Το Κάστρο της Μονεμβασιάς είναι ένα από τα επτά πιο απειλούμενα μνημεία και τοποθεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2025, σύμφωνα με τον κατάλογο που δημοσίευσαν στις 18 Μαρτίου η Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, καλώντας στην ουσία τις τοπικές κοινωνίες και δημόσιους/ιδιωτικούς φορείς να ενεργοποιηθούν για τη διάσωσή τους.

Η εκπληκτική μεσαιωνική πόλη, που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα, συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο του κορυφαίου δικτύου της κοινωνίας των πολιτών για την ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά, έπειτα από πρόταση της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) μπροστά στον κίνδυνο σοβαρότατων, μη αναστρέψιμων συνεπειών από την κατασκευή ενός τελεφερίκ, που θα αλλοιώσει την ταυτότητα του χώρου, σύμφωνα με την Εταιρεία, η οποία προτείνει άλλες, πιο ήπιες λύσεις.

Το έργο, το οποίο προωθείται από το υπουργείο Πολιτισμού και τον δήμο Μονεμβασιάς, προβλέπει τη σύνδεση του χώρου έξω από την κεντρική πύλη της Κάτω Πόλης με την Ανω Πόλη, με εναέριο αναβατόριο (τελεφερίκ) που θα επιτρέψει την πρόσβαση σε όσους δυσκολεύονται να φθάσουν στην κορυφή του βράχου. Ωστόσο το αν θα γίνει τελικά θα αποφασιστεί σύντομα από το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Για το έργο έχει εκπονηθεί μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (εγκεκριμένη από το ΚΑΣ), η οποία «στερείται σαφήνειας και λεπτομέρειας σχετικά με τις επιπτώσεις του στην πανίδα και τη χλωρίδα, στην ηχορρύπανση και στην κυκλοφοριακή συμφόρηση», σύμφωνα με δελτίο Τύπου της Europa Nostra.

Και ρεπορτάζ από τους New York Times

Οπως ήταν αναμενόμενο, το επικείμενο έργο έχει διχάσει την τοπική κοινότητα, το ζήτημα μάλιστα απασχόλησε και τον διεθνή Τύπο. «Σμιλεμένη σε έναν τεράστιο βράχο, η μεσαιωνική καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς υψώνεται από το Μυρτώο Πέλαγος στη νότια Ελλάδα, με τις βυζαντινές εκκλησίες και τα ταλαιπωρημένα από τον χρόνο παλάτια της να αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες που περπατούν στα πλακόστρωτα μονοπάτια της κάθε χρόνο», γράφει η Νίκη Κιτσαντώνη στους New York Times.

H ανταποκρίτρια της αμερικανικής εφημερίδας στην Αθήνα επισημαίνει τις δυσκολίες της πρόσβασης στην κορυφή, που μπορεί να είναι έως και αδύνατη για πολλούς επισκέπτες της Μονεμβασιάς. Η όμορφα διατηρημένη εκκλησία του 12ου αιώνα που βρίσκεται σε σχετική απομόνωση εκεί ψηλά, με την εκπληκτική θέα, προς το παρόν είναι προσβάσιμη μόνο μέσω ενός ελικοειδούς πέτρινου μονοπατιού, περίπου 220 μέτρων. Αναμφίβολα η ανάβαση ζαλίζει, είναι δύσκολη και εξαντλητική.

Οι αρχές υποστηρίζουν ότι το τελεφερίκ, που θα χρηματοδοτηθεί με περίπου 7 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ενωση, θα κάνει την τοποθεσία προσβάσιμη σε επισκέπτες με περιορισμένη κινητικότητα. Το σχέδιο, όμως, αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό, ανησυχία και νομικές προκλήσεις από πολιτιστικούς φορείς και κατοίκους, που υποστηρίζουν ότι θα υπονομεύσει το καθεστώς προστασίας του βράχου.

«Αυτό το τεράστιο πράγμα θα μεταμόρφωνε το τοπίο», δήλωσε στους New York Times η Νίκη Βαΐτσου, αρχιτέκτονας και πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς, οργάνωσης αφιερωμένης στη διατήρηση της ιστορίας και της ταυτότητας της πόλης. Ο σύλλογος ήταν μία από τις δύο ομάδες που κατέθεσαν προσφυγή κατά του έργου στο Συμβούλιο της Επικρατείας, και η υπόθεση έχει προγραμματιστεί να εκδικαστεί αυτή την εβδομάδα. Πολλά, δε, από τα περίπου 70 μέλη του Συλλόγου είναι ιδιοκτήτες ακινήτων στην κάτω πόλη, γνωστή τοπικά ως «το Κάστρο».

Η αντιδράσεις των κατοίκων τόσο της παλιάς πόλης –η οποία κάποτε φιλοξενούσε χιλιάδες, αλλά τώρα έχει λιγότερους από 20 κατοίκους τον χειμώνα–, όσο και των περίπου 1200 κατοίκων στη νεότερη πόλη της Γέφυρας –η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό– είναι διιστάμενες.

«Θα καταστρέψει εντελώς τον χώρο», δήλωσε στους New York Times η Εφη Αναγνωστοπούλου, 43 ετών, ξεναγός που ζει σε ένα χωριό κοντά στη Γέφυρα, και εξέφρασε την ανησυχία της ότι οι μοναδικές ιδιότητες της Μονεμβασιάς θα θυσιαστούν για να ικανοποιηθεί ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών.

Ο αντιδήμαρχος της Μονεμβασιάς, Σταύρος Χριστάκος, δήλωσε ότι είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσοι επισκέπτες έρχονται κάθε χρόνο (ένας τοπικός ξενοδοχειακός όμιλος υποθέτει ότι 160.000 έως 200.000) επειδή οι περισσότεροι φτάνουν οδικώς ή με μικρά σκάφη από κρουαζιερόπλοια. Αλλά πολλοί ντόπιοι παραπονιούνται ότι οι αριθμοί των τουριστών έχουν εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια. «Θα μπορούσαμε να γίνουμε μια μικρή Μύκονος», είπε η κυρία Αναγνωστοπούλου.

Ο κ. Χριστάκος, ωστόσο, απέρριψε αυτές τις ανησυχίες, λέγοντας ότι ο στόχος του τελεφερίκ δεν είναι η αύξηση του τουρισμού. «Δεν θέλουμε να προσελκύσουμε περισσότερους ανθρώπους, θέλουμε προσβασιμότητα για όλους», τόνισε, μιλώντας στην Νίκη Κιτσαντώνη. Παραδέχτηκε, όμως, ότι το τελεφερίκ θα μπορεί να μεταφέρει έως και 160 άτομα την ώρα, δηλαδή πολύ περισσότερους από τους περίπου 100 ανθρώπους, που εκτιμάται ότι επισκέπτονται καθημερινά το πάνω μέρος της πόλης το καλοκαίρι.

Από την άλλη πλευρά, ο Κώστας Πασχαλίδης, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, δήλωσε ότι πιστεύει πως ο κύριος στόχος του έργου είναι να εξυπηρετήσει τον μαζικό τουρισμό και όχι να διευκολύνει την πρόσβαση στην κορυφή για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα. Σημείωσε, μάλιστα, ότι σε μεγάλο μέρος της κάτω πόλης δεν υπάρχει πρόσβαση για αναπηρικά αμαξίδια. «Θα πρέπει πρώτα να λύσουν αυτό το πρόβλημα», είπε. Το τελεφερίκ, όπως το οραματίστηκαν οι αρχές, πρόσθεσε, είναι «ένα φαραωνικό πράγμα που ταιριάζει περισσότερο σε λούνα παρκ».

Πολλοί ντόπιοι επισήμαναν, εξάλλου, ότι παραμένουν ανεπίλυτα πιο πιεστικά προβλήματα της πόλης, όπως η κακή ποιότητα του νερού και το ανεπαρκές σύστημα αποχέτευσης.

Ο Χρήστος Γιάννου, 76 ετών, συνταξιούχος ελληνοκαναδός χειρουργός που ζει στο κάστρο και διατηρεί δύο ξενώνες με την ελβετίδα σύζυγό του, Ιζαμπέλ Σονάρντ, δήλωσε στη Νίκη Κιτσαντώνη ότι αντιτίθεται στο τελεφερίκ για αισθητικούς λόγους αλλά και επειδή θέλει ο τουρισμός να παραμείνει σε «ανθρώπινα επίπεδα».

Το νερό, το οποίο πρέπει να διοχετεύεται με σωλήνες από την ηπειρωτική χώρα, αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα, σύμφωνα με τον κ. Γιάννου, τόσο από άποψη ποιότητας όσο και από άποψη σπανιότητας. «Δεν έχει νόημα να έχεις τελεφερίκ αν πρέπει να πεις στους τουρίστες ότι δεν μπορούν να κάνουν ντους», είπε.

Επ’ αυτού, ο κ. Χριστάκος δήλωσε ότι πρόσφατα εγκρίθηκε από τις τοπικές αρχές ένα σχέδιο για μια μονάδα αφαλάτωσης, αλλά δεν είναι σαφές πότε θα ξεκινήσει η κατασκευή της.

Στη Μονεμβασιά υπάρχουν πάντως κάτοικοι και έμποροι που υποστηρίζουν την κατασκευή του τελεφερίκ. Ο Τάκης Παπαδάκης, 60 ετών, διατηρεί έναν ξενώνα σε ένα μετασκευασμένο μοναστήρι και ένα κατάστημα στο κάστρο. Διοργανώνει επίσης βραδιές γευσιγνωσίας κρασιού όπου το 70% των συμμετεχόντων είναι άνω των 65 ετών, όπως είπε στους Νew Υork Τimes. «Πολλοί λυπούνται επειδή δεν μπορούν να ανέβουν στην άνω πόλη» είπε ο κ. Παπαδάκης και τόνισε: «Πρέπει να συμβαδίσουμε με την εποχή».

Ακόμη, η 75χρονη Χρυσάφω Καρκάνη, συνταξιούχος αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης που διατηρεί ένα κατάστημα στο κάστρο, δήλωσε ότι θα καλωσόριζε το τελεφερίκ επειδή δεν μπορεί πια να ανέβει στην κορυφή. Πριν από πέντε χρόνια έπεσε και έκτοτε περπατάει με πατερίτσες. «Μου λείπει η θέα», είπε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News