Το φετινό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός ήταν ακόμη πιο εξουθενωτικό και χαοτικό από όσο συνήθως. Οι πολιτικοί λατρεύουν να λένε ότι δεν πρέπει ποτέ να αφήνεις μια κρίση να πάει χαμένη αλλά ακόμη και αυτοί φάνηκαν να κυριεύονται από μια ατζέντα που είχε στόχο να αποτυπώσει την πλήρη έκταση της σημερινής «πολυκρίσης».

Το θέμα δεν είναι μόνο ότι καθίσταται ολοένα πιο δύσκολη η επίλυση μεμονωμένων προβλημάτων την ώρα που πολλά από αυτά υφίστανται συγχρόνως. Είναι ότι οι σημερινές κρίσεις τροφοδοτούν ολοένα περισσότερο η μία την άλλη και ανταγωνίζονται η μία την άλλη για την προσοχή. Στο πλαίσιο των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και της κλιμακούμενης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, οι επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν καταστεί πηγή ανησυχίας για ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία.

Οι συνθήκες ξηρασίας στην Κεντρική Αμερική – ένα υποπροϊόν τόσο των κυκλικών καιρικών φαινομένων όσο και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής – έχουν ταυτόχρονα περιορίσει τη ναυτιλία μέσω της Διώρυγας του Παναμά, επιδεινώνοντας την κατάσταση.

Στη Γάζα, οι ανθρωπιστικές συνέπειες του πολέμου επιδεινώνονται μέρα με τη μέρα, με τον αριθμό των νεκρών Παλαιστινίων να ξεπερνά πλέον τις 25.000. Από πάνελ σε πάνελ, στο Νταβός, αμερικανοί αξιωματούχοι και διάφοροι ευρωπαίοι και άραβες διπλωμάτες περιέγραψαν τα οράματά τους για τον τερματισμό του πολέμου μέσω της περιφερειακής ολοκλήρωσης και μιας λύσης δύο κρατών.

Σε μια περίοδο κατά την οποία η αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη για την άμυνα της Ουκρανίας φθίνουν, όλη αυτή η προσοχή στη Μέση Ανατολή άφησε τον ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να προσπαθεί απεγνωσμένα να επαναφέρει τη χώρα του στον στρατηγικό χάρτη. Λίγο πριν από το φόρουμ ο Ζελένσκι οργάνωσε μια συνάντηση συμβούλων εθνικής ασφάλειας στους οποίους εκφώνησε μια παθιασμένη ομιλία. Στη συνέχεια ουκρανοί αξιωματούχοι στάλθηκαν να συμμετάσχουν σε συζητήσεις για όλα τα θέματα, από την Tεχνητή Nοημοσύνη έως το παγκόσμιο εμπόριο, βρίσκοντας πάντα τρόπους να συνδέσουν το όποιο ζήτημα με τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Τελικά, υπήρξε ευρεία συμφωνία σχετικά με το τι θα χρειαστεί για την αντιμετώπιση των κρίσεων τόσο στην Ουκρανία όσο και στη Μέση Ανατολή. Οσον αφορά τη Γάζα, τα πέντε βασικά συστατικά είναι α) μια συμφωνία για την απελευθέρωση των υπόλοιπων ισραηλινών ομήρων, β) πρόοδος προς την περιφερειακή ομαλοποίηση μεταξύ του Ισραήλ και των αράβων γειτόνων του, γ) μια ρεαλιστική πορεία προς μια λύση δύο κρατών, δ) μια περιφερειακή προσπάθεια για την αναζωογόνηση της Παλαιστινιακής Αρχής και ε), μια αναστολή της ανοιχτής εχθρότητας στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο.

Οσον αφορά την Ουκρανία, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν, σε συνομιλία με τον δημοσιογράφο Τόμας Φρίντμαν, υποστήριξε ότι η χώρα θα πρέπει να διατηρήσει μια αίσθηση προοπτικής σχετικά με την ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Αλλά ο Μπλίνκεν πιστεύει επίσης ότι η Δύση έχει ευθύνη να θέσει την Ουκρανία σε μια υγιή στρατιωτική, οικονομική και δημοκρατική βάση.

Ολα αυτά ακούγονται υπερβολικά λογικά, αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η συμφιλίωση των φιλοδοξιών με την πολιτική πραγματικότητα κατά τη φετινή χρονιά των εξαιρετικά κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων. Ενώ ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου και ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνονται αποφασισμένοι να μείνουν για πάντα στα πράγματα, η πραγματικότητα είναι ότι ο ίδιος ο Μπλίνκεν θα μπορούσε να είναι ιδιώτης σε ένα χρόνο από σήμερα.

Στο μυαλό του κοινού (στο Νταβός) βάραινε η κρίση της αμερικανικής δημοκρατίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μην έδωσε το παρών στο Νταβός, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε από το να πλανάται πάνω από τις εργασίες. Πολλοί διερωτήθηκαν εάν η κυβέρνηση Μπάιντεν διαθέτει αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να επιδιώξει τις λύσεις που πρότειναν ο Μπλίνκεν και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν. Και ακόμα και εάν μπορούν να ακολουθήσουν τις πολιτικές τους προτιμήσεις, τι θα συμβεί εάν κερδίσει ο Τραμπ;

Από όλες τις ανταγωνιστικές κρίσεις, ωστόσο, αυτή που έκλεψε την παράσταση ήταν η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ολα τα μεγαλύτερα ονόματα του κλάδου ήταν εκεί, ο Σαμ Αλτμαν της OpenAI, ο Σάτια Ναντέλα της Microsoft, ο πρώην εκτελεστικός πρόεδρος της Google Ερικ Σμιντ, και ο συνιδρυτής της DeepMind Μουσταφά Σουλεϊμάν – μεταξύ πολλών άλλων. Κατά τη στάθμιση των ευκαιριών και των κινδύνων όλοι οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί μια εντελώς νέα, πραγματικά πρωτόγνωρη, πρόκληση.

Δεν έλειψαν οι σοβαρές συζητήσεις σχετικά με τη ρύθμιση της ΤΝ, τον κατάλληλο ρόλο του κράτους και τις εξελίξεις που πρέπει να αναμένουμε στη συνέχεια. Αλλά με εντυπωσίασε περισσότερο το επίπεδο διαφωνίας σχετικά με το πόσο σημαντική θα είναι η ΤΝ. Ενώ ο Σουλεϊμάν και οι συνάδελφοί του πιστεύουν ότι η επίδρασή της θα είναι ανάλογη με εκείνη της φωτιάς ή του ηλεκτρισμού, ο ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον υποστήριξε ότι η ΤΝ (όπως και τα κρυπτονομίσματα) έχει υπερεκτιμηθεί απόλυτα.

Ακριβώς όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανταγωνίζονται για την προσοχή των ανθρώπων, έτσι και οι παγκόσμιες κρίσεις. Καθώς οι νέες, απροσδόκητες μεταβλητές αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με απρόβλεπτους τρόπους, η αίσθηση υπερφόρτωσης περιπλέκει την αναζήτηση λύσεων. Το γεγονός ότι το 2024 είναι μια υπερεκλογική χρονιά – με τέσσερα δισεκατομμύρια άτομα να έχουν δικαίωμα ψήφου σε περισσότερες από 70 επικράτειες – αυξάνει την αβεβαιότητα.

Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι οι άνθρωποι είναι ανήσυχοι. Μια νέα μεγάλη δημοσκόπηση που διεξήχθη από τον δικό μου οργανισμό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, δείχνει ότι οι πέντε μεγάλες κρίσεις των τελευταίων 15 ετών (η παγκόσμια ύφεση μετά το 2008, η μεταναστευτική κρίση του 2015, η COVID-19, ο πόλεμος στην Ουκρανία, και η κλιματική αλλαγή) έχουν χωρίσει τους Ευρωπαίους σε «φυλές κρίσης». Στην πορεία, σφυρηλατήθηκαν νέες, συχνά ανταγωνιστικές πολιτικές ταυτότητες.

Συχνά παραπονιόμαστε ότι οι πολιτικοί, οι επιχειρηματικοί ηγέτες και οι διπλωμάτες που στριμώχνονται κάθε χρόνο στο Νταβός δεν έχουν επαφή με τους καθημερινούς ανθρώπους. Αλλά στη σημερινή οικονομία της προσοχής είναι εξίσου μπερδεμένοι με τους ανθρώπους που προορίζονται να εκπροσωπούν.

Ο Mark Leonard είναι διευθυντής του European Council on Foreign Relations και συγγραφέας του βιβλίου «The Age of Unpeace: How Connectivity Causes Conflict» (Bantam Press, 2021). Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News