Ακόμα κι αν όλες οι χώρες του κόσμου σταματούσαν άμεσα να καίνε άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, τα τρόφιμα που καταναλώνουν θα αρκούσαν ώστε η μέση θερμοκρασία του πλανήτη να ανέβει κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου. Αυτή είναι η αυστηρή προειδοποίηση της Επιτροπής EAT-Lancet, μιας ομάδας άνω των 70 κορυφαίων επιστημόνων, η οποία δημοσίευσε την πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών που αποσταθεροποιούν τον πλανήτη.

Σχεδόν το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου προέρχεται από τα τρόφιμα σύμφωνα με την έκθεση, όπως επισημαίνει το Politico. Αυτές περιλαμβάνουν το μεθάνιο που εκχέεται από τα βοοειδή, τα δάση που αποψιλώνονται για ζωοτροφές και την ενέργεια των ορυκτών καυσίμων που απαιτείται για την παραγωγή λιπασμάτων. Αλλά η ζημιά δεν σταματά στις εκπομπές αερίων.

Τα συστήματα τροφίμων συνιστούν πλέον την κυριότερη αιτία για την υπέρβαση του ασφαλούς λειτουργικού χώρου της Γης από την ανθρωπότητα –των οικολογικών προστατευτικών «πλανητικών ορίων», όπως είναι γνωστά– οδηγώντας την σε απώλεια βιοποικιλότητας, υποβάθμιση του εδάφους, έλλειψη γλυκού νερού και ρύπανση από τα λιπάσματα. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η έρευνα είναι ανησυχητική, αλλά και ότι τα ίδια τα τρόφιμα μπορούν να λύσουν το πρόβλημα.

Επισημαίνουν ότι παραμένει δυνατή η τροφοδότηση του παγκόσμιου πληθυσμού των περίπου 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη με υγιεινή διατροφή εντός του ασφαλούς λειτουργικού χώρου της Γης – κάτι που τα σημερινά συστήματα τροφίμων δεν έχουν καταφέρει να πράξουν, ακόμη και με τα τρέχοντα επίπεδα πληθυσμού.

Η «υγιεινή πλανητική διατροφή» που προτείνουν οι ερευνητές της Επιτροπής EAT-Lancet βασίζεται κυρίως σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και ξηρούς καρπούς, με μέτριες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων, πουλερικών και ψαριών και πολύ λιγότερο κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας. Αυτό το διατροφικό μοτίβο θα μπορούσε να αποτρέψει έως και 15 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο, μειώνοντας παράλληλα κατά το ήμισυ τις εκπομπές αερίων που σχετίζονται με τα τρόφιμα.

Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι αυτή η πρωτοβουλία θα κόστιζε ετησίως μεταξύ 170 και 430 δισ. ευρώ – ποσό πολύ χαμηλότερο από τα τρισεκατομμύρια που απαιτούν τα άμεσα προβλήματα στην υγεία και στο περιβάλλον. Η μελέτη προκρίνει μια διατροφή μερικής χορτοφαγίας, προσαρμοσμένη στις τοπικές παραδόσεις όλου του πλανήτη, με κεντρική κατεύθυνση τη χρήση περισσότερων φυτικών τροφών και λιγότερου κρέατος και ζάχαρης.

Από το 2019, η έκθεση EAT-Lance ζητά σαρωτικές διατροφικές αλλαγές, ειδικά στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, όπου η κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων ξεπερνά τα διεθνή πρότυπα. Αλλά η πολιτική της Δύσης απέναντι στην υγιεινή διατροφή εξακολουθεί να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η έκθεση του 2019 πυροδότησε την αντίδραση των εταιρειών παραγωγής κρέατος και γαλακτοκομικών, οι οποίες επιτέθηκαν με μανία στα συμπεράσματά της.

Η Ευρώπη συνιστά το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντιπαράθεσης. Η μελέτη του 2019 οδήγησε στο πρόγραμμα της ΕΕ «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας της Κομισιόν. Το σχέδιο υποσχόταν να καταστήσει το σύστημα τροφίμων της Ευρώπης «δίκαιο, υγιές και φιλικό προς το περιβάλλον» μειώνοντας στο μισό τη χρήση φυτοφαρμάκων, επεκτείνοντας τη βιολογική γεωργία και προωθώντας πιο υγιεινές δίαιτες.

Πέντε χρόνια αργότερα το πρόγραμμα είναι κλινικά νεκρό. Αντιμέτωπη με τις διαμαρτυρίες αγροτών, τις συντονισμένες βιομηχανικές πιέσεις και τις πολιτικές επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ΕΕ εγκατέλειψε αθόρυβα τις πιο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις της στον τομέα των τροφίμων και επέστρεψε στις γνώριμες διαμάχες γύρω από τις αγροτικές επιδοτήσεις, τις εισαγωγές γεωργικών προϊόντων και τον κατευνασμό των ευρωπαίων αγροτών.

Ολα αυτά συμβαίνουν παρότι οι ίδιοι οι επιστήμονες της ΕΕ προειδοποιούν ότι η γεωργία είναι η κύρια αιτία απώλειας βιοποικιλότητας και υποβάθμισης του νερού και του εδάφους. Αλλά την ώρα που η Ευρώπη κάνει βήματα οπισθοχώρησης η ήπειρος φέρει μεγάλο μέρος του βάρους για τις περιβαλλοντικές ζημιές που προκαλούνται από τα συστήματα τροφίμων, καθώς, σύμφωνα με την έκθεση, το πλουσιότερο 30% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 70% των προβλημάτων.

Για περιβαλλοντική και υγειονομική καταστροφή μιλούν οι ειδικοί, εάν οι ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομίες υιοθετήσουν Δυτικού τύπου δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε κρέας. Η τεράστια ανάπτυξη της κτηνοτροφίας σε αυτές τις περιοχές οδηγεί σε κλείδωμα των υψηλών εκπομπών αερίων – και σε ακόμα βαθύτερη οικολογική ζημιά.

Ωστόσο, η ομάδα των επιστημόνων που συνέταξε την έκθεση υποστηρίζει ότι τα τρόφιμα δεν είναι απαραίτητο να συνιστούν πρόβλημα, καθώς μπορούν να αποτελέσουν μοχλό βελτίωσης της κατάστασης. Οι ραγδαίες αλλαγές στις δίαιτες, στις γεωργικές πρακτικές και στα απόβλητα θα μπορούσαν να αποφέρουν περίπου 5 τρισ. δολάρια ετησίως σε οφέλη για την υγεία και το περιβάλλον, εκτιμούν οι συγγραφείς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News