Η άνοδος του Κρίστοφερ Νόλαν υπήρξε συναρπαστική. Επί δεκαετίες το Χόλιγουντ υπακούει στις διαταγές του: Είναι ένας σκηνοθέτης  που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει και να βρίσκει χρηματοδότες εκεί που άλλοι καταξιωμένοι συνάδελφοί του αποτυγχάνουν. Με το θρίλερ του «Following» (1998) βρήκε τη θέση του στον χάρτη των κινηματογραφικών δημιουργών, με το «Insomnia» (2002) την κατοχύρωσε.

Με την αριστουργηματική τριλογία του «Μπάτμαν: Η αρχή» (2005), «Ο σκοτεινός ιππότης» (2008), «Ο σκοτεινός ιππότης: Η επιστροφή» (2012) φαντάστηκε διαφορετικά τον διάσημο υπερήρωα, στο «Prestige» (2006) δημιούργησε ένα μαγικό ταχυδακτυλουργικό σόου, με το αριστοτεχνικό «Inception» (2010) απέδειξε ότι είναι ένας κορυφαίος κινηματογραφιστής, με το «Interstellar»(2014) έριξε τη ματιά του στα άστρα, με τη «Δουνκέρκη» (2017) έγραψε μια ιστορία για τον ηρωισμό και την ήττα.

Και μετά ήρθε το «Οπενχάιμερ» (2023), η πιο σπουδαία ταινία του μέχρι σήμερα, με την οποία ο βρετανός σκηνοθέτης έγραψε (κινηματογραφική) ιστορία σε πολλά διαφορετικά επίπεδα – και όχι μόνο επειδή καταπιάστηκε με ένα τρομερό μυαλό και την εφεύρεση της ατομικής βόμβας, η απειλή της οποίας ήταν αρκετή για να αλλάξει την ανθρωπότητα.

Το επικό ιστορικό θρίλερ του Νόλαν αποτελεί μοναδικό παράδειγμα του μεγάλου οφέλους που έχουν αποφέρει διαχρονικά οι τεράστιοι προϋπολογισμοί. Ποιος άλλος θα μπορούσε να αποτυπώσει μια στρέβλωση της Φυσικής και να τη μετατρέψει σε έναν πομπώδη θρίαμβο τριών ωρών, αποσπώντας επτά Οσκαρ (μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας) και σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δολάρια;, γράφει ο Τζόναθαν Ντιν στους βρετανικούς Times.

Να σημειωθεί ότι το «Οπενχάιμερ», με προϋπολογισμό 100 εκατ. δολαρίων ήταν η τρίτη ταινία με τις μεγαλύτερες εισπράξεις το 2023 (μετά την «Μπάρμπι» και το «Super Mario Bros») και η δεύτερη σε εισπράξεις «ακατάλληλη για ανηλίκους» όλων των εποχών.

Ο Νόλαν είναι μια ανωμαλία του συστήματος, σημειώνει ο Ντιν στους Times. Μπορεί να φανταστεί κανείς το σοκ που ένιωσαν τα στελέχη των στούντιο όταν ο βρετανός σκηνοθέτης τούς ανακοίνωσε ότι μετά το «Οπενχάιμερ» ήθελε να γυρίσει  μια διασκευή της «Οδύσσειας» και ότι θα χρειαζόταν περίπου 250 εκατ. δολάρια, προσθέτει ο βρετανός δημοσιογράφος. Πανικόβλητοι, θα πρέπει να ούρλιαξαν: ποιος θα ενδιαφερθεί για ένα ποίημα του 7ου αιώνα π.Χ.;

Εισπρακτική επιτυχία έναν χρόνο πριν από την πρεμιέρα!

Η απάντηση, όπως αποδεικνύεται, είναι «όλοι»… Η «Οδύσσεια» του Νόλαν δεν πρόκειται να κυκλοφορήσει πριν από τις 17 Ιουλίου 2026, αλλά όταν 26 κινηματογράφοι Imax παγκοσμίως ανακοίνωσαν την προπώληση εισιτήριων online τον περασμένο μήνα, το 95% φέρεται να εξαντλήθηκε μέσα σε μία ώρα. Στο Λονδίνο όλες οι προβολές στις δύο αίθουσες είναι ήδη sold-out, με εισιτήρια να πωλούνται τώρα στο eBay εκατοντάδες φορές ακριβότερα από την ονομαστική τους αξία.

«Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι παρόμοιο», λέει στους Times ο Φιλ Κλαπ, διευθύνων σύμβουλος της Κινηματογραφικής Ενωσης του Ηνωμένου Βασιλείου. «Συνήθως οι ταινίες βγαίνουν στην αγορά έναν έως δύο μήνες νωρίτερα, οπότε αυτό δείχνει την προσμονή που υπάρχει για μια ταινία του Νόλαν. Επίσης, δεν λέω ότι μια ταινία για έναν πυρηνικό φυσικό είναι η πιο εύκολη πώληση, αλλά μια ταινία βασισμένη σε έναν ελληνικό μύθο είναι πιθανώς ακόμη πιο δύσκολη, οπότε αυτό κάνει τον κόσμο να μιλάει».

Η επική ιστορία του δεκαετούς ταξιδιού επιστροφής του Οδυσσέα στην πατρίδα του μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου είναι γεμάτη ναυάγια και τέρατα. Ο Νόλαν, δε, έχει συγκεντρώσει ένα καστ με σταρ όπως ο Ματ Ντέιμον στον ρόλο του Οδυσσέα και ο Τομ Χόλαντ, που υποδύεται τον γιο του Τηλέμαχο, ενώ παίζουν επίσης οι Ζεντάγια, Σαρλίζ Θερόν, Αν Χάθαγουεϊ, Ρόμπερτ Πάτινσον και Λουπίτα Νιόνγκο.

Μέχρι στιγμής έχει κυκλοφορήσει μόνο ένα τρέιλερ, στο οποίο βλέπουμε τον Χόλαντ να λέει «Πρέπει να μάθω τι συνέβη στον πατέρα μου» και ο σύντροφός του να του απαντά: «Ποιος έχει μια ιστορία για τον Οδυσσέα; Κάποιοι είπαν ότι χάθηκε. Κάποιοι είπαν ότι φυλακίστηκε». Είναι τόσο λίγα γνωστά για την ταινία –ούτε καν τη χρονική διάρκειά της δεν γνωρίζουμε, αφού τα γυρίσματα συνεχίζονται– ώστε οι κινηματογράφοι μπορούσαν να πουλήσουν μόνο μία προβολή την ημέρα.

«Ξέπλυμα της αποικιοκρατίας»

Η παραγωγή συνεχίζεται, λοιπόν. Πρόσφατα, μάλιστα, εξαιτίας των γυρισμάτων κάποιων σκηνών στην πόλη Ντάχλα, μια αμφισβητούμενη περιοχή της Δυτικής Σαχάρας που βρίσκεται υπό μαροκινή κατοχή εδώ και 50 χρόνια, ο Νόλαν και οι πρωταγωνιστές του κατηγορήθηκαν για «ξέπλυμα της αποικιοκρατίας»!

Η επιλογή της τοποθεσίας αποτελεί περαιτέρω ένδειξη ότι το Μαρόκο, το οποίο πρόσφατα κέρδισε την αμερικανική, γαλλική, ισπανική, πορτογαλική και βρετανική υποστήριξη για τις κυριαρχικές αξιώσεις του, κερδίζει τον διπλωματικό πόλεμο επί της περιοχής, γράφει στους Times ο Ιζαμπαρντ Γουίλκινσον, ανταποκριτής της βρετανικής εφημερίδας στην Ισπανία, που καλύπτει επίσης την Πορτογαλία, το Μαρόκο και την Αλγερία.

Να σημειωθεί ότι η Δυτική Σαχάρα –περιοχή πλούσια, μεταξύ άλλων, σε κοιτάσματα φωσφόρου, πιθανώς και πετρελαίου– υπήρξε ισπανική αποικία έως το 1976. Μετά την αποχώρηση των Ισπανών, το Μαρόκο προσάρτησε δια της βίας το μεγαλύτερο μέρος της, καθιστώντας την το τελευταίο κομμάτι της Αφρικής που δεν έχει ανακτήσει την ανεξαρτησία του.

Το Μέτωπο Πολισάριο, ένοπλη ομάδα που ισχυρίζεται ότι είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος του λαού των Σαχράουι (αυτόχθονες της Δυτικής Σαχάρας), κατηγόρησε τον Νόλαν ότι διέπραξε «σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των ηθικών προτύπων που διέπουν το πολιτιστικό και καλλιτεχνικό έργο».

Το 2020, η ομάδα των αυτονομιστών ανταρτών εγκατέλειψε τη μακροχρόνια εκεχειρία, προειδοποιώντας ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη της μαροκινής κυριαρχίας από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες δεν τους αφήνει άλλη επιλογή παρά να εντείνουν την εκστρατεία βίαιης αντίστασης.

Η αντιδράσεις στα γυρίσματα της «Οδύσσειας» ξεκίνησαν από το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Δυτικής Σαχάρας (FiSahara), το οποίο πραγματοποιείται στους προσφυγικούς καταυλισμούς των Σαχραουί στην Αλγερία, που ελέγχονται από το Πολισάριο. Η Ντάκλα «δεν είναι απλώς μια όμορφη τοποθεσία με κινηματογραφικούς αμμολόφους», αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους οι διοργανωτές του φεστιβάλ, οι οποίοι καλούν τον Νόλαν να σταματήσει τα γυρίσματα εκεί. «Πρωτίστως πρόκειται για μια κατεχόμενη, στρατιωτικοποιημένη πόλη, της οποίας ο ιθαγενής πληθυσμός των Σαχράουι υπόκειται σε βάναυση καταστολή από τις κατοχικές μαροκινές δυνάμεις», τονίζουν.

Η διευθύντρια του FiSahara, Μαρία Καριόν, δήλωσε: «Με το να γυρίζουν μέρος της “Οδύσσειας” σε κατεχόμενα εδάφη, που χαρακτηρίζονται “μαύρη τρύπα ειδήσεων” από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, ο Νόλαν και η ομάδα του, άθελά τους ίσως, και χωρίς πρόθεση, συμβάλλουν στην καταπίεση των Σαχράουι από το Μαρόκο και στις προσπάθειες του μαροκινού καθεστώτος να νομιμοποιήσει την κατοχή της Δυτικής Σαχάρας».

Η Μαρία Καριόν τόνισε ακόμη: «Είμαστε βέβαιοι ότι αν κατανοούσαν τις πλήρεις επιπτώσεις της γυρισμάτων μιας τόσο υψηλού προφίλ ταινίας σε μια περιοχή της οποίας οι αυτόχθονες πληθυσμοί δεν μπορούν να κάνουν τις δικές τους ταινίες για τις ιστορίες τους υπό κατοχή, ο Νόλαν και η ομάδα του θα τρομοκρατούνταν».

Από την άλλη πλευρά, ο Ρέντα Μπεντζελούν, επικεφαλής της μαροκινής κυβερνητικής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για την προώθηση της κινηματογραφικής βιομηχανίας, δήλωσε στο Bloomberg, αναφερόμενος στην αμφισβητούμενη περιοχή: «Πρόκειται για μια παραγωγή εξαιρετικά σημαντική για το Μαρόκο. Είναι η πρώτη μεγάλη παραγωγή του Χόλιγουντ που επιλέγει για γυρίσματα τις νότιες επαρχίες».

Μια ιστορία που μας αγγίζει όλους

Σχετικά με την κινηματογραφική μεταφορά του ομηρικού έπους, ο συγγραφέας, μεταφραστής και δοκιμιογράφος Ντάνιελ Μέντελσον, ο οποίος τον Απρίλιο δημοσίευσε μια νέα μετάφραση της «Οδύσσειας», πιστεύει ότι είναι μια ιστορία που εξακολουθεί να έχει απήχηση, όχι μόνο επειδή είναι μια τεράστια περιπέτεια, αλλά και επειδή αφορά την επιστροφή στην πατρίδα, ένα θέμα που τους αγγίζει όλους.

«Ο Νόλαν μπορεί να είναι το τέλειο άτομο για σκηνοθεσία», λέει στους Times. «Ξέρω ότι μερικοί ακαδημαϊκοί σήκωσαν το φρύδι τους, αλλά είναι ένας οπτικά εντυπωσιακός σκηνοθέτης. Επίσης, η “Οδύσσεια” έχει μια περίεργη δομή, κινείται πέρα-δώθε και είναι δύσκολο να καταλάβεις πού βρίσκεσαι, κάτι που… μοιάζει με τον Νόλαν», παρατηρεί ο αμερικανός συγγραφέας.

Πραγματικά έτσι είναι, υπογραμμίζει ο ο Τζόναθαν Ντιν στους Times, επισημαίνοντας την τεχνική του φλας μπακ που συνηθίζει να χρησιμοποιεί ο κορυφαίος βρετανός σκηνοθέτης, όχι μόνο σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως τα «Inception» και «Tenet», ή το «Memento». Ο Νόλαν έπαιξε με τις χρονολογίες ακόμη και στο κατά τα άλλα συμβατικό πολεμικό δράμα του, τη «Δουνκέρκη».

Τι είναι αυτό που κάνει τον Μέντελσον να ανυπομονεί να δει την «Οδύσσεια» στο σινεμά; «Το πιο κρίσιμο είναι να μεταφέρει τη φρίκη του ναυαγίου στη θάλασσα», λέει στους Times αναφερόμενος σε μια από τις πολλές δοκιμασίες του Οδυσσέα. «Ολα τα άλλα είναι διασκεδαστικά: η Σκύλλα και η Χάρυβδη, ο Κύκλωπας – εκεί χανόμαστε στη φαντασία. Το πιο τρομακτικό πράγμα ήταν μακράν το να χαθείς στη θάλασσα, γιατί σημαίνει ότι σβήνεις εντελώς. Ανυπομονώ πραγματικά να δω τι θα κάνει ο Νόλαν με ένα ναυάγιο».

Και τι τον ανησυχεί περισσότερο; «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, κάθε φορά που οι άνθρωποι ασχολούνται με τέτοιου είδους κλασικά έργα, είναι να τα κάνουν βαρετά», λέει ο Μέντελσον. «Προσεύχομαι ο Νόλαν να μην το κάνει αυτό, επειδή η “Οδύσσεια” είναι, παρ’ όλες τις περιπέτειές της, ένα πραγματικά προσωπικό έπος. Απλώς προσεύχομαι να μην τρομοκρατηθεί και πτοηθεί από το μεγαλείο του υλικού του».

Τέλος, ένα πράγμα που δεν απασχολεί τον αμερικανό συγγραφέα είναι η ακρίβεια διαφόρων όπλων και πλοίων, κάτι που έχει απασχολήσει στο Reddit πολλούς «σπασίκλες» της ιστορικής ακρίβειας από τότε που δημοσιεύθηκε μια φωτογραφία του Ματ Ντέιμον. «Θέλω να είμαι εξαιρετικά εμφατικός σε αυτό», λέει ο Μέντελσον. «Η “Οδύσσεια” γράφτηκε πριν από πάρα πολλές γενιές, και έτσι το να παραπονιέσαι για την ακρίβειά της είναι σαν να δείχνεις μια βαθιά έλλειψη κατανόησης του τι είναι. Υπάρχουν ταινίες που απεικόνισαν σωστά όλες τις λεπτομέρειες, από τα ρούχα μέχρι τα χτενίσματα, όπως ο “Αλέξανδρος” του Ολιβερ Στόουν, αλλά έχασαν εντελώς το νόημα της ιστορίας που αφηγούνταν. Θέλω απλώς μια ταινία που να μοιάζει με την “Οδύσσεια”».

Ενας μόνο χρόνος αναμονής απομένει, λοιπόν, με τις αλυσίδες κινηματογράφων να ελπίζουν στο μεταξύ ότι οι πρόσφατες αυξήσεις των εσόδων τους από το box office θα συνεχιστούν και το 2026. «Κανείς δεν εφησυχάζει», λέει στους Times ο Φιλ Κλαπ για τις φετινές εισπράξεις. «Είτε το κοινό είναι νέοι, είτε μεσήλικες ή ηλικιωμένοι, οι κινηματογράφοι πρέπει να δουλέψουν δυο φορές πιο σκληρά για να κάνουν τον κόσμο να περάσει την πόρτα τους. Τα επίπεδα εξακολουθούν να είναι σημαντικά χαμηλότερα από εκείνα πριν από την πανδημία. Παρ’ όλα αυτά, στα τέλη Ιουνίου είχαμε 13% αύξηση στα εισιτήρια σε σχέση με το 2024 και το δεύτερο εξάμηνο του έτους δείχνει δυνατό».

Στις αναμενόμενες μεγάλες επιτυχίες περιλαμβάνονται οι «Wicked: For Good» και «Avatar: Fire and Ash», σίκουελ που θα πρέπει να κάνουν κάτι περισσότερο από ένα δισ. ευρώ η καθεμία παγκοσμίως. «Οπότε είναι μια αργή ανάκαμψη, αλλά σίγουρα ανάκαμψη», επισημαίνει ο εκπρόσωπος των βρετανών αιθουσαρχών.

Επειτα έρχεται ο Νόλαν. Μέχρι στιγμής δεν έχει προγραμματιστεί κυκλοφορία άλλης ταινίας για τις 17 Ιουλίου, αλλά σίγουρα οι αντίπαλοι διανομείς θα επιδιώξουν την ημερομηνία, με την ελπίδα να επαναλάβουν το μεθυστικό Σαββατοκύριακο με το double «Μπάρμπι» και  «Οπενχάιμερ» πριν από δύο χρόνια.

Ο Τζόναθαν Ντιν σημειώνει, τέλος, στους Times ότι η πρόωρη ημερομηνία της έναρξης πώλησης των εισιτηρίων έχει αναγάγει τον Νόλαν σε ροκ σταρ και την «Οδύσσεια» σε ένα μοναδικό γεγονός, δημιουργώντας μια αίσθηση υψηλής ζήτησης για κάτι που στην πραγματικότητα δεν μπορεί να ξεπουλήσει πριν από την πρεμιέρα, αφού θα παραμείνει στις κινηματογραφικές αίθουσες επί μήνες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News