Η εμφάνισή του χαιρετίστηκε ως η άφιξη ενός «σύγχρονου Μάρξ», όπως και το βιβλίο του «Capital in the 21st Century» αναφέρεται από τους θαυμαστές του ως το σύγχρονο «Κεφάλαιο». Πρόκειται φυσικά για τον Γάλλο οικονομολόγο Thomas Piketty, του οποίου η έλευση στη δημόσια σφαίρα έγινε αποδεκτή από τα groopies των παλαιο- και νεο-κομμουνιστών, με τον ίδιο ενθουσιασμό με τον οποίο τα groopies του Ναζωραίου γιόρτασαν την είσοδο του τελευταίου στην Ιερουσαλήμ.

O ενθουσιασμός ήταν κατανοητός. Σε ένα χώρο πού έχει συνηθίσει να «κερδίζει» τα επιχειρήματα με ουρλιαχτά και γιαουρτώματα των «εχθρών», η εμφάνιση ενός γκουρού που φαινόταν να γνωρίζει μαθηματικά και επιπλέον γέμιζε το βιβλίο του όχι με αφορισμούς αλλά με στατιστικούς πίνακες, ήταν κάτι το πρωτόγνωρο.

Για πρώτη φορά ένα εργο θεμελίωνε εμπειρικά -ή μάλλον φαινόταν να θεμελιώνει- την άποψη ότι οι οικονομικές ανισότητες αυξάνονται συνεχώς τον 21ο αιώνα και ότι σήμερα η αύξηση επιταχύνεται με ανησυχητικούς ρυθμούς.

Όμως σήμερα, μετά την αρχική ευφορία, αρχίζει να εκδηλώνεται ένας έντονος σκεπτικισμός για τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ο Piketty, προκειμένου να θεμελειώσει το κεντρικό του επιχείρημα ότι τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σοβαρά η ανισότητα στην κατοχή πλούτου. Έτσι, όπως θα δούμε παρακάτω, ακόμα και αριστεροί θαυμαστές του έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν ότι υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά μέχρι να τεκμηριωθούν αυτές οι απόψεις και ότι η ανάλυση του Piketty περιέχει πολλά προβληματικά στοιχεία.

Αφορμή για την επανεξέταση του έργου του Piketty έδωσε μια κριτική του βιβλίου του, που δημοσιεύθηκε πρωτοσέλιδα στη γνωστή οικονομική εφημερίδα Financial Times. (Παρεπιπτόντως, να επισημάνουμε εδώ ότι στις σοβαρές συντηρητικές εφημερίδες της Δύσης το τμήμα που ασχολείται με τις ιδέες δεν ελέγχεται από τους κομμουνιστές…).      

«Τα συμπεράσματα του "Capital in the 21st Century” -γράφει ο οικονομικός συντάκτης Chris Giles- δεν τεκμηριώνονται από τα ίδια τα στοιχεία του βιβλίου».

Ο Giles, στην αρχή διαπίστωσε ότι υπήρχε μια τεράστια διαφορά μεταξύ του υπολογισμού των ανισοτήτων στη Μεγάλη Βρετανία του Piketty και του υπολογισμού στον οποίο προβαίνουν οι επίσημες στατιστικές της χώρας. Έτσι, ενώ ο Piketty αναφέρει έναν αριθμό σύμφωνα με τον οποίο το 10% των Βρετανών κατέχει το 70% του πλούτου, κατά τις επίσημες στατιστικές το ποσοστό δεν υπερβαίνει το 44%.

Αυτό έδωσε την αφορμή στον Giles να ψάξει και τα άλλα στοιχεία του βιβλίου, καθώς και τους αλγόριθμους που χρησιμοποιεί για να θεμελειώσει την άποψή του για τις ανισότητες. Η επανεξέταση αποκάλυψε πολλά λάθη στους υπολογισμούς.

Ορισμένα λάθη οφείλονται στο γεγονός ότι ο Piketty απλά αντιγράφει τους αριθμούς λανθασμένα από τις πηγές του. Μια άλλη πιο σοβαρή κατηγορία είναι ότι ότι ο Piketty μανιπουλάρει τα δεδομένα – χωρίς να αναφέρει γιατί το κάνει. Επίσης ο Giles ανακαλύπτει αρκετά παραδείγματα όπου τα δεδομένα δεν παρέχουν στοιχεία για ανισότητες, αλλά όπου ο Piketty κατασκευάζει τους αριθμούς, χωρίς να εξηγεί πώς το κάνει. «Ορισμένοι αριθμοί, γράφει ο Giles, φαίνεται να έχουν κατασκευασθεί εκ του μηδενός». Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι όταν υπάρχουν διαθέσιμα διαφορετικά δεδομένα ο Piketty επιλέγει πάντοτε τα δεδομένα που τεκμηριώνουν την άποψή του, δηλαδή ότι οι ανισότητες αυξάνονται.

Όταν λοιπόν κανείς διορθώσει όλα αυτά τα λάθη, τότε, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο των FT, το συμπέρασμα του βιβλίου δεν ισχύει. Όσον αφορά τα στοιχεία από την Ευρώπη π.χ. «τίποτα δεν τεκμηριώνει ότι υπάρχει τάση για αύξηση των ανισοτήτων μετά το 1970». Και αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τους FT, ότι ο Piketty δεν δικαιούται να οδηγείται στο συμπέρασμα ότι ο πλούτος συγκεντρώνεται συνεχώς σε ολοένα λιγότερα χέρια.

Η απάντηση του Piketty.

Η απάντηση του Piketty στους FT ηταν εξαιρετικά προσεκτική. Εδώ αναγνωρίζει ότι η ποιότητα των δεδομένων για την ανισότητα του πλούτου είναι πολλές φορές προβληματική και ότι χρησιμοπoίησε «πολλά, διαφορετικά και ετερογενή σύνολα στοιχείων», στα οποία είναι αναγκασμένος κανείς να κάνει «πολλές προσαρμογές στα δεδομένα, προκειμένου να τους προσδώσει μια γεωγραφική και ιστορική ομοιογένεια». Επίσης στην απάντηση του, αναγνωρίζει έμμεσα ότι τα στοιχεία του είναι ατελή. «Δεν αμφιβάλλω ότι η ιστορική σειρά δεδομένων μπορεί να βελτιωθεί. Και θα βελτιωθεί στο μέλλον», γράφει. Παράλληλα όμως επιμένει ότι οι ανισότητες αυξάνονται, κάτι που όπως αναφέρει τεκμηριώνεται και από άλλες μελέτες.

Αυτό πάντως που είναι αξοσημείωτο είναι ότι ο Piketty δεν απαντά στις κατηγορίες, ότι δηλαδή επιλέγει, μανιπουλάρει και κατασκευάζει τα δεδομένα εκ του μηδενός.

Αυτές οι ασάφειες στην απάντηση του Piketty οδηγούν και τους  ιδεολογικούς του συνοδοιπόρους να θέτουν σοβαρά ερωτήματα για το έργο του.

Έτσι, ο γνωστός οικονομολόγος Paul Krugman έγραψε στο blog του ότι ο Piketty «πρέπει να απαντήσει σε κάθε ένα απο τα ερωτήματα». Παρόλο που και ο Krugman είναι υπέρ της άποψης ότι οι ανισότητες αυξάνονται, εν τούτοις αναγνωρίζει ότι η απάντηση του Piketty στην κριτική των FT δεν είναι ικανοποιητική: «Ο Piketty» γράφει ο Krugman «θα πρέπει να απαντήσει λεπτομερώς στα ερωτήματα και θα δούμε ποσο καλά θα το κάνει».

Επίσης, ο συνεργάτης του γνωστού αριστερού ερευνητικού ιδρύματος Brookings Justin Wolves, που κατά τα άλλα συμφωνεί με τις θέσεις του Picketty περί ανισοτήτων, αναγνωρίζει την «εξαιρετική κριτική των FT και τις ατέλειες στην απάντηση του Piketty». Και γράφει στους ΝΥ Times ότι ελπίζει ότι ο Piketty «θα γράψει μια εκτενέστερη και πιο λεπτομερή απάντηση σημείο προς σημείο όπου θα αναγνωρίζει τα λάθη που έκανε και θα τεκμηριώνει τα συμπεράσματα που μπορούν να τεκμηριωθούν».

Πάντως, όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης, ανεξάρτητα από το αν ο Piketty έχει δίκιο ή όχι, το επίπεδο της συζήτησης δεν έχει τίποτα το κοινό με το επίπεδο της δημόσιας συζήτησης που χαρακτηρίζει την περίφημη εκείνη χώρα που «έδωσε τα φώτα…».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News