Η υποψήφια στα φετινά βραβεία Οσκαρ ταινία «Ζώνη Ενδιαφέροντος» δεν καταπιάνεται ευθέως με τη φρίκη του Ολοκαυτώματος. Αντίθετα, επικεντρώνεται στην οικογένεια που ζει δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Αουσβιτς: τον διοικητή του Ρούντολφ Ες, τη σύζυγό του Χέντζγουικ και τα πέντε παιδιά τους.

Κατόπιν εντολής του Χίμλερ, ο Ες ανέλαβε διοικητής στο Αουσβιτς μεταξύ 1940 και 1943 και χρησιμοποίησε το δηλητηριώδες εντομοκτόνο Zyklon B για να εξοντώνει τους «ανεπιθύμητους» κρατούμενούς του. Εκτιμάται ότι 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονήθηκαν εκεί, ένα εκατομμύριο εκ των οποίων ήταν εβραίοι.

Εν τω μεταξύ, λίγα μέτρα μακριά, τα μέλη της οικογένειάς του απολάμβαναν το ευρύχωρο σπίτι, το άφθονο φαγητό και τον περιποιημένο κήπο τους – που χωριζόταν από το στρατόπεδο μέσω ενός τσιμεντένιου τοίχου. Ο Γκλέιζερ, ο οποίος γύρισε την ταινία κοντά στην τοποθεσία στο Αουσβιτς, επέλεξε αυτόν τον τρόπο για να υπονοήσει πλαγίως τα τρομερά γεγονότα που λάμβαναν χώρα μέσα στο στρατόπεδο.

Στην ταινία ακούγονται πνιχτές κραυγές, πυροβολισμοί και ο ήχος των μηχανημάτων, ενώ καπνός από τα κρεματόρια φουντώνει από πάνω. Η οικογένεια συνεχίζει τη ζωή της στη διπλανή πόρτα σαν να μην συμβαίνει τίποτα, με τον Γκλέιζερ να χρησιμοποιεί μια τεχνική που αποκαλείται «μύγα στον τοίχο» για να κινηματογραφήσει τους ηθοποιούς του.

«Η φράση που χρησιμοποιούσα διαρκώς ήταν “ο Big Brother στο σπίτι των Ναζί”» αποκαλύπτει στο BBC. Τηλεοπτικές εκπομπές ριάλιτι όπως το «Big Brother» κινηματογραφούν ανθρώπους χωρίς ορατά συνεργεία κάμερας, αλλά με τους συμμετέχοντες να παρακολουθούνται από απόσταση ανά πάσα στιγμή.

«Η ιδέα της κρυφής παρακολούθησης έμοιαζε με τον καλύτερο τρόπο προβολής του δράματος – αν και στην ουσία δεν υπάρχει δράμα» εξηγεί ο Γκλέιζερ στο BBC. «Ηταν ένας τρόπος να είμαι στο σπίτι μαζί τους». Ο σκηνοθέτης απέρριψε τις συμβατικές μεθόδους γυρισμάτων, «όπου πιάνεις τους ηθοποιούς σε κοντινά πλάνα… Ηταν λάθος μέθοδος για αυτό που είχα στο μυαλό μου».

Γυρισμένη με φυσικό φωτισμό, η ταινία συχνά μοιάζει με ντοκιμαντέρ. Η «Ζώνη Ενδιαφέροντος» έχει προταθεί για πέντε βραβεία Οσκαρ, μεταξύ των οποίων για καλύτερη ταινία, ενώ έχει και εννέα υποψηφιότητες στα βρετανικά κινηματογραφικά βραβεία BAFTA. Τον περασμένο Μάιο κέρδισε το Μέγα Βραβείο και το βραβείο της Διεθνούς Ενωσης Κριτικών Κινηματογράφου FIPRESCI στο Φεστιβάλ Καννών.

Τα πλάνα των ηθοποιών γυρίστηκαν σε ένα σπίτι όχι μακριά από εκείνο όπου διέμενε η οικογένεια Ες (το σπίτι της υπάρχει ακόμα, αλλά δεν είναι στην κατάσταση που ήταν τότε). Ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε 10 τηλεχειριζόμενες κάμερες, ενώ ο ίδιος και το συνεργείο του παρακολουθούσαν τα γυρίσματα από ένα κοντινό καταφύγιο.

Ο Γκλέιζερ υιοθετεί μια αποστασιοποιημένη, ψυχρή ματιά στο θέμα του, που πραγματικά δεν διαθέτει στοιχεία δράματος. Η βαρετή ζωή της οικογένειας δεν είναι καθόλου συναρπαστική με τη συμβατική έννοια. «Δεν υπήρχε άνεση με τους χαρακτήρες στα γυρίσματα» εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Δεν είχαμε αστείες ή ζεστές στιγμές».

Σε μια σκηνή βλέπουμε τη Χέτζγουικ να καλεί φίλες της για καφέ και να είναι δυσάρεστη με τις υπηρέτριές της, ενώ τα παιδιά παίζουν στον επάνω όροφο. Εν τω μεταξύ, ο Ες βρίσκεται στο γραφείο του συζητώντας σχέδια για ένα πιο αποτελεσματικό κρεματόριο, για τη δολοφονία όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων. Η αντιπαράθεση είναι εσκεμμένα συγκλονιστική.

«Υπάρχει η ανάγκη να τα δούμε όλα ταυτόχρονα για να νιώσουμε ότι είμαστε σε αυτό το σπίτι μαζί τους» λέει ο Γκλέιζερ. Η Χέτζγουικ, η οποία αποκαλεί τον εαυτό της «Βασίλισσα του Αουσβιτς», μπαίνει κρυφά στην κρεβατοκάμαρά της για να δοκιμάσει ένα γούνινο παλτό που έχει πάρει από μια εβραία κρατούμενη. Χρησιμοποιεί ακόμη και ένα έντονο κόκκινο κραγιόν που βρίσκει στην τσέπη του.

Ο Κρίστιαν Φριντέλ συμφώνησε να παίξει τον Ες, παρά το γεγονός ότι προηγουμένως είχε απορρίψει πολλούς ρόλους ναζί, συμπεριλαμβανομένου του Αδόλφου Χίτλερ. «Υπάρχουν κάποια κλισέ για τους ναζί – ότι ήταν βάναυσοι εκπρόσωποι του κακού» λέει. Προτίμησε, λοιπόν, την προσέγγιση του Γκλέιζερ.

«Μου φαίνεται λογική η αλλαγή της οπτικής γωνίας, το να κοιτάς μέσα από ένα παράθυρο και να παρατηρείς αυτούς τους χαρακτήρες» εξηγεί στο BBC. «Ημουν περίεργος να ανακαλύψω πώς είναι να ενεργείς με αυτόν τον τρόπο. Και ο Τζόναθαν μας έλεγε διαρκώς: “Μην υποκρίνεστε, απλώς συμπεριφερθείτε”».

Η Σάντρα Ούλερ, που υποδύεται τη Χέτζγουικ, είναι γεμάτη επαίνους για τις μεθόδους γυρισμάτων του Γκλέιζερ. «Ηταν πραγματική απόλαυση – για μένα, προσωπικά, ήταν μια κατάσταση πολυτέλειας» λέει. Μερικές φορές το να κάνεις ταινίες μπορεί να είναι «λίγο βαρετό». Η αναμονή μπορεί να σημαίνει ότι «χάνεις ενέργεια» αποκαλύπτει.

Η Ούλερ, που είναι υποψήφια για Οσκαρ Α’ γυναικείου ρόλου για τη γαλλική ταινία «Ανατομία μιας Πτώσης», λέει ότι οι σταθερές κάμερες και η έλλειψη μελών του συνεργείου σήμαιναν ότι μπορούσαν να καταγραφούν μεγάλες σκηνές «χωρίς τεχνικές διακοπές». «Μακάρι περισσότερες ταινίες να κινηματογραφούνταν με αυτόν τον τρόπο», καταλήγει.

Ο Γκλέιζερ, εβραίος στην καταγωγή, προφανώς γνωρίζει ότι έχουν γυριστεί πολλές αναγνωρισμένες ταινίες για το Αουσβιτς, όπως η βραβευμένη «Λίστα του Σίντλερ», η «Εκλογή της Σόφι» και ο «Γιος του Σαούλ». «Συνδέθηκε», όμως, λέει, με το μυθιστόρημα του βρετανού συγγραφέα Μάρτιν Εϊμις –ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Μάιο– «The Zone of Interest», το οποίο διασκεύασε.

«Το βιβλίο του διέθετε μια προοπτική που μου φάνηκε πραγματικά εξαιρετική» λέει ο σκηνοθέτης. Δεν ήθελε να προβάλει τη ναζιστική βαρβαρότητα, γιατί οι εικόνες του Αουσβιτς από ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες και ταινίες είναι ήδη «χαραγμένες στο μυαλό μας». Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κοινό ξεφεύγει από τη φρίκη του στρατοπέδου.

Το Μνημείο και Μουσείο για το Αουσβιτς-Μπίρκεναου εξηγεί ότι «Ζώνη Ενδιαφέροντος» ήταν η ναζιστική ονομασία μιας περιοχής γύρω από το Αουσβιτς, υπό τη διοίκηση των SS. «Για να αποτρέψουν τους κρατούμενους να έχουν επαφή με τον έξω κόσμο και να εξαλείψουν τους μάρτυρες των εγκλημάτων τους, οι Γερμανοί απέλασαν δια της βίας περίπου 9.000 κατοίκους από την περιοχή» αναφέρει χαρακτηριστικά το Μουσείο.

Ο Γκλέιζερ καταλήγει λέγοντας ότι η ταινία του «ρίχνει ματιές σε σκοτεινές γωνιές της ανθρώπινης ικανότητας» και είναι επίκαιρη σήμερα. «Νομίζω ότι αυτό που υπάρχει μέσα στην ταινία είναι αυτό που κάνουμε ο ένας στον άλλον ως άνθρωποι» σημειώνει. «Βλέπουμε τους άλλους ως κατώτερους, ως διαφορετικούς από εμάς. Με κάποιον τρόπο, βήμα προς βήμα, αυτό οδηγεί στη βία και στη φρικαλεότητα – μια κατάσταση από την οποία οφείλουμε να εξελιχθούμε».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News