Οταν ξεκινήσαμε, πριν από περίπου έναν μήνα, να βάφουμε την πολυκατοικία στην οποία μένω, το πρώτο που ξηλώθηκε ήταν το γραμματοκιβώτιο. Στη θέση του παραμένει έως σήμερα μια τρύπα, αλλά το πλέον εντυπωσιακό είναι ότι το ίδιο το κουτί δεν έχει λείψει σε κανέναν· ούτε σε εμάς τους ενοίκους ούτε στον ταχυδρόμο. Τις πολύ σπάνιες φορές που έχει κάτι να αφήσει, το περνάει κάτω από την πόρτα. Ούτε οι λογαριασμοί δεν καταδέχονται πια να έρθουν με το ταχυδρομείο, κι έτσι έχει χαθεί εκείνη η συνήθεια να ανοίγεις σιγά σιγά τον φάκελο για να μη δεις απότομα το ποσό.

Τις ημέρες των εορτών τα ταχυδρομεία είχαν πάντα την τιμητική τους· έπρεπε να φροντίσεις «εγκαίρως» (από τον Αύγουστο) να στείλεις τη χριστουγεννιάτικη κάρτα σου, προκειμένου να μη φτάσει το Πάσχα. Σήμερα, αν δεν είσαι τέως βασιλιάς, ένας «ανθρώπινος» βουλευτής ή οδοντίατρος, εξαιρετικά δύσκολα θα μπεις στη διαδικασία να στείλεις κάρτα.

Ενας βασικός λόγος είναι ότι για να στείλεις κάρτα πρέπει να τη γράψεις πρώτα. Και οι περισσότεροι από εμάς, ακόμη και αν υποτίθεται ότι το γράψιμο είναι η δουλειά μας, έχουμε ξεχάσει πώς να το κάνουμε. Το γράψιμο με το χέρι είναι μια δεξιότητα που ταχύτατα χάνεται· για τους νεότερους δεν το συζητώ καν, τους λες «γράψε» και ψάχνουν αυτομάτως το τηλέφωνό τους.

Τα στιλό και τα μολύβια παραμένουν στα γραφεία μας αχρησιμοποίητα και πιο πολύ ως αναμνηστικά μιας άλλης εποχής. Το ίδιο και τα κάθε λογής σημειωματάρια και τετράδια, που οι άνθρωποι επιμένουμε να δωρίζουμε ο ένας στον άλλον, ενώ ξέρουμε ότι κανείς δεν θα τα ανοίξει. Και αν τα ανοίξει, θα γράψει τρία γράμματα και στο τέταρτο το χέρι θα «φύγει», σαν να του ζητάς να κάνει κάτι για το οποίο δεν έχει εκπαιδευτεί ποτέ.

Επειδή τα πράγματα είναι αλυσιδωτά, μαζί με τα μολύβια, τα τετράδια και το γράψιμο, τα ταχυδρομεία εξαφανίζονται σταδιακά και αυτά. Η Δανία γίνεται η πρώτη χώρα στον κόσμο που τα καταργεί επισήμως από την 30ή Δεκεμβρίου, μετά από 400 χρόνια λειτουργίας του συστήματος. Τα τελευταία 25 χρόνια ο όγκος των επιστολών έχει μειωθεί κατά 90%, με μόνο το 2024 να καταγράφεται πτώση 30%. Οι Δανοί, όπως γράφει ο Εconomist, σταμάτησαν εντελώς να στέλνουν ακόμη και εορταστικές κάρτες, μια πρακτική που ήταν πολύ δημοφιλής στη χώρα.

Το βέβαιο είναι ότι πολύ σύντομα θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες, καθώς –ιδιαίτερα στον ανεπτυγμένο κόσμο– κανένας πλέον δεν στέλνει γράμματα σε κανέναν. Ορισμένες ιδιωτικοποιημένες ταχυδρομικές υπηρεσίες, όπως στη Μάλτα, στην Πορτογαλία και στη Γερμανία, έχουν προσαρμοστεί και παραμένουν κερδοφόρες, παρέχοντας επιπλέον υπηρεσίες, όπως τραπεζικές και ασφαλιστικές. Αλλες, όμως, ιδίως οι κρατικές υπηρεσίες σε χώρες όπως η Ελλάδα, ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, με κλείσιμο καταστημάτων, απεργίες και τεράστιες οικονομικές ζημίες. Τα ζήσαμε πρόσφατα στη χώρα μας.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτε το παράξενο σε όλα αυτά. Λέγεται πρόοδος. Σε πολύ λίγα χρόνια ούτε να πληκτρολογούμε θα ξέρουμε, καθώς όλο και περισσότερο η Τεχνητή Νοημοσύνη σού επιτρέπει να μιλάς απλώς στο μηχάνημα και αυτό να γράφει. Μετά δεν θα χρειάζεται καν να μιλάμε, η ΤΝ θα διαβάζει τη σκέψη μας. Αυτό το τελευταίο δεν είναι απαραίτητα κακό: μιλάμε υπερβολικά πολύ οι άνθρωποι, χωρίς πάντοτε καλό αποτέλεσμα.

Για εμάς τους «παλιότερους» όλα αυτά φαίνονται δυσοίωνα, καθώς ερμηνεύονται ως αποξένωση, απανθρωποποίηση, κ.λπ. Βασικά, μας φαίνονται δυσοίωνα διότι ο άνθρωπος είναι ένα πολύ παράδοξο πλάσμα, που από τη μια προσαρμόζεται εκπληκτικά εύκολα στους παγετώνες και στα μαμούθ, ας πούμε, αλλά από την άλλη, αν του κουνήσεις την καφετιέρα από εκεί που έχει μάθει ότι βρίσκεται, μπορεί να πάθει νευρικό κλονισμό.

Τα ψηφιακά μέσα στην πραγματικότητα δεν αποξενώνουν τους ανθρώπους· αντιθέτως, κάνουν την επικοινωνία πιο άμεση και εύκολη. Ισχύει ότι σε ένα απομακρυσμένο χωριό ο ταχυδρόμος υποκαθιστά τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά αυτό θα μπορούσε να το κάνει οποιαδήποτε άλλη ειδικότητα, ενδεχομένως και πιο αναγκαία· και με τον γιατρό και με τον δάσκαλο μπορούν να λένε «καλημέρα» και δυο κουβέντες οι άνθρωποι.

Το μεγάλο πρόβλημα με τις ψηφιακές επικοινωνίες και δραστηριότητες δεν είναι η αποξένωση, αλλά το γεγονός ότι γινόμαστε όλο και πιο εξαρτημένοι από την τεχνολογία, παραιτούμενοι των φυσικών μας δεξιοτήτων. Και αν, παρ’ ελπίδα, σου «πέσει» το ρεύμα και το ίντερνετ, δεν μπορείς να γράψεις ούτε «Βοήθεια!» σε ένα πανί να το κρεμάσεις απ’ έξω. Ούτε ν’ ανάψεις φωτιά μπορείς, ούτε να φτιάξεις ένα ψευτοφαΐ, ούτε τίποτα. Είσαι τεχνητά ανήμπορος. Η παροχή, δε, του ρεύματος και του ίντερνετ δεν είναι κάτι απόλυτα εγγυημένο σε κάθε συνθήκη.

Θα πείτε ότι με αυτή τη λογική θα έπρεπε να ξέρουμε να κυνηγάμε και το φαΐ μας με τόξα και βέλη. Ας μη φτάνουμε σε υπερβολές, αν και έτσι όπως πάνε τα πράγματα ίσως δεν είναι και τόσο κακή ιδέα. Φανταστείτε, όμως, έναν κόσμο όπου ούτε γράφουμε, ούτε διαβάζουμε (μας κάνει περιλήψεις η ΤΝ), ούτε επικοινωνούμε με φυσικό τρόπο, ούτε τίποτε, και ξαφνικά ένα πρωί η Siri και η Alexa σιωπούν οριστικά. Και μαζί τους όλο το σύστημα.

Ο αρχαιολόγος του μέλλοντος, όταν τα μηχανήματα θα έχουν λιώσει, θα βρει τις ζωγραφιές που θα σκαλίσουμε στα τσιμέντα και θα αναρωτιέται πώς διάολο αυτοί του 21ου αιώνα πήγαν στον Αρη, ενώ ήταν τόσο αμόρφωτοι που δεν ήξεραν καν να γράφουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News