«Σε αυτά τα 100 χρόνια της ζωής μου δεν έχασα ποτέ το χιούμορ μου. Οταν απέκτησα πρόβλημα στη φωνή -και τι μπορεί να κάνει ένας ηθοποιός χωρίς φωνή;- πρότεινα σε όλους τους φίλους μου τους παραγωγούς να επιστρέψουμε στον βωβό κινηματογράφο».

Nαι, ο Κερκ Ντάγκλας κλείνει σήμερα τα 100. Γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1916 στη Νέα Υόρκη ως Ισούρ Ντανιέλοβιτς, γιος δύο εβραίων μεταναστών από τη Λευκορωσία. Και στο αδρό πρόσωπό του, στις συγκλονιστικές ερμηνείες του, στην κρυστάλλινη πορεία του ανάμεσα στις συμπληγάδες των στούντιο ακόμα και στη μαύρη εποχή του Μακαρθισμού, στο χιούμορ του ακόμα και τώρα που έφτασε τα 100, συμπυκνώνει μια Αμερική που αγαπήσαμε –και συνεχίζουμε να αγαπάμε.

Το να πεις ότι ο Κερκ Ντάγκλας είναι από τους λίγους εναπομείναντες εν ζωή αστέρες της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ, είναι κλισέ. Το να μνημονεύσεις τον ρόλο του στον «Σπάρτακο» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (1960) ως αυτόν που τον καθιέρωσε ως θρύλο της Εβδομης Τέχνης, είναι μάλλον υποδήλωση του ερμηνευτικού μεγαλείου του. Ο Ντάγκλας ήταν κάτι πολύ ανώτερο απ’ όλα αυτά.

Προσωπικά οι ταινίες του που με συγκλόνισαν είναι το αντιπολεμικό δράμα «Σταυροί στο Μέτωπο» (1957), πάλι του Κιούμπρικ και «Το Τελευταίο Ατού» («Ace in the Hole», 1951) του Μπίλι Γουάιλντερ. Η πρώτη είναι ίσως η καλύτερη καταγραφή της τρέλας, του κυνισμού και της φρίκης στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, μια τόσο χειρουργικά ακριβής επίθεση στον μιλιταρισμό που η Γαλλία έκανε 20 χρόνια να επιτρέψει την προβολή του φιλμ.

Η δεύτερη ταινία είναι ένας προάγγελος της εποχής μας: Ενας παρηκμασμένος δημοσιογράφος καταλήγει σε μια μικρή πόλη και χειραγωγεί την επιχείρηση διάσωσης ενός εγκλωβισμένου σε ορυχείο ώστε να δημιουργήσει μια δημοσιογραφική επιτυχία· το media circus, ο κυνισμός για τα άσχημα νέα που πουλάνε καλύτερα, ο αμοραλισμός μιας νέας εποχής που τότε μόλις ανέτειλε, είναι όλα εδώ.

Αλλά, γούστα είναι αυτά. O ίδιος ο Ντάγκλας θεωρεί ότι καλύτερη στιγμή του ήταν αφού είχε περάσει κάπως η μπογιά του. Είναι ο «Συμβιβασμός» (1969) του Ηλία Καζάν, η ταινία που ξεχωρίζει. «Νομίζω ότι είναι ο “Συμβιβασμός” του Ελία Καζάν, ενός τεράστιου σκηνοθέτη στο ύψος του Στάνλεϊ Κιούμπρικ και του Βίνσεντ Μινέλι. Επαιξα με την Φέι Ντάναγουεϊ, με την οποία ακόμη τα λέμε στο Λος Αντζελες, και την Ντέμπορα Κερ. Ο Ελία είχε βασίσει την ταινία του στο ομώνυμο μυθιστόρημά του. Προσπάθησα να ερμηνεύσω τον βασικό χαρακτήρα με βάθος, να δείξω πόσο σύνθετος ήταν, ποια ήταν τα λάθη του, τα όνειρά του, τα συναισθήματά του, οι σκέψεις του. Υπήρχε η Αμερική γύρω του, γύρω μας, με τα όνειρά της και τους εφιάλτες της. Εγώ πιστεύω σε μια Αμερική δημοκρατική, δυνατή, θαρραλέα».

Ο Ντάγκλας υπήρξε ιδιαίτερα πολιτικοποιημένος την εποχή που το να είσαι πολιτικοποιημένος στο Χόλιγουντ είχε κόστος. Ηταν αυτός που επέβαλε στη Universal ως σεναριογράφο του «Σπάρτακου» τον κομμουνιστή Ντάλτον Τράμπο παρά το κυνήγι από τον ΜακΚάρθι. Απαίτησε δε να μπει το όνομά του στους τίτλους της ταινίας, σπάζοντας ένα ταμπού· ως τότε ο Τράμπο έβγαζε τα προς το ζειν γράφοντας σενάρια για άλλους. Ο «Σπάρτακος» παραμένει μέχρι σήμερα η ταινία με τις μεγαλύτερες εισπράξεις για τη Universal. Ο Ντάγκλας είχε πείσει τότε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Κένεντι να παραστεί σε προβολή της.

Μολονότι, χάρη και στο αθλητικό παρουσιαστικό του, υπήρξε ένας άκρως εμπορικός ηθοποιός και η φιλμογραφία του αποτελεί ανθολογία της χολιγουντιανής μηχανής εισπράξεων –«To Αμάρτημα του Παρελθόντος» (Out of the Past, 1947), «Φλογισμένα Πάθη» (Champion, 1949), «Αστυνομική Ιστορία» (Detective Story , 1951), «Η Ωραία και το Κτήνος» (The Bad and the Beautiful, 1952), «20 Χιλιάδες Λεύγες Υπό την Θάλασσα» (20000 Leagues Under the Sea, 1954), «Η ζωή ενός ανθρώπου» (Lust for Life, 1956), «Αίμα στον Πράσινο Βάλτο» (Gunfight at the O.K. Coral, 1957), «Οι Βίκινγκς» (1958), «Επτά Ημέρες του Μαΐου» (Seven Days in May, 1964)– o ίδιος πάλεψε και κατάφερε να απεγκλωβιστεί από τα στερεότυπα του αστέρα. Στο απόγειο της κινηματογραφικής καριέρας του έφυγε από τα στούντιο και ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι του Μπρόντγουεϊ, όπου το 1963 πρωταγωνίστησε στο ανατρεπτικό για την εποχή έργο «Στη Φωλιά του Κούκου». Ενθουσιασμένος από το βάθος του έργου και των χαρακτήρων προσπάθησε να πείσει το Χόλιγουντ να γυριστεί σε ταινία. Συνάντησε το κατηγορηματικό «όχι» των παραγωγών.

Θα έπρεπε να περάσουν 12 χρόνια και να βρεθεί ένας νεαρός τολμηρός παραγωγός για να μεταφέρει τη «Φωλιά του Κούκου» (1975) στη μεγάλη οθόνη. Ηταν ο γιος του Κερκ, ο Μάικλ Ντάγκλας, που από μικρός έζησε στο Χόλιγουντ, δίπλα στον πατέρα του. Ο Μάικλ δεν του έδωσε τον ρόλο –«μου είπε ότι με θεωρεί μεγάλο» έχει πει ο Κερκ–, τον πήρε ο Τζακ Νίκολσον και έφυγε με το πρώτο του Οσκαρ. Οπως Οσκαρ πήρε και ο Μάικλ για την Καλύτερη Ταινία.

Ο Κερκ Ντάγκλας δεν πήρε ποτέ του Οσκαρ. Προτάθηκε τρεις φορές –«Champion» (1949), «The Bad and the Beautiful» (1952), «Lust for Life» (1956)– χωρίς να το κερδίσει ποτέ. Το 1995 η Ακαδημία του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για τα 50 χρόνια παρουσίας ως δημιουργική και ηθική δύναμη στον κόσμο του κινηματογράφου. Εγώ τον θυμάμαι το 2011 όταν σε ηλικία 94 ετών παρουσίασε το Οσκαρ Β’ γυναικείου ρόλου και είπε φλερτάροντας την Αν Χάθαγουεϊ: «Πού ήσουν εσύ όταν έκανα ταινίες;»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News