Η γήρανση του πληθυσμού και τα ευάλωτα συνταξιοδοτικά συστήματα απειλούν να οδηγήσουν εκατομμύρια Ευρωπαίους σε συνθήκες φτώχειας τα επόμενα χρόνια. Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ), Πέτρα Χίλκεμα, κρούει με συνέντευξή της στο Politico τον κώδωνα του κινδύνου για τις συντάξεις, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης.

Η εικόνα αυτή, που περιγράφεται από την επικεφαλής της ΕΑΑΕΣ, δεν είναι μια αφηρημένη απειλή αλλά μια πραγματικότητα που βαθαίνει με την πάροδο του χρόνου. Σημειώνεται ότι η ΕΑΑΕΣ αποτελεί τμήμα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας. Είναι ένας ανεξάρτητος φορέας που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Eνωσης.

Η τάση είναι πλέον σαφής: καθώς οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο και οι γεννήσεις μειώνονται, ο αριθμός των εργαζομένων που μπορούν να στηρίξουν μέσω εισφορών τούς συνταξιούχους καταρρέει. Σε μόλις τέσσερις δεκαετίες, η αναλογία θα πέσει στον 1,5 εργαζόμενο για κάθε συνταξιούχο, δηλαδή στο μισό από ό,τι ισχύει σήμερα.

Οπως σημειώνει το Politico, η Ευρώπη έχει στηριχθεί παραδοσιακά σε κρατικά συστήματα συντάξεων για να διασφαλίσει την αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών στην τρίτη ηλικία. Ομως το μοντέλο αυτό αποδεικνύεται όλο και πιο δαπανηρό. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής συνεπάγεται περισσότερα χρόνια συνταξιοδότησης, ενώ οι μειωμένες γεννήσεις περιορίζουν τη βάση των εισφορών. Το αποτέλεσμα είναι ένα εκρηκτικό μείγμα που επιβαρύνει δυσανάλογα τους φορολογούμενους.

Η ίδια η ΕΑΑΕΣ προειδοποιεί ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το ύψος των συντάξεων, αλλά και το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν μηχανισμούς που να ενημερώνουν εγκαίρως τους πολίτες για τις πραγματικές προοπτικές τους. Ετσι, πολλοί εργαζόμενοι φτάνουν κοντά στη συνταξιοδότηση χωρίς να γνωρίζουν πόσο χαμηλό θα είναι το εισόδημά τους ως συνταξιούχοι.

Το δημοσίευμα τονίζει ακόμη ότι οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται στο ύψος των μελλοντικών συντάξεων. Οι απαιτούμενες παροχές υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας αλλά και οι ανάγκες υποστήριξης των ηλικιωμένων αυξάνουν το δημοσιονομικό βάρος, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο.

Οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες είναι εντυπωσιακές. Σύμφωνα με το Politico, οι σκανδιναβικές κοινωνίες βρίσκονται σε καλύτερη θέση επειδή έχουν υιοθετήσει ένα πολυεπίπεδο σύστημα: κρατική σύνταξη, επαγγελματικά ταμεία και ιδιωτικά επενδυτικά προϊόντα. Με αυτό τον τρόπο οι πολίτες τους έχουν περισσότερες πηγές εισοδήματος στα γηρατειά.

Στον αντίποδα, χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τις κρατικές συντάξεις, οι οποίες είναι χαμηλές σε σχέση με τους μισθούς. Το αποτέλεσμα, όπως υπογραμμίζει ο ιστότοπος, είναι να υπάρχουν δραματικές ανισότητες ανάμεσα στους συνταξιούχους της Βόρειας και της Νότιας Ευρώπης.

Μέτρα από την ΕΕ

Το Politico αποκαλύπτει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζει ένα ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων για να δώσει απαντήσεις στη δημογραφική και οικονομική πρόκληση γύρω από το Ασφαλιστικό. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται ψηφιακοί λογαριασμοί συνταξιοδότησης για κάθε πολίτη, πίνακες που θα δείχνουν τα αναμενόμενα οφέλη, καθώς και φορολογικά κίνητρα για ενίσχυση της αποταμίευσης.

Η κεντρική ιδέα είναι η αυτόματη εγγραφή όλων των εργαζομένων σε επαγγελματικά ταμεία συντάξεων. Οπως εξήγησε η Χίλκεμα στο Politico, σήμερα πολλοί εργαζόμενοι δεν μπαίνουν σε τέτοια σχήματα λόγω αδράνειας ή έλλειψης ενημέρωσης. Αντίθετα, αν η εγγραφή είναι αυτόματη και απαιτείται ανάληψη πρωτοβουλίας για να αποχωρήσει κάποιος από το επαγγελματικό ταμείο, τότε έχει παρατηρηθεί ότι η συμμετοχή αυξάνεται κατακόρυφα. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Πολωνία.

Ωστόσο, ο ιστότοπος υπογραμμίζει ότι οι συντάξεις είναι ένα από τα πιο εκρηκτικά πολιτικά ζητήματα στην Ευρώπη. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση Μπαϊρού έχασε την υποστήριξη των Σοσιαλιστών όταν απέτυχε να επιτύχει συναίνεση στις μεταρρυθμίσεις. Στη Γερμανία, ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα συνδικάτα όταν κάλεσε τους νέους να αποταμιεύουν ατομικά για τη σύνταξή τους, κάτι που θεωρήθηκε υπονόμευση του κρατικού συστήματος.

Αυτές οι συγκρούσεις δείχνουν ότι η μετάβαση σε ένα μεικτό σύστημα δεν θα είναι απλή υπόθεση. Οι κυβερνήσεις καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ανάγκη για βιωσιμότητα και στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Διότι κάθε αλλαγή στις συντάξεις θεωρείται άμεσο πλήγμα στο κοινωνικό συμβόλαιο και συχνά πυροδοτεί κοινωνικές εκρήξεις.

Η Χίλκεμα τονίζει, μιλώντας στο Politico, ότι η στιγμή είναι κρίσιμη. Από τη μια πλευρά, η κρίση βαθαίνει και οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Από την άλλη, η Ευρώπη χρειάζεται επενδύσεις και οι συντάξεις μπορούν να λειτουργήσουν ως ένας τεράστιος μοχλός διοχέτευσης αποταμιεύσεων σε παραγωγικές δραστηριότητες. Με άλλα λόγια, η μεταρρύθμιση δεν αφορά μόνο το κοινωνικό κράτος, αλλά και τη χρηματοδότηση της μελλοντικής ανάπτυξης.

Αν δεν γίνουν αλλαγές, συνεχίζει ο ιστότοπος, η μελλοντική εικόνα των ευρωπαϊκών κοινωνιών θα είναι ζοφερή: αύξηση της φτώχειας στην τρίτη ηλικία, ανισότητες μεταξύ χωρών και τεράστιες πιέσεις στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Αντιθέτως, αν εφαρμοστούν οι προτάσεις της Κομισιόν, το Politico εκτιμά ότι μπορεί να δημιουργηθεί μια νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική συντάξεων, ικανή να προσφέρει αξιοπρέπεια στους ηλικιωμένους και σταθερότητα στις αγορές.

Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια δύσκολη αλλά αναπόφευκτη απόφαση, συνεχίζει το ιστότοπος. Είτε θα κινηθεί προς ένα σύστημα όπου οι εργαζόμενοι θα αποταμιεύουν υποχρεωτικά για το μέλλον τους είτε θα παραμείνει δέσμια ενός μοντέλου που γίνεται όλο και πιο δυσβάσταχτο. Οπως σημειώνει το Politico, «η Ευρώπη έχει πρόβλημα συντάξεων» και κάθε χώρα που δεν διαθέτει ισχυρά συμπληρωματικά σχήματα διατρέχει σοβαρό κίνδυνο.

Το ερώτημα είναι αν οι πολιτικές ηγεσίες θα τολμήσουν να συγκρουστούν με τα ταμπού και να δώσουν λύσεις πριν το πρόβλημα μετατραπεί σε μόνιμη κρίση. Γιατί, όπως υπογραμμίζει ο ιστότοπος, η επιλογή δεν είναι πια ανάμεσα στη μεταρρύθμιση ή τη στασιμότητα· είναι ανάμεσα σε αξιοπρεπή γηρατειά για εκατομμύρια Ευρωπαίους ή στη φτώχεια ως νέα κανονικότητα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News