«Μόνος. Εγώ; Δεν είμαι μόνος. Οχι. Στο φτωχικό σκοταδερό κελί μου ήρωες, άνθρωποι, θεοί, σα φωτοσύγνεφα σαλεύουν αντικρύ μου…», γράφει ο Κωστής Παλαμάς στην «Ασάλευτη Ζωή» του. Ο Χρήστος Κούκης μού τον θυμίζει. Στέκει απέναντί μου στο γαλλικό μπιστρό απέναντι από το ξενοδοχείο Caravel και με γαλήνη θαυμαστή περιγράφει καταστάσεις αγριότητας και εξαθλίωσης σε κελιά ανά τον κόσμο, πεπεισμένος ότι η ποίηση έχει δύναμη μαγική: να εξευμενίσει, να δώσει ελπίδα και βήμα έκφρασης, να χαρίσει πνοή ζωής σε όλους όσοι θέλουν να κάνουν πέρασμα, άλμα, στην «κανονικότητα», μακριά από το αλισβερίσι με τον Νόμο.

Ποιητής ο ίδιος (έχει εκδώσει επτά βιβλία στην Ελλάδα και το εξωτερικό), ήταν διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Κρήτης – παρά το γεγονός ότι οι βασικές σπουδές του τον εντάσσουν στον κόσμο των πολιτικών μηχανικών. Συνεργάζεται στην παρούσα φάση με τρία διεθνή φεστιβάλ, στις Σέρρες, στο Κιάτο και στη Λάρνακα. Ενεργό μέλος-συντονιστής του World Poetry Movement, έχει αποφασίσει να συστήσει ποιήματα και ποιητές στις φυλακές της χώρας, εκκινώντας από το σωφρονιστικό κατάστημα της Νιγρίτας Σερρών.

«Ηταν σε ένα ταξίδι στην Ινδία, στις φυλακές της Κεράλα, όταν άρχισαν να μου δημιουργούνται σκέψεις», αφηγείται. «Σε καλύβες με σίδερα, σε χαοτικές συνθήκες που δεν μπορούμε να φανταστούμε εύκολα, με χιλιάδες έγκλειστους, καταφέραμε και μιλήσαμε ελεύθερα για την ποίηση με κάποιους από αυτούς. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή. Τι αξία έχει η ποίηση πίσω από τα κάγκελα; Μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός κρατούμενου και πώς;

»Οταν επέστρεψα στην Ελλάδα, πήγα και βρήκα τη διευθύντρια του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, Νεκταρία Τζιώρα, στη Νιγρίτα Σερρών, από όπου έλκω εν μέρει την καταγωγή μου. Εκεί γνώρισα και τον Κωνσταντίνο Διώγο, δρ Ιστορίας και φιλόλογο. Υποδέχθηκαν με χαρά τη συνεργασία και τώρα βρισκόμαστε στην προετοιμασία του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης τον Νοέμβριο στις Σέρρες, υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Φιλολόγων Σερρών, με πρόεδρο την Ισιδώρα Μάλαμα – η συνεργασία με τον Σύνδεσμο έχει άλλωστε αποδειχθεί εξαιρετικά γόνιμη και στα σχολεία της περιοχής».

Mοιάζει με σχήμα αδόκιμο, θα πουν οι πιο κυνικοί. Τι τύχη έχει η ποίηση, η «υψηλότερη τέχνη», η «τέχνη των τεχνών», στα χέρια εγκλείστων, μυημένων στον σκληρό κόσμο της παραβατικότητας; Δίπλα σε αυτοσχέδια μαχαίρια, νταηλίκια και κώδικες υποκόσμου;

«Πολλοί κρατούμενοι είναι άτομα καταπιεσμένα, με έντονο συναίσθημα, που προσπαθούν να μετουσιώσουν την εμπειρία τους σε γνώση – το αντίστροφο από αυτό που κάνουμε (τουλάχιστον) οι περισσότεροι από μας. Ταυτίζονται πολλές φορές με μορφές και πρόσωπα της λογοτεχνίας, επιχειρούν να ερμηνεύσουν δικά τους βιώματα μέσα από τα βιβλία, ανιχνεύουν δρόμους για να σώσουν την ψυχή τους. Είχα πάει να διαβάσω Κωνσταντίνο Καβάφη στις φυλακές της Πάτρας, ανήσυχος εσωτερικά για την ανταπόκριση που θα έβρισκα. Πόσο κατανοητή θα γινόταν η γλώσσα του μεγάλου Αλεξανδρινού; Οταν το εργαστήρι είχε ολοκληρωθεί και έκλεισε η πόρτα πίσω μου, ντράπηκα και που τα σκέφτηκα όλα αυτά…

»Την ίδια ακριβώς αίσθηση είχα και στο Μεδεγίν, στην Κολομβία. Είχαμε έρθει σε επαφή με πρώην κρατούμενους, καταδικασθέντες ως συνεργάτες του βαρώνου της κοκαΐνης Πάμπλο Εσκομπάρ. Ηθελαν διακαώς να έρθουν σε επαφή με τη λογοτεχνία. Κάποιοι δεν είχαν  τελειώσει καν το σχολείο. Αυτή τη στιγμή, πάντως, να ξέρετε ότι έχουμε στα χέρια μας μικρά διαμάντια από έλληνες κρατούμενους, αληθινούς ποιητές, και αυτό είναι που έχει σημασία».

Ενόσω ο κ. Κούκης ξεφυλλίζει τα ποιήματα, το μάτι μου πέφτει στο «Ηρθες».

«Να το γράψω, μπορώ;».

«Και βέβαια, αλλά χωρίς όνομα».

«Ηρθες στο κελί μου να με δεις. Μα δεν μπορώ να σε δω στα μάτια. Ντρέπομαι και πονάω. Κι αφού δεν σε κοιτώ, έχω σχεδόν ξεχάσει τη μορφή σου. Σε αγαπώ αλλά πονάει. Σβήσε με και προχώρα. Δεν είμαι άξιος για την αγάπη σου. Σε έχω προδώσει και μάλλον θα σε ξαναπροδώσω».

«Δεν κάνουμε ακτιβισμό»

Είναι προφανής ο σεβασμός που τρέφει ο συνομιλητής μου για ξένους ποιητές, με αναφορά ενίοτε στην αντίστασή τους απέναντι σε κάθε λογής καθεστώτα. Διερωτώμαι δυνατά για το πρόσημο που έχουν οι διεθνείς διοργανώσεις.

«Δεν κάνουμε κομματικό ακτιβισμό, ούτε θέτουμε πολιτικά κριτήρια όταν προσκαλούμε εκπροσώπους του κόσμου της ποίησης στα φεστιβάλ. Προτεραιότητά μας είναι η ποίηση και μόνον αυτή», ξεκαθαρίζει ο κ. Κούκης. «Οι πρωτοβουλίες μας δεν υποκρύπτουν τοποθέτηση, είτε στη Μέση Ανατολή είτε αλλού. Κινούμαστε άλλωστε στην πολιτική δημοκρατία. Οπως έχουμε καλέσει στις φυλακές της Νιγρίτας Σερρών τον προσεχή Νοέμβριο τον Παλαιστίνιο Ναζουάν Νταρουίς, έναν από τους σπουδαιότερους ποιητές της αραβικής γλώσσας, έτσι στο Διεθνές Φεστιβάλ Κρήτης είχαμε την τιμή να φιλοξενήσουμε τον Ισραηλινό Αμίρ Ορ, έργα του οποίου έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες.

»Μέλημά μας είναι να ακουστούν και στην Ελλάδα φωνές αξιόλογες, υπάρχουν πολύ καλοί ξένοι ποιητές που δεν είναι γνωστοί εδώ. Οπως ο Μουράντ αλ Σουντάνι, πρόεδρος του Παλαιστινιακού Οίκου της Ποίησης, η Μεξικανή Μαρία Μπαράντα, σπουδαίο όνομα στη Λατινική Αμερική (είχε έρθει στο Διεθνές Φεστιβάλ της Κύπρου), ο κολομβιανός ποιητής και συγγραφέας Χοσέ Λουίς Ντίας Γρανάδος, εξάδελφος του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, με σαφείς επιρροές από τον μεγάλο συγγραφέα. Πέρυσι είχαμε τον Βίκτορα Ροντρίγκες Νούνιες, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο, ίσως τον σπουδαιότερο κουβανό εν ζωή ποιητή στους κόλπους του Φεστιβάλ».

Ο κ. Κούκης καθιστά επίσης σαφές ότι «όλα γίνονται αφιλοκερδώς, σε εθελοντική βάση». Στα μελλοντικά σχέδια, δε, υπάρχει σκέψη για διεύρυνση του σημερινού φάσματος και πέρα από τις φυλακές, σε απεξαρτημένους που επιχειρούν ομαλή επανένταξη.

Το παράπονο έρχεται τελευταίο, αλλά έρχεται… «Λείπουν πια οι μεγάλοι ποιητές, όπως λείπει και η μελοποίηση», εκτιμά ο κ. Κούκης, αναφέροντας ως φωτεινές εξαιρέσεις τα τραγούδια του Δημήτρη Παπαδημητρίου, των Διάφανων Κρίνων, των αδελφών Κατσιμίχα.

«Στο Φεστιβάλ της Γρανάδας, γενέτειρας του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, διοργανώθηκε βραδιά μελοποιημένης ποίησής του. Εξαιρετική βραδιά, ακόμη κι αν δε γνώριζες τη γλώσσα. Είναι προφανές ότι αντιλαμβάνονται πώς να προωθήσουν ένα –ας πούμε– πολιτιστικό προϊόν δικό τους – παρότι η λέξη “προϊόν” δεν μου αρέσει. Ακουγες τα τραγούδια και ήθελες να σηκωθείς να μάθεις ισπανικά, να φυλλομετρήσεις το Poemo del cando jondo και το Τσιγγάνικο Τραγουδιστάρι… Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν υπάρχουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες στη δική μας χώρα, δεν τα τολμούμε αυτά». 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News