«Βάζω τον Καρλ Μαρξ να συνομιλεί με τον Ντόναλντ Τραμπ, τον Νόαμ Τσόμσκι και τον Ελον Μασκ. Γιατί πλέον θεωρούμε πως ο καπιταλισμός αποτελεί, τρόπον τινά, έναν φυσικό νόμο, ότι κάποια διαφορετικά πρότυπα οργάνωσης της κοινωνίας είναι αδύνατα. Αλλά υπάρχουν και άλλες ιδέες που επιδιώκω να αναδειχθούν μέσω της διαλεκτικής μεθόδου που διδάσκει ο Μαρξ, αλλά με τρόπο διασκεδαστικό: μέσω μιας παράστασης με μαριονέτες».

Πρόκειται περί απίθανης συνάντησης, όμως όντως έλαβε χώρα, την προηγούμενη εβδομάδα, μάλιστα στην κεντρική σκηνή του MIT, του περίφημου Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης, ενός από τα σημαντικότερα ερευνητικά κέντρα στον κόσμο.

To 1988 ο Νόαμ Τσόμσκι, καθηγητής στο τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του MIT, συνέγραψε, από κοινού με τον Εντουαρντ Σ. Χέρμαν, το κλασικό πλέον «Manufacturing consent» (Κατασκευάζοντας συναίνεση).

Το 2018 ο μεξικανός εικαστικός Πέδρο Ρέγιες ανέβασε στη σκηνή του αμερικανικού πανεπιστημίου το «Manufacturing mischief» («Κατασκευάζοντας ανυπακοή»).

Ο 46χρονος Ρέγιες είναι ένας καλλιτέχνης που μέσω των έργων και των δράσεών του επιδιώκει ξεκάθαρα να αφυπνίσει τις συνειδήσεις των πολιτών. Το 2008, για παράδειγμα, πραγματοποίησε το πρότζεκτ «Palas por Pistolas», προσφέροντας ένα κουπόνι (ανταλλάξιμο με μια οικιακή συσκευή) σε όποιον από τους κατοίκους της πόλης Κουλιακάν, του Μεξικού, αποφάσιζε να παραδώσει το όπλο του στις τοπικές Αρχές.

Με τα δολάρια της υποτροφίας

Φέτος, χάρη σε μια υποτροφία του Κέντρου για την Τέχνη, την Επιστήμη και την Τεχνολογία, του MIT, συνέθεσε ένα θέαμα ακολουθώντας τη βαθιά και διεισδυτική σκέψη του Τσόμσκι, ενός από τους μεγαλύτερους διανοητές της εποχής μας.

Ο Ρέγιες ξεκίνησε να δουλεύει με μαριονέτες το 2008, δημιουργώντας από τότε έως και σήμερα τις πολιτικές σάτιρες «Baby Marx» (με πρωταγωνιστές τον Καρλ Μαρξ και τον Ανταμ Σμιθ) και «The permanent revolution» με θέμα τη ζωή του Λέον Τρότσκι.

Τώρα, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από τη γέννηση του γερμανού στοχαστή (5 Μαΐου 1818 – 14 Μαρτίου 1883), ο μεξικανός καλλιτέχνης τον επέλεξε ξανά για το πιο πρόσφατο έργο του, με στόχο -όπως αποκάλυψε ο ίδιος μιλώντας στην La Repubblica (με συνδρομή)- να παρουσιάσει «την εξέλιξη των ιδεών του Μαρξ κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων, μέσω μιας γλώσσας κατανοητής σε όλους. Διαβάζοντας συχνά παθιαζόμαστε με την ιδέα ενός συγγραφέα, υιοθετούμε τις θέσεις του. Μετά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα άλλο βιβλίο, που λέει διαφορετικά πράγματα που μας φαίνονται εξίσου πειστικά. Η διαλεκτική που εκτυλίσσεται στη σκηνή, λαμβάνει χώρα κυρίως στο μυαλό μας» εξήγησε ο ίδιος.

Επιθυμία του πολιτικοποιημένου καλλιτέχνη ήταν να παρουσιάσει και να εξηγήσει τον αντίκτυπο της σκέψης του Μαρξ. «Αλλά για να το μεταφέρω στη σκηνή, χρησιμοποίησα ένα επιστημονικό-φανταστικό τέχνασμα: επινόησα μια συσκευή που ονομάζεται “Print a friend” (“Τύπωσε έναν φίλο”), στην οποία βάζεις ένα βιβλίο, και εμφανίζεται ο συγγραφέας του. Εφευρέτες είναι δύο μαθητές του Νόαμ Τσόμσκι που λαμβάνουν μέρος σε έναν διαγωνισμό που προκήρυξε ο Ελον Μασκ, ο επιχειρηματίας-ιδρυτής της Tesla, παθιασμένος (σ.σ.: όσο και επιφυλακτικός) με την τεχνητή νοημοσύνη».

Και το πρώτο βιβλίο που βάζουν οι δύο νέοι επιστήμονες στον εκτυπωτή τους είναι «Το κεφάλαιο» του Μαρξ. Αλλά στη συνέχεια κάποιος κλέβει τη συσκευή και ακολουθεί πανικός καθώς ξεπετάγονται πρόσωπα, μεταξύ άλλων, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και η Αϊν Ραντ, Αμερικανίδα με καταγωγή από τη Ρωσία, συγγραφέας και φιλόσοφος, μια προικισμένη «σατανική φιγούρα της διανόησης» σύμφωνα με τον Τσόμσκι, που υποστήριζε πως ο εγωισμός είναι αρετή και ο αλτρουισμός αμαρτία. «Αντιμετωπίζω τα διλήμματα που θέτουν οι νέες τεχνολογίες αυτοματοποίησης –αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς, ρομπότ στις θέσεις των ανθρώπων–, επιδιώκοντας την κριτική εξέταση των κοινωνικών αλλαγών και της πάλης των τάξεων που επιφέρει» προσδιόρισε ο Ρέγιες.

Οσον αφορά την αντίδραση του Τσόμσκι στην ιδέα να μεταμορφωθεί σε μαριονέτα, «το συζητήσαμε πολύ. Του έφερα μια παλιά κούκλα, του Τρότσκι, για να του εξηγήσω περί τίνος πρόκειται. Γέλασε και με ρώτησε για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ. Τελικά τη συμπεριλάβαμε. Ενέκρινε το τελικό αποτέλεσμα με το πρόσωπό του να αποκαλύπτει την απουσία ενός φιλοσοφικού και ηθικού πλαισίου σχετικά με κοινωνικές μεταλλάξεις που μας αφορούν άμεσα».

Αλλά ο Ρέγιες θεωρεί πως και ο ίδιος ο Καρλ Μαρξ θα ήταν ευχαριστημένος με το όλο εγχείρημα. «Είμαι σίγουρος γιατί η ερμηνεία του καπιταλισμού στην οποία προέβη εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα της φιλοσοφικής σκέψης, αλλά χρειάζεται μια νέα γλώσσα ώστε να παρουσιαστεί στον κόσμο». Τη γλώσσα που ομιλούν οι μαριονέτες στην προκειμένη περίπτωση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News