για απάντηση στις αιτιάσεις της Λιβύης δια της ίδιας οδού, δηλαδή ρηματικής διακοίνωσης, η οποία όμως θα πρέπει να προετοιμαστεί προσεκτικά, καθώς θα αποτελέσει επίσημη ανάπτυξη των ελληνικών θέσεων στον ΟΗΕ, με αμιγώς νομικά επιχειρήματα, τα οποία και κατοχυρώνονται μελλοντικά σε περίπτωση προσφυγής στη διεθνή δικαιοδοσία.

Πάντως, μπορεί η Αθήνα να αναδεικνύει το πεδίο ως το πραγματικό διακύβευμα, ουδείς όμως μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι έως σήμερα οι προαναφερθείσες δράσεις εμπίπτουν στη σφαίρα της θεωρίας. Αντιθέτως, στη μοναδική περίπτωση των τελευταίων ετών που η Ελλάδα επιχείρησε να κινηθεί επί του πεδίου, με το περιβόητο πλέον έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κύπρο, η έμπρακτη απάντηση της Τουρκίας οδήγησε ουσιαστικά στην (προσωρινή;) αναστολή της διαδικασίας. Ανώτερες διπλωματικές πηγές από την Αθήνα επαναλαμβάνουν, πάντως, ότι το έργο θα συνεχιστεί κανονικά, καθώς πρόκειται για το πλέον σημαντικό περιφερειακό ενεργειακό έργο που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη.

Τέλος, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται η απάντηση της Τουρκίας στα ελληνικά θαλάσσια πάρκα, η οποία έχει σχεδόν προαναγγελθεί. Αλλωστε το ίδιο είχε πράξει και η Αγκυρα μετά την κατάθεση του Θαλάσσιου Χωροταξικού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, οι τουρκικές αρμόδιες αρχές θα πρέπει να χαράξουν συγκεκριμένες περιοχές στο Αιγαίο. Δεν φαίνεται, πάντως, ότι θα κινηθούν σε ακραίες επιλογές ευθείας αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας, αλλά θα επικεντρωθούν σε σημεία που θεωρούν ότι εμπίπτουν, ανυπόστατα, στη δική τους δυνητική υφαλοκρηπίδα.

Οπως κι αν έχει, στην Αθήνα εμφανίζονται πεπεισμένοι ότι η κατάσταση είναι ελεγχόμενη, σημειώνοντας ότι οι έως τώρα αντιδράσεις ήταν οι αναμενόμενες. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιωχθεί η συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας εντός του φθινοπώρου, καθώς, όπως είχε σημειωθεί πολλάκις και στο Protagon, η σύγκληση τελικά κατέστη ανέφικτη, όχι τόσο λόγω αδυναμίας εύρεσης κατάλληλης ημερομηνίας, όσο κυρίως εξαιτίας έλλειψης ατζέντας συνομιλιών. Τίποτε, πάντως, δεν δείχνει ότι τον Σεπτέμβριο θα υπάρχει πράγματι κάτι το ουσιαστικό να συζητηθεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News