Κάποια στιγμή, πριν από περίπου ενάμιση χρόνο, στις Βρυξέλλες συνειδητοποίησαν ότι η Ελλάδα δεν ήταν συμμορφωμένη με το ευρωπαϊκό δίκαιο για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων –όχι ότι θα περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό από μια χώρα που επέτρεψε να συμβεί η ασύλλυπτη στον κοινό νου σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών, αλλά το θέμα είναι ότι στις Βρυξέλλες ακόμα το πιστεύουν αυτό, αν λάβει κανείς υπόψιν ότι τον περασμένο Δεκέμβριο κίνησαν τη διαδικασία επί παραβάσει με προειδοποιητική επιστολή που έστειλαν και πρέπει να απαντηθεί αυτές τις ημέρες. Διότι φαίνεται ότι παρά τα κυβερνητικά ευχολόγια και την υψηλή ιεράρχηση που θα έπρεπε να έχει στην ατζέντα η βελτίωση και η ασφάλεια του σιδηροδρομικού δικτύου, λίγα πράγματα έχουν γίνει…

Τον Οκτώβριο του 2023, σχεδόν οκτώ μήνες μετά τα Τέμπη, οι Βρυξέλλες υποχρέωσαν τη χώρα μας να συμμορφωθεί με το ευρωπαϊκό δίκαιο για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων. Μας πήρε περίπου ένα εξάμηνο για να υποβάλουμε τα σχέδιά μας για το όλο θέμα. Αλλά πριν καλά καλά κλείσει χρόνος, άρχισαν να παρουσιάζονται καθυστερήσεις στην υλοποίηση συμβάσεων για έργα που υποτίθεται ότι είναι κρίσιμα για την επιτυχία αυτών των σχεδίων.

Η ειρωνεία –τραγική και πάντα μακάβρια– είναι ότι η εικόνα που δίνουμε στην Ευρώπη είναι άλλη, αφού, σύμφωνα με έγγραφα που έχει στη διάθεσή του το Protagon, παρουσιάζουμε άλλες ημερομηνίες αντί των πραγματικών…

Ηταν, λοιπόν, 10 Μαρτίου 2023, δέκα ημέρες μετά το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, όταν η Κομισιόν ζήτησε επίσημα από τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων της Ευρωπαϊκής Ενωσης να υποβάλει έκθεση σχετικά με την υλοποίηση και την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για την ασφάλεια και τη διαλειτουργικότητα των σιδηροδρόμων στην Ελλάδα.

Στις 13 Απριλίου 2023 ο ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων ζήτησε σειρά εγγράφων, καθώς και κείμενα της σχετικής ελληνικής νομοθεσίας. Κατόπιν ανάλυσής τους, σε επίσκεψη κλιμακίου του οργανισμού στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2023 πραγματοποιήθηκαν και συνεντεύξεις. Τρεις μήνες μετά, στις αρχές Σεπτεμβρίου, σχέδιο έκθεσης στάλθηκε από τον Οργανισμό στις ελληνικές αρχές, οι οποίες απάντησαν με παρατηρήσεις που αναλύθηκαν και ενσωματώθηκαν –κατά περίπτωση– στην τελική έκθεση που έφτασε στην Κομισιόν. Σε αυτή υπήρχαν διαπιστώσεις για τη μη συμμόρφωση της Ελληνικής Δημοκρατίας όσον αφορά την ασφάλεια των σιδηροδρόμων.

Στα τέλη Οκτωβρίου 2023, η Κομισιόν έστειλε την έκθεση στην ελληνική κυβέρνηση ζητώντας την υποβολή σχεδίου δράσης για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα ασφαλείας στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Το σχέδιο δράσης από την πλευρά της Ελλάδας υποβλήθηκε στις 3 Απριλίου 2024.

Και μιλώντας αυστηρά «επιτελικά», ήδη σε δέκα μήνες από τότε που υποβλήθηκε το σχέδιο δράσης φαίνεται ότι έχει υπάρξει σχεδόν τρίμηνη καθυστέρηση όσον αφορά την υπογραφή συμβάσεων, οι οποίες υποτίθεται ότι θεωρούνται σημαντικές για την ενίσχυση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων.

Τι πιστεύει η Κομισιόν και γιατί

Στις 16 του περασμένου Δεκεμβρίου, η Κομισιόν εξέδωσε ανακοίνωση ότι αποφάσισε να κινήσει διαδικασία κατά της Ελλάδας επειδή δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων. Η επιστολή, που αριθμούσε συνολικά 20 σελίδες, απευθυνόταν προς τον υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και ήταν υπογεγραμμένη από τον νέο Επίτροπο Μεταφορών, Απόστολο Τζιτζικώστα. Ξεκινούσε λέγοντας:

«Αξιότιμε κύριε υπουργέ,

Θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας σε πιθανή παράβαση εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας των υποχρεώσεών της στον τομέα της ασφάλειας και της διαλειτουργικότητας των σιδηροδρόμων».

Στα συμπεράσματα σχετικά με το θέμα αναφερόταν ότι η Κομισιόν θεωρεί πως η Ελληνική Δημοκρατία, «παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει» εν δυνάμει της οδηγίας για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων αλλά και διαφόρων ακόμα σχετικών κανονισμών της ΕΕ. Και εξηγούνταν αναλυτικά οι λόγοι για τους οποίους η Κομισιόν πιστεύει κάτι τέτοιο για την Ελλάδα: η Ελληνική Δημοκρατία θα έπρεπε κανονικά να διασφαλίζει ότι οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις (δηλαδή η Hellenic Train) και ο διαχειριστής υποδομής στην Ελλάδα (δηλαδή ο ΟΣΕ) θεσπίζουν τα οικεία συστήματα διαχείρισης της ασφάλειας και εφαρμόζουν τις σχετικές μεθόδους ασφαλείας.

Επίσης, ότι οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις είναι υπεύθυνες για τον καθορισμό προγραμμάτων κατάρτισης για το προσωπικό τους που εκτελεί κρίσιμα καθήκοντα ασφαλείας. Οτι οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις και ο διαχειριστής της υποδομής φέρουν την ευθύνη για το επίπεδο της κατάρτισης και των προσόντων του προσωπικού τους, που επιτελεί βασική εργασία ασφάλειας. Οτι η εθνική αρχή ασφαλείας (δηλαδή η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων – ΡΑΣ) διαθέτει την αναγκαία εσωτερική και εξωτερική οργανωτική ικανότητα όσον αφορά τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους και μπορεί να ελέγχει, στο πλαίσιο του οικείου συστήματος διαχείρισης της επάρκειας, τη διαδικασία πρόσληψης προσωπικού.

Οτι ο εθνικός φορέας διερεύνησης (δηλαδή ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών – ΕΟΔΑΣΑΑΜ) που είναι αρμόδιος για την ανεξάρτητη διερεύνηση ατυχημάτων και συμβάντων διαθέτει επαρκείς πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων του. Οτι ακόμα η διερεύνηση ατυχημάτων περατώνεται και αναφέρεται εντός προθεσμίας 12 μηνών από το περιστατικό. Οτι συντάσσεται και δημοσιεύεται ετήσια έκθεση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Οτι επίσης ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι ανεξάρτητος από τον ΟΣΕ.

Σε αυτά και κάποια ακόμα θέματα που εγείρονταν στην προειδοποιητική επιστολή της Κομισιόν, η κυβέρνηση θα έπρεπε να υποβάλει τις παρατηρήσεις της εντός δύο μηνών. «Η Επιτροπή, αφού εξετάσει τις εν λόγω παρατηρήσεις ή αν δεν της υποβληθούν εμπρόθεσμα παρατηρήσεις, διατηρεί το δικαίωμα να εκδώσει, αν συντρέχει λόγος, αιτιολογημένη γνώμη», κατέληγε η επιστολή.

Η προθεσμία, από τη στιγμή που η επιστολή έχει ημερομηνία 16 Δεκεμβρίου, λογικά λήγει στις 15 Φεβρουαρίου. Και, επίσης λογικά, οι απαντήσεις θα πρέπει να έρθουν από την πλευρά του υπουργού Μεταφορών και Υποδομών Χρήστου Σταϊκούρα, στο χαρτοφυλάκιο του οποίου εμπίπτει το θέμα της σιδηροδρομικής ασφάλειας.

Τόσο στα ευρήματα της Κομισιόν περί ενδεχόμενων παραβάσεων όσο και στο σχέδιο δράσης που εκπονήθηκε και συμφωνήθηκε μεταξύ της κυβέρνησης και των ευρωπαϊκών υπηρεσιών πριν από δέκα μήνες για την επίτευξη της ασφάλειας, ο ΟΣΕ και η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων αποτελούν νευραλγικά «σημεία».

Περί αναδιάρθρωσης και μεταρρύθμισης

Στις 19 Δεκεμβρίου, τρεις ημέρες αφότου είχε σταλεί η προειδοποιητική επιστολή της Κομισιόν, ψηφίστηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο για την αναδιάρθρωση του σιδηροδρομικού τομέα, όπου προβλέπονται συγχωνεύσεις εταιρειών για τον μετασχηματισμό του ΟΣΕ σε «Σιδηροδρόμους Ελλάδος», καθώς και η ενίσχυση της ΡΑΣ, αλλά και η υποστήριξη και ενίσχυση της ανεξαρτησίας του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Θα έλεγε κανείς ότι έτσι η Ελλάδα συμμορφώνεται σε κάποιες από τις παρατηρήσεις της Κομισιόν.

Ομως υπάρχουν και τα χρονικά περιθώρια. Οπως φαίνεται στο σχέδιο δράσης, ένας από τους στόχους –ο πλέον σημαντικός– είναι οι ενέργειες για την ανάπτυξη συνολικού συστήματος ασφαλείας του σιδηροδρόμου, «με σαφή κατανομή των ρόλων και της ευθύνης μεταξύ των φορέων και εμπέδωση της απαραίτητης –μεταξύ τους– στενής και διαρκούς συνεργασίας για την ανάλυση και αποτροπή των κινδύνων» να ολοκληρωθούν το πρώτο τρίμηνο του 2026.

Πριν ακόμα ψηφιστεί το νομοσχέδιο για την αναδιάρθρωση τον Δεκέμβριο, η «Οργανωτική Μεταρρύθμιση του Σιδηροδρομικού Τομέα» ως έργο είχε ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης. «Αντικείμενο του έργου είναι η ταχεία και αποτελεσματική υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής για τον ριζικό εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού τομέα, με έμφαση στην ασφαλή λειτουργία και την αποτελεσματικότητα των δημόσιων φορέων του συστήματος», αναφέρεται σχετικά. Στη δεύτερη τροποποίησή του, στις 8 Νοεμβρίου 2024, φαίνονται κάποια πράγματα σχετικά με τον προγραμματισμό που έχει προβλεφθεί. Καταρχήν, η λήξη του έργου έχει οριστεί για τα μέσα Μαΐου 2026.

Το εν λόγω έργο της «Οργανωτικής Μεταρρύθμισης του Σιδηροδρομικού Τομέα» χωρίζεται σε υποέργα. Ενα, το μεγαλύτερο, ύψους περίπου 3,5 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ), είναι η «Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών οργάνωσης και λειτουργίας της νέας ενοποιημένης εταιρείας σιδηροδρομικών υποδομών (“Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Α.Ε.”)». Στόχος του συγκεκριμένου υποέργου είναι η αναλυτική οργανωτική μελέτη της νέας εταιρείας, ο ανασχεδιασμός των εφαρμοζόμενων γενικών διαδικασιών ασφάλειας, η εφαρμογή Διαδικασιών Διαχείρισης Κινδύνων, Συστήματος Διαχείρισης Ασφαλείας και Διαδικασιών Εσωτερικού Ελέγχου και άλλων κρίσιμων ζητημάτων που έχουν τεθεί και στην επιστολή της Κομισιόν (π.χ. κατάρτιση και προσόντα προσωπικού).

Στις 8 Νοεμβρίου, κατά την υποβολή της δεύτερης τροποποίησης, αναφερόταν ότι η σύμβαση για την παροχή των προαναφερθεισών συμβουλευτικών υπηρεσιών, βάσει του προγραμματισμού, θα υπογράφονταν στις 2 Δεκεμβρίου. Επίσης, στον «προγραμματισμό» αναφερόταν ότι η διακήρυξη είχε δημοσιευθεί στις 26 Ιουλίου και ότι η αποσφράγιση των φακέλων πραγματοποιήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου, σχεδόν δύο μήνες πριν από την υποβολή της δεύτερης τροποποίησης.

Η αλήθεια, όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα, έχει διαφορετικές ημερομηνίες: η πρώτη διακήρυξη δημοσιεύθηκε τέλη Σεπτεμβρίου και η λήξη της προθεσμίας για την υποβολή προσφορών ορίστηκε αρχικά για τα τέλη Οκτωβρίου. Ομως έπειτα από αιτήματα των ενδιαφερόμενων εταιρειών για το έργο, υπήρξε παράταση στην λήξη προθεσμίας για 21 Νοεμβρίου. Μετά υπεβλήθησαν και άλλα αιτήματα για περαιτέρω παράταση και τελικά η προθεσμία για τις προσφορές έληξε στις 4 Δεκεμβρίου, οπότε και είχαμε την αποσφράγιση των φακέλων.

Η αξιολόγηση των προσφορών των δύο εταιρειών που συμμετείχαν ολοκληρώθηκε στις 17 Ιανουαρίου, ωστόσο, στο σχετικό έγγραφο αναφέρεται ότι «κατά της παρούσης χωρεί προδικαστική προσφυγή». Προς το παρόν δεν φαίνεται να έχει προχωρήσει ανάθεση ούτε να έχει υπογραφεί κάποια σχετική σύμβαση. Δεδομένου ότι βρισκόμαστε στα μέσα Φεβρουαρίου του 2025, και βάσει της προκήρυξης, η διάρκεια της σύμβασης ανέρχεται σε 14 μήνες, δύσκολα θα έχει ολοκληρωθεί το συγκεκριμένο υποέργο πριν από τα τέλη του Ιουνίου του 2026 – και αυτό σε περίπτωση που δεν γίνουν τροποποιήσεις όσον αφορά τον χρόνο των παραδοτέων της σύμβασης.

Κρίσιμο υποέργο της «Οργανωτικής Μεταρρύθμισης του Σιδηροδρομικού Δικτύου», τουλάχιστον για την ασφάλεια, είναι και η ενίσχυση της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων – θέμα που επίσης έχει μνημονευθεί εμμέσως στην προειδοποιητική επιστολή της Κομισιόν. Γενικός στόχος του υποέργου είναι η υποστήριξη της Αρχής κατά την περίοδο της μεταρρύθμισης του σιδηροδρομικού τομέα, κατά την οποία αναμένεται να υπάρξει αναδιάρθρωση ρόλων και αρμοδιοτήτων (π.χ. συνένωση των ΟΣΕ ΕΡΓΟΣΕ και μέρος της ΓΑΙΑΟΣΕ σε ενιαία εταιρεία – Διαχειριστή Υποδομής) με παράλληλη ενίσχυση του επιπέδου ασφάλειας στο σύνολο του σιδηροδρομικού τομέα. Τα χρήματα σε αυτή την περίπτωση είναι περίπου 430.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ).

Τροποιήσεις και καθυστερήσεις

Στη δεύτερη τροποποίηση του χρηματοδοτούμενου από το Ταμείο Ανάκαμψης έργου, που έλαβε χώρα στις 8 Νοεμβρίου 2024, αναφέρεται ότι, βάσει του προγραμματισμού, η ημερομηνία της διακήρυξης ήταν στις 2 Σεπτεμβρίου, η αποσφράγιση των προσφορών έναν μήνα μετά, την 1η Οκτωβρίου, και η υπογραφή της σύμβασης θα γινόταν στις 2 Ιανουαρίου 2025.

Και σε αυτή την περίπτωση φαίνεται ότι υπάρχει καθυστέρηση. Η διακήρυξη τελικά δημοσιεύθηκε στις 27 Δεκεμβρίου, σχεδόν τέσσερις μήνες μετά την προγραμματισμένη ημερομηνία. Η προθεσμία για την υποβολή των προσφορών έληγε στις 29 Ιανουαρίου και η αποσφράγιση των φακέλων, όπως φαίνεται από επίσημα έγγραφα, έγινε πριν από λίγες ημέρες – στις 4 Φεβρουαρίου. Προς το παρόν δεν φαίνεται να έχει επικυρωθεί κάποια αξιολόγηση των προσφορών, ούτε φυσικά να έχει υπογραφεί κάποια σύμβαση – τουλάχιστον δεν έχει ανέβει κάτι στην Διαύγεια. Η εν λόγω σύμβαση θα έχει διάρκεια 12 μηνών και δεδομένου ότι δεν έχει ακόμα υπογραφεί, η ΡΑΣ δεν φαίνεται να λαμβάνει κάποια ενίσχυση.

Οπως αναφέρεται στη διακήρυξη, «ο ρόλος και η συμμετοχή της ΡΑΣ κατά την υλοποίηση του Action Plan (σ.σ. Σχεδίου Δράσης) είναι ιδιαίτερα σημαντικός και απαιτείται πρόσθετη υποστήριξή της ώστε να τον φέρει σε πέρας εντός των προβλεπόμενων πιεστικών χρονοδιαγραμμάτων. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες υποστήριξης προς τη ΡΑΣ, σε στενή συνεργασία της Ομάδας Έργου του Αναδόχου με τα αρμόδια στελέχη της ΡΑΣ, θα περιλαμβάνουν κυρίως: Α) Την ενίσχυση της Ασφάλειας Σιδηροδρομικού Τομέα, και Β) Την ενίσχυση της Διαχείρισης και Ενδυνάμωση του Ανθρώπινου Δυναμικού της ΡΑΣ».

Στο έργο της «Οργανωτικής Μεταρρύθμισης του Σιδηροδρομικού Δικτύου», πέρα από αυτά για τους συμβούλους και την ενίσχυση της  ΡΑΣ, υπάρχει και τρίτο υποέργο, το οποίο όμως δεν έχει να κάνει επί της ουσίας με την ασφάλεια των σιδηροδρόμων, ούτε είναι σημαντικό για αυτήν. Τίτλος του, «Προβολή και Επικοινωνία της Σιδηροδρομικής Μεταρρύθμισης» και σκοπός του «η ανάδειξη και διευκόλυνση της κατανόησης, από το ευρύ κοινό, της μεγάλης σημασίας των συντελούμενων αλλαγών στο σιδηροδρομικό τοπίο, συνεισφέροντας στην προσπάθεια να καταστεί ο σιδηρόδρομος και πάλι ελκυστικό και ανταγωνιστικό μέσο». Αν και όπως φαίνεται στην δεύτερη τροποποίηση της 8ης Νοεμβρίου 2024 η διακήρυξη θα έπρεπε να είχε δημοσιευθεί στα μέσα Ιανουαρίου, δεν έχει υπάρξει κάτι.

«Προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη των επικοινωνιακών δράσεων και η προσέγγιση όλων των στοχοθετούμενων κοινών, το έργο θα εστιάσει στην αξιοποίηση ενός μείγματος καναλιών επικοινωνίας, τo οποίο θα περιλαμβάνει α) παραδοσιακή διαφήμιση (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τύπο) β) ψηφιακά κανάλια, όπως ψηφιακό τύπο, social media αλλά και Out of Home δράσεις. Επιλεκτικά η επικοινωνιακή αυτή προσπάθεια θα υποστηρίζεται από ad hoc ενέργειες δημοσίων σχέσεων», αναφέρεται σχετικά. Το κονδύλι από το Ταμείο Ανάκαμψης για το συγκεκριμένο υποέργο είναι μεγαλύτερο από αυτό που προορίζεται για την υποστήριξη της ΡΑΣ – φτάνει τα 550.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News