Πρώτα-πρώτα, να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω κανέναν απολύτως σκοπό να μας μεμφθώ. Αλλά ούτε και να μας παρουσιάσω ως κάτι ξεχωριστό και ιδιαίτερο. Μακριά από μένα αυτά! Ολα τα έθνη αισθάνονται υπερήφανα για τα κατορθώματα των προγόνων τους, ακόμα και όταν, στην πραγματικότητα, γνωρίζουν ελάχιστα πράγματα για αυτά.

Ετσι είμαστε «προγραμματισμένοι» από πολύ νωρίς, ήδη από τα πρώτα μας σχολικά χρόνια. Και η αλήθεια είναι ότι το σχολείο, σε αυτόν τον τομέα, πέτυχε, εν πολλοίς, τον σκοπό του: να μας κάνει να νιώθουμε υπερήφανοι, δηλαδή, για τους ηρωικούς προγόνους μας που ξεσηκώθηκαν το 1821, αλλά και για τους πιο πρόσφατους, που με το χαμόγελο στα χείλη το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 ξεκίνησαν να αμυνθούν του πατρίου εδάφους.

Μόνο που κάθε χρόνο στις εθνικές επετείους αναγκαζόμαστε να έρθουμε αντιμέτωποι με την ανατριχιαστική ημιμάθεια κάποιων συμπολιτών μας που τυχαίνει να ερωτηθούν το «κλασικό»: «Ξέρετε τι γιορτάζουμε σήμερα;».

Πρόκειται για μια ερώτηση στην οποία έχουν δοθεί ορισμένες από τις πιο τραγελαφικές απαντήσεις.

Πώς γίνεται λοιπόν να είμαστε υπερήφανοι για γεγονότα για τα οποία, οι περισσότεροι, έχουμε μια γενική και απλουστευμένη εικόνα;

Ισως γι’ αυτό όταν μαθαίνουμε πράγματα που χαλάνε την αγλαϊσμένη εικόνα που έχουμε για τα γεγονότα αυτά, στην καλύτερη περίπτωση μπερδευόμαστε, στη χειρότερη εκνευριζόμαστε. Και δεν είναι μόνο η άγνοια και η απλούστευση – είναι κυρίως η αδυναμία μας να αποδεχτούμε ότι το καλό και το κακό συνυπάρχουν, και αυτό που αλλάζει είναι η αναλογία.

Πώς γίνεται οι εθνικοί μας ήρωες να αλληλοσκοτώθηκαν εν μέσω του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, και να «έφαγαν» τα λεφτά των δανείων στους εμφυλίους; Πώς είναι δυνατόν να κοιτούσαν το προσωπικό τους συμφέρον, την οικονομική και κοινωνική τους ανέλιξη, εις βάρος του καλού της πατρίδας; Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι που άλλες φορές «έπεφταν στη φωτιά» για τον Αγώνα, δίχως δεύτερη σκέψη.

Και, βέβαια, το ερώτημα του εκατομμυρίου: Πώς γίνεται ένας δικτάτορας, που είχε εγκαθιδρύσει από τετραετίας ένα φασιστοειδές καθεστώς στη χώρα, με σπουδές στη Γερμανία, και ακραιφνής γερμανόφιλος κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αντί να συμμαχήσει με τις δυνάμεις του Aξονα, να ενώσει όλους τους Eλληνες με πέντε μικρές λεξούλες στα γαλλικά: «Alors, c’est la guerre»,  αυτό που χάριν ευκολίας μεταφράσαμε –και έμειναν στην Ιστορία ως– «Οχι».

Την απάντηση την έδωσε ο ίδιος ο Μεταξάς, στις 30 Οκτωβρίου 1940, εξηγώντας το σκεπτικό του πίσω από το ΟΧΙ που μας ένωσε.

Ογδόντα πέντε χρόνια αργότερα, εκείνο το «Οχι» εξακολουθεί να διαδραματίζει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο στο συλλογικό μας υποσυνείδητο: μας κάνει υπερήφανους, όχι μόνο για εκείνους που θυσιάστηκαν με χαρά συνεπεία αυτού του «Οχι», αλλά και για τον εαυτό μας, απλώς και μόνο επειδή είμαστε απόγονοί τους. Καμαρώνουμε, ακούμε μια φωνούλα μέσα μας να ψιθυρίζει «όταν θέλουμε, όλα τα μπορούμε», συγκινούμαστε. Και, πάνω από όλα, επιστρέφουμε στην ασφάλεια αυτής της συλλογικής μνήμης, όταν οι άλλες συλλογικές μνήμες, οι ντροπιαστικές, γίνονται αβάσταχτες.

Το «Οχι» της 28ης Οκτωβρίου 1940, λοιπόν, θα μπορούσαμε να το δούμε όχι μόνο ως σύμβολο του αναστήματος που ορθώνουν οι ελεύθεροι άνθρωποι απέναντι στον φασισμό, αλλά και ως «γιατρικό» για τις πληγές που άφησαν οι σκοτεινές στιγμές της Ιστορίας μας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News