Δεν είχε χαθεί ακόμη το φως της ημέρας καθώς έμπαινα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας, και η αντίθεση με το σκοτάδι των κινηματογραφικών αιθουσών ήταν έντονη. Η διημερίδα της Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, υπό τον Χριστόφορο Σεβαστίδη, με θέμα «Η Δικαιοσύνη στον Κινηματογράφο» βρισκόταν σε εξέλιξη, δέκα ταινίες δικαστικού περιεχομένου είχαν ήδη προβληθεί και μια ασυνήθιστη συζήτηση ήθελε λίγα λεπτά για να ξεκινήσει.

Στη «στρογγυλή τράπεζα» είχαν ήδη καθίσει ο Μιχάλης Πικραμένος, πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και καθηγητής στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ, ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ο ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός και ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης, συγγραφέας, μεταξύ άλλων, ενός βιβλίου που έχει κάνει αίσθηση, «Οι Δωσίλογοι».

Ο κινηματογράφος λατρεύει τις δικαστικές αίθουσες, είναι αλήθεια, προσφέρουν εξάλλου ατμόσφαιρα και ερμηνείες που μπορούν να γητεύσουν τον θεατή. Ποιος δεν έχει υποκλιθεί στο ασπρόμαυρο φιλμ του Σίντνεϊ Λιούμετ (1957) «Οι Δώδεκα Ενορκοι» («12 Αngry Μen»), ποιος δεν θα ήθελε να ξαναδεί το «The Accused» (1988) με την Τζόντι Φόστερ; Πώς βλέπει εν τέλει ο μαγικός αυτός κόσμος, του σινεμά, το δικαιϊκό σύμπαν;

Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης έδωσε ιστορικό βάθος, πηγαίνοντας πίσω στο 1899 και στη μικρού μήκους ταινία του Ζορζ Μελιές «Υπόθεση Ντρέιφους», μέσα από την οποία καταγράφηκε μια από τις μεγαλύτερες δικαστικές πλάνες της Ιστορίας, προκαλώντας αίσθηση στην κοινή γνώμη της Γαλλίας.

Ο εναγκαλισμός του Κινηματογράφου, της Δικαιοσύνης, με την Πολιτική δεν έχει πάψει, σχολίασε ο κ. Ανδρεαδάκης λίγο αργότερα, όταν ο κ. Σεβαστίδης τού έθεσε το ζήτημα της παραγωγής σύγχρονων πολιτικών ταινιών. Κάποτε ήταν το «Ζ» του Κώστα Γαβρά, τώρα είναι τα ντοκιμαντέρ για τον Ντόναλντ Τραμπ, είπε ο ομιλητής, εμπνέοντας αισιοδοξία. Ο ίδιος τόνισε το πάθος του σινεμά για τη Δικαιοσύνη – «η φράση «Οbjection your honor!» (διάσημη στις δικαστικές αίθουσες) είναι σαν να λέμε «Αre you talking to me?» (την άλλη διάσημη ατάκα του Ρόμπερτ ντε Νίρο)».

Θύμισε σημαντικές ταινίες, όπως το «Είμαστε Ολοι Δολοφόνοι» του 1952, σε σκηνοθεσία του (πρώην δικηγόρου) Αντρέ Καγιάτ, το «Εριν Μπρόκοβιτς», που χάρισε ένα Οσκαρ στην Τζούλια Ρόμπερτς, αλλά και το «Φιλαδέλφεια», έναν εισπρακτικό θρίαμβο, με τον Τομ Χανκς. Και εξέφρασε την ελπίδα να είναι κάποτε τέτοια η Δικαιοσύνη, που «τα δικαστικά δράματα να αποτελούν μουσειακό είδος».

Δεν παρέλειψε, δε, να συνδέσει την πόλη της Θεσσαλονίκης, την πόλη του Φεστιβάλ, με συνταρακτικές δίκες, αληθινές ποινικές διαδικασίες, όπως αυτές για την υπόθεση του Τζορτζ Πολκ, τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, τη δίκη του Αριστείδη Παγκρατίδη, του «δράκου του Σέιχ Σου», που φώναζε πως ήταν αθώος ακόμη και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Η Τέχνη και το ΑΠΘ, ο Διχασμός και τα «αθωοδικεία»

Ο κ. Πικραμένος κράτησε μαεστρικά την μπαγκέτα του συντονισμού της εκδήλωσης. Ηταν προφανές ότι υπήρχε εσωτερικό κίνητρο και μια προσωπική αγάπη για τα της Τέχνης – η οποία κάθε άλλο παρά κρυφή είναι: ενόσω θήτευε ως διευθυντής στην Εθνική Σχολή Δικαστών (έξω από τη Θεσσαλονίκη), είχε πάρει και τη μορφή αφιερώματος στο «Ολύμπιον», με προβολές ταινιών όπως «Ο Δράκος του Ντίσελντορφ» του Φριτς Λανγκ, τα «Πέτρινα Χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη, «Η Δίκη της Νυρεμβέργης» με τον Σπένσερ Τρέισι, με παραστάσεις έργων του Σαίξπηρ και του Αισχύλου, με σύνδεση της Λογοτεχνίας με τη Δικαιοσύνη.

Με πάγια άποψη για το ζήτημα, ο πρόεδρος του ΣτΕ πρότεινε να εισαχθεί η Τέχνη στη διδασκαλία της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, με αφετηρία προβολές ταινιών για φοιτητές του Αστικού και Ποινικού Δικαίου. «Η Τέχνη πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε στη ζωή μας. Προσωπικά, έχω αντλήσει από τον κόσμο της πράγματα ως αντιλήψεις ζωής. Ο δικαστής, όταν ερμηνεύει τον Νόμο, πρέπει να διακρίνεται από πλούτο γνώσεων, να μην είναι στεγνός γραφειοκράτης».

«Αρκούν όμως οι θεσμοί, ή και τα πρόσωπα παίζουν ρόλο;», ήταν η ερώτηση του κ. Πικραμένου προς τον κ. Καταλειφό, ο οποίος έχει σπουδάσει νομικά, πέρα από υποκριτική. «Η Δικαιοσύνη είναι η καρδιά της Δημοκρατίας, είναι σημαντική η ανεξαρτησία της» είπε ο ηθοποιός, θυμίζοντας τα «Πέτρινα Χρόνια», την ταινία που τον έχει σημαδέψει υποκριτικά στη συνείδηση του κοινού, και στην οποία ανάγλυφα αποτυπώνονται διωγμοί, εξορίες, εκτελέσεις, χωρίς κανένα έγκλημα, και μόνο για λόγους ιδεολογικούς. «Η εξουσία ήταν αυτή που ήταν… Η μη ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, όμως… Αυτή είναι ο μεγάλος κίνδυνος. Τα πρόσωπα παίζουν πάντα ρόλο. Σημασία έχει ποιος είναι κάθε φορά ο δικαστής, ποια είναι η ηθική και η παιδεία του, και πώς προσλαμβάνει την ανθρώπινη άβυσσο».

Ο κ. Καταλειφός έκανε επίσης αναφορά στα Τέμπη, στη συγκέντρωση του κόσμου που ζήτησε δικαιοσύνη, εκτιμώντας ότι ακόμη και σήμερα, σε περίοδο δημοκρατίας, οι ταραγμένες εποχές μάς ακολουθούν: «Ο Διχασμός δεν έχει τελειώσει». Ο διακεκριμένος ηθοποιός επέμεινε πάντως στην έννοια της αδικίας, υπαρκτής στην κοινωνία, και πέρα από τα δικαστήρια, με την απόλυτη κυριαρχία του ατομικού συμφέροντος.

Το προφίλ των δικαστών, η επιλεκτική στάση πολλών εξ αυτών στο παρελθόν, η μη αντίσταση απέναντι στις αυθαιρεσίες και τις βουλές της εξουσίας ήρθαν στο προσκήνιο όταν τον λόγο πήρε ο κ. Χαραλαμπίδης, με πυρήνα τα «αθωοδικεία», τις δίκες στις οποίες απαλλάχθηκαν μαζικά εκείνοι που συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, ποινικοποιώντας παράλληλα την αντιστασιακή δράση.

«Οι περίοδοι κρίσεων και οι αντιδράσεις της κοινωνίας μάς δίνουν γνώση», σημείωσε ο ιστορικός. «Στην Κατοχή, πρωτόγνωρη κατάσταση για την Ελλάδα, είχαμε τεράστιο διχασμό της ελληνικής κοινωνίας στη βάση. Κάποιοι επέλεγαν να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν μια θέση στη γερμανική Ευρώπη, κάποιοι έπαιρναν θέση στο στρατόπεδο της αντίστασης. Ηταν πολλοί αυτοί που ήθελαν να βρίσκονται στο πλευρό του νικητή. Η μάχη του Στάλινγκραντ άλλαξε, άλλωστε, τη ροή του πολέμου. Και βλέπουμε πώς αργότερα η δικαστική εξουσία αντιμετώπισε τους μεν και πώς τους δε. Είχα κάνει μια συνέντευξη με τον Παναγιώτη Αρώνη, αντιστασιακό, ο οποίος έκανε 19 χρόνια φυλακή, χωρίς να έχει σκοτώσει κάποιον. Κάθε ιστορία, βέβαια, είναι σύνθετη. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις».

Ο κ. Χαραλαμπίδης έκανε λόγο για το ειδικό βάρος που αποκτά η Δικαιοσύνη, «καθώς στον Δυτικό κόσμο αναδύονται ολοένα και πιο αυταρχικά καθεστώτα. Εχει τις αντιστάσεις για να μη συνθλιβεί και να συγκρουστεί με ένα αυταρχικό κράτος; Το ήθος και η παιδεία των δικαστών παίζουν ρόλο. Οι απλοί πολίτες δεν έχουν την ισχύ, οι δικαστές μπορούν να τον υπερασπιστούν, αυτή είναι η ελπίδα μου».

Σε παρέμβασή του, ο κ. Πικραμένος υπήρξε ενισχυτικός, συνδέοντας τα όποια δικαστικά εξαμβλώματα με τις ταραγμένες πολιτικά εποχές «τους». «Ποια “κανονική” Δικαιοσύνη; Ακανόνιστη ήταν, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση μιας περιόδου, στην οποία δεν λειτουργούσαν οι θεσμοί. Οι δίκες των δωσίλογων φυσικό επακόλουθο ήταν… Από το 1933 ως το 1941 η χώρα έζησε άσχημα. Είχαμε το αποτυχημένο κίνημα των βενιζελικών, τη δικτατορία του Μεταξά. Δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το πώς διορίζονταν δικαστές τότε, τις επιπτώσεις στο δικαστικό σώμα από τον Εθνικό Διχασμό και μετά. Το 1968 η Χούντα απέλυσε 33 δικαστές, οι οποίοι προσέφυγαν στο ΣτΕ και δικαιώθηκαν. Είναι σύνθετα, όχι μονόπλευρα τα αφηγήματα. Το 1974, ευτυχώς, υπήρχε ένας Ντεγιάννης στη δίκη των Απριλιανών. Από το 1975 και μετά υπάρχουν κριτήρια αντικειμενικά για τους δικαστές, δεν αμφισβητείται η αξιοκρατία ως προς την είσοδο των δικαστών στο Σώμα».

Ο πρόεδρος του ΣτΕ κατέθεσε, δε, την προσωπική του άποψη για τα Τέμπη, διευρύνοντας την προσέγγιση και στη σύγχρονη κατάσταση στην εγχώρια Δικαιοσύνη. «Είναι ήρωας ο συνάδελφος στη Λάρισα, κάνει πολύ μεγάλο αγώνα» είπε χαρακτηριστικά για τον εφέτη ειδικό ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη. «Η Ελλάδα έχει, πάντως, τα δικά της βαρίδια, είναι μια χώρα χωρίς δημοσιονομικούς πόρους. Οποιος λέει “αύριο έχω τη λύση”, λέει ψέματα».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News